Οι έλεγχοι που γίνονται για τις ιατρικές πράξεις των ιατρών εντός του Γενικού Συστήματος Υγείας, αποτελούν ένα διαχρονικό και φλέγον ζήτημα, για το οποίο τα τελευταία έξι χρόνια καταβάλλονται συνεχείς προσπάθειες ώστε να περιοριστούν τόσο οι λανθασμένες διαγνώσεις και οι θεραπείες που προσφέρονται στους ασθενείς, όσο και οι ανάρμοστες και αντιδεοντολογικές συμπεριφορές από τους ίδιους τους γιατρούς προς τους πολίτες.
Είναι δεδομένο ότι υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης και έχουν γίνει βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση, ωστόσο, είναι σχεδόν αδύνατο να εξαλειφθούν πλήρως τα προβλήματα, αφού, όπως επισημαίνουν σε τακτά χρονικά διαστήματα όλες οι αρμόδιες υπηρεσίες στον τομέα της Υγείας, σε όλα τα Συστήματα Υγείας παγκοσμίως παρατηρούνται φαινόμενα ιατρικής και άλλης αμέλειας από τους γιατρούς.
Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι, έστω και σε μικρότερο βαθμό, δεν υπάρχει μερίδα ιατρών οι οποίοι, είτε με τη συμπεριφορά τους προς τους ασθενείς είτε με τις αχρείαστες, πολλές φορές, παραπομπές σε ειδικούς εντός του Συστήματος, είτε με περιττές πράξεις, αλλοιώνουν τη γενικότερη εικόνα των γιατρών του ΓεΣΥ, με αποτέλεσμα να πλήττεται η εμπιστοσύνη των πολιτών.
Εξάλλου, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που είδαν το φως της δημοσιότητας και αφορούσαν λανθασμένες ιατρικές πράξεις από γιατρούς προς ασθενείς, με αποτέλεσμα την επιβολή ποινών τόσο από τον ΟΑΥ όσο και από τον ΠΙΣ. Πλέον, από πλευράς του συλλόγου, με την τροποποίηση της νομοθεσίας, θα δίνονται στη δημοσιότητα οι αποφάσεις του Πειθαρχικού Συμβουλίου, με στόχο την πλήρη διαφάνεια στους ελέγχους που πραγματοποιούνται προς τους γιατρούς.
Από την πλευρά του, ο γνωστός καρδιολόγος, Δρ. Λάκης Αναστασιάδης, ανέφερε στον REPORTER πως «καθημερινά βλέπουμε περιστατικά με λάθη, αγωγές, κάτι που ενοχλεί τους ιατρούς. Ο κύριος λόγος που συμβαίνουν όλα αυτά είναι επειδή δεν εφαρμόστηκε από την αρχή αυτό που έπρεπε να εφαρμοστεί, δηλαδή ο έλεγχος της ιατρικής πράξης. Εάν οι γιατροί ελέγχονταν εξ αρχής, δεν θα υπήρχαν τόσα λάθη και ατασθαλίες».
Αναφερόμενος στα έξι χρόνια εφαρμογής του ΓεΣΥ, σημείωσε πως «έπρεπε να προηγηθεί η οργάνωση του ελέγχου των ιατρών και όχι να έρθει μετά την εφαρμογή του Συστήματος, όπως γίνεται και σε άλλες χώρες. Πλέον τα περιστατικά δεν είναι μεμονωμένα αλλά καθημερινά, απλώς δεν βλέπουν το φως της δημοσιότητας. Υπάρχουν ιατροί που βρίζουν τους ασθενείς και δεν ήταν λίγες οι φορές που είδαμε περιστατικά με ασθενείς στα κρεβάτια χωρίς περίθαλψη».
Επιπρόσθετα, σημείωσε πως «η Κύπρος είναι πρώτη στην Ευρώπη στη συνταγογράφηση αντιβιοτικών, κάτι που σημαίνει ότι έχουμε τα πιο ανθεκτικά μικρόβια. Όσο περισσότερα αντιβιοτικά χρησιμοποιεί ο γιατρός, τόσο περισσότερα μικρόβια δημιουργούνται που αντιστέκονται. Αυτό είναι κάτι που μαθαίνουν οι φοιτητές ιατρικής από τον πρώτο χρόνο των σπουδών τους. Εμείς δεν μπορέσαμε να το ελέγξουμε, διότι δεν ελέγχουμε τους γιατρούς που συνταγογραφούν ώστε να δώσουν εξηγήσεις για τους λόγους που προχωρούν στη συγκεκριμένη πράξη».
Εξήγησε πως «εάν υπήρχε ο φόβος του ελέγχου, θα περιορίζονταν τέτοια περιστατικά, τα οποία για μένα είναι εγκληματικά. Είναι η βάση όλων των κακών της ιατρικής κοινότητας, διότι δεν υπάρχει κανένας ουσιαστικός έλεγχος. Από την αρχή η νομοθεσία προνοούσε τη δημιουργία ομάδας ελέγχου της ιατρικής πράξης στο ΓεΣΥ».
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Η Βουλή ενέκρινε νόμο για τον πειθαρχικό έλεγχο και τη συνεχή εκπαίδευση των ιατρών
Κάνοντας αναφορά στις πρακτικές που εφαρμόζονται σε ό,τι αφορά τους ελέγχους των γιατρών στο εξωτερικό, ο Δρ. Αναστασιάδης σημείωσε πως αυτοί γίνονται από τους ίδιους τους γιατρούς και τόνισε πως «τα συμβούλια και οι ιατρικές αρχές ελέγχουν τα μέλη τους, δεν περιμένουν τρίτους να το πράξουν. Είναι το απλό και βασικό που απορώ γιατί δεν εφαρμόστηκε ακόμα. Σε άλλες χώρες οι ασθενείς δεν μπορούν να επισκεφθούν τους ιατρούς, αν δεν γνωρίζουν το επίπεδο θνησιμότητας είτε του ίδιου του ιατρού είτε ακόμα και του ιατρικού κέντρου».
Εάν υπήρχε, όπως επισήμανε, «έλεγχος του προσωπικού ιατρού ο οποίος παραπέμπει τους ασθενείς στους ειδικούς, θα μπορούσαν να φανούν οι λόγοι για τους οποίους αποστέλλονται σε συγκεκριμένους ιατρούς με μόνο ένα σύμπτωμα. Έγινε εξέταση του ασθενή; Έγινε η κατάλληλη προεργασία; Γράφτηκε λεπτομερής έκθεση προς τον ειδικό γιατρό για τους λόγους που παραπέμπεται; Όλα αυτά δεν γίνονται. Απλώς οι ασθενείς λένε ότι θέλουν να επισκεφθούν συγκεκριμένους ειδικούς και ο προσωπικός ιατρός απλά γράφει την παραπομπή».
Επιπρόσθετα, επισήμανε πως «θα πρέπει οι προσωπικοί ιατροί να μιλούν με τους ασθενείς, να τους εξετάζουν και να συντάσσουν έκθεση ώστε να εξηγούν στον ειδικό γιατρό τους λόγους της παραπομπής. Το πρόβλημα ξεκινά από τη βάση. Στο εξωτερικό, ως καρδιολόγος, δεν δεχόμουν παραπομπή χωρίς πλήρη ενημέρωση από τον παραπέμποντα γιατρό για το τι διερευνά. Είναι στη βάση λανθασμένοι οι όροι και η διαδικασία άσκησης της ιατρικής πράξης».
«Το ΓεΣΥ βασίστηκε πάνω σε λογιστικά πλαίσια και όχι πάνω σε ιατρικά», ανέφερε ο καρδιολόγος χαρακτηριστικά και εξήγησε πως «οι καρδιολόγοι, για παράδειγμα, έχουν δικαίωμα μόνο σε 20 τεστ κοπώσεως τον μήνα. Αντί να κρίνει ο ίδιος ο γιατρός, κρίνει η διεύθυνση του Συστήματος. Το ίδιο το ΓεΣΥ απαγορεύει να προχωρήσουμε σε περισσότερες δοκιμασίες τεστ κοπώσεως, κάτι εντελώς πρωτοφανές. Εάν γίνει λανθασμένα τεστ κοπώσεως, τότε να επιβληθούν ποινές. Υπάρχουν πολλοί ιατροί που νιώθουν ακριβώς το ίδιο, αλλά δεν μπορούν να το εκφράσουν. Οι παραλείψεις όμως είναι αρκετά εξόφθαλμες».
Παράλληλα, ο Δρ. Αναστασιάδης πρότεινε όπως «διενεργούνται έλεγχοι όλων των ιατρικών πράξεων τουλάχιστον μία φορά τον μήνα και να δίνουν εξηγήσεις οι ιατροί για τις ενέργειες τους, αφού υπάρχει γενικά μεγάλη κατάχρηση».
Οι θέσεις των αρμοδίων
Διαφορετική είναι η εικόνα που παρουσιάζεται από πλευράς των αρμοδίων, αφού ήδη, όπως λένε, έχουν εντατικοποιηθεί οι έλεγχοι, ενώ μόλις τον περασμένο Ιούλιο εγκρίθηκε ο νόμος για την ενίσχυση του πλαισίου άσκησης πειθαρχικού ελέγχου στους γιατρούς και θεσμοθετήθηκε η επαγγελματική και επιστημονική τους εκπαίδευση. Ήδη ο Παγκύπριος Ιατρικός Σύλλογος προχωρεί πλέον με αναρτήσεις σχετικά με αποφάσεις του Πειθαρχικού του Συμβουλίου, που αφορούν τον τερματισμό της άσκησης επαγγέλματος ιατρών σε περιπτώσεις καταδικαστικών δικαστικών αποφάσεων λόγω ποινικών αδικημάτων.
Από την άλλη, κατά την τοποθέτησή της στο πλαίσιο του 8ου Cyprus Healthcare Conference, η Γενική Διευθύντρια του Οργανισμού Ασφάλισης Υγείας (ΟΑΥ), Ιφιγένεια Καμμίτση, ανέφερε πως η Κύπρος έχει το χαμηλότερο ποσοστό ανεκπλήρωτης ιατρικής ανάγκης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με ποσοστό 0,2%. Την ίδια ώρα, παραθέτοντας στατιστικά στοιχεία, σημείωσε πως εντός του Συστήματος Υγείας είναι συμβεβλημένοι 750 προσωπικοί ιατροί και πέραν των 2.500 ειδικοί ιατροί, με σημαντικές αυξήσεις χρόνο με τον χρόνο, γύρω στο 8% με 10%.
Χαρακτήρισε ως μία συνεχή πρόκληση το ζήτημα των καταχρήσεων από τους παρόχους στο ΓεΣΥ, οι οποίες, όπως είπε, «σημειώνονται σε όλα τα Συστήματα Υγείας. Είναι ένας συνεχής αγώνας να εντοπίζονται, να γίνονται οι σωστοί έλεγχοι και να εφαρμόζονται οι σωστές διορθώσεις. Έχουμε επικεντρωθεί αρκετά σε αυτό το κομμάτι ως ΓεΣΥ, έχουμε εισαγάγει πολυεπίπεδους ελέγχους που καταλήγουν σε πρόστιμα, σε αναστολές ακόμα και σε τερματισμούς συμβάσεων».
Τόνισε πως γίνονται προσπάθειες «να εισαγάγουμε προηγμένες τεχνολογίες ανάλυσης δεδομένων για να μπορούμε να εντοπίζουμε στρεβλώσεις ή καταχρήσεις. Προσπαθούμε να εισαγάγουμε κατευθυντήριες οδηγίες για τους γιατρούς και πολλά άλλα μέτρα για την κουλτούρα και την εκπαίδευσή τους, ώστε να μπορούμε να ελέγχουμε πιο ουσιαστικά και αποτελεσματικά τις καταχρήσεις».
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Έπαθε και έμαθε με το λογισμικό του ΓεΣΥ ο ΟΑΥ-Προληπτικό το μέτρο του γεωγραφικού αποκλεισμού, αντιδρούν οι γιατροί
Από πλευράς του, ο πρόεδρος της ΟΣΑΚ, Χαράλαμπος Παπαδόπουλος, σε δηλώσεις του στον REPORTER, σημείωσε πως «εάν οι τιμωρίες που επιβλήθηκαν από πλευράς του ΟΑΥ σε γιατρούς μπορεί κάποιος να τις θεωρήσει ικανοποιητικές ή μη, αυτό είναι άλλο ζήτημα. Η λογική είναι ότι ξεκίνησαν οι έλεγχοι χωρίς να υπάρχει κανένα μέτρο, με τον Οργανισμό αρχικά να αρνείται να το πράξει, είτε να πάει σε Δικαστήρια, είτε να προχωρήσει σε αφαιρέσεις, είτε να θέσει εκτός Συστήματος κάποιους γιατρούς».
Ωστόσο, όπως τόνισε, «είναι μέτρα τα οποία ξεκίνησε ο ΟΑΥ και εφαρμόζει. Ακούγονται, φαίνονται και είναι υπαρκτά και πιθανόν το κομμάτι αυτό να χρειάζεται ακόμα περισσότερη βελτίωση, σε σχέση με τον τρόπο που δουλεύουν ορισμένοι γιατροί».
Ταυτόχρονα ο κ. Παπαδόπουλος επισήμανε πως «μία λάθος διάγνωση πολλές φορές μπορεί να εμπίπτει μέσα σε εκείνο το ποσοστό, όπως συμβαίνει σε κάθε άλλο επάγγελμα. Εντούτοις, η λάθος διάγνωση, αν για οποιονδήποτε λόγο δεν επιβεβαιώθηκε και έπρεπε να πραγματοποιηθεί μία επέμβαση, μία εγχείρηση ή μία θεραπεία που έφερε κακά αποτελέσματα λόγω της λανθασμένης διάγνωσης, τότε μπαίνουμε σε άλλη λογική. Για αυτό και υπάρχουν πολλά παράπονα που λένε ότι λανθασμένες διαγνώσεις οδήγησαν σε λανθασμένες επεμβάσεις ή σε λανθασμένες φαρμακευτικές αγωγές».
Εξήγησε πως «είναι άλλο να υπάρχει μία λανθασμένη διάγνωση, η οποία δεν οδήγησε τον ασθενή σε διαδικασίες όπως ισχυρές φαρμακευτικές αγωγές ή επεμβάσεις, και άλλο όταν έχουμε παράδειγμα όπου δεν διαβάστηκε σωστά μια ακτινογραφία, έγινε επέμβαση και μετά, όταν ξαναδιαβάστηκε, φάνηκε πως πιθανόν να μην έπρεπε να γίνει».
Επιπρόσθετα, ο κ. Παπαδόπουλος σε ό,τι αφορά το θέμα της τιμωρίας προς τους γιατρούς τόνισε πως θα πρέπει να επιβάλλεται όπως μία απόφαση Δικαστηρίου, ενώ σημείωσε πως «αν δεν αποδειχθεί στην πράξη ότι εκείνο για το οποίο κατηγορείται ένα πρόσωπο πράγματι ισχύει, θεωρώ ότι ούτε ακόμα και ο ΠΙΣ, στο επίπεδο της πειθαρχικής διαδικασίας, δεν μπορεί να προχωρήσει. Διότι αν μετά εκδώσει την οποιανδήποτε απόφαση και η απόφαση του Δικαστηρίου είναι αθωωτική, τότε θα υπάρχει πρόβλημα».
Ερωτηθείς σχετικά, σημείωσε πως «η διαδικασία προς την απόδειξη του λάθους ενός γιατρού είναι προς τη σωστή κατεύθυνση. Σίγουρα ο ΟΑΥ, με βάση τον νόμο, δεν προβλέπεται να έχει τμήμα το οποίο να ελέγχει ή να εκδικάζει αποφάσεις. Μόνο μετά από απόδειξη στα Δικαστήρια ο Οργανισμός προχωρεί με μέτρα, που θεωρώ εκ των πραγμάτων ότι είναι σωστή διαδικασία, διότι δεν θέλουμε να φτάσουμε στο σημείο να τιμωρούνται εύκολα γιατροί ή να αφαιρείται το δικαίωμα συμμετοχής τους στο ΓεΣΥ χωρίς αποδείξεις. Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή· δεν γίνεται επειδή πέντε μήλα είναι σάπια, να πετάξουμε το καλάθι ολόκληρο».
Πρόσθεσε πως «πρέπει να είμαστε αρκετά προσεκτικοί, διότι το σύνολο του Συστήματος, αν το δούμε από μία διαφορετική οπτική γωνία, είναι σωστό και λειτουργεί προς τη σωστή κατεύθυνση. Ιδιαίτερα τώρα, με τη δημιουργία του Κέντρου Κλινικής Τεκμηρίωσης, στο οποίο επενδύουμε πολλά. Κάτι που δυσκολεύτηκε πολύ να ξεκινήσει, κυρίως λόγω αντιδράσεων στο παρελθόν από τον ΠΙΣ, αλλά πλέον συμμετέχει και ο ίδιος ο Σύλλογος, με τον ίδιο τον πρόεδρο παρόντα, και προχωρά ώστε να φτάσει σε ένα σημείο».
Ο κ. Παπαδόπουλος τόνισε πως «η δημιουργία πρωτοκόλλων είναι αυτή που θα δώσει και την απαίτηση προς τους ιατρούς να είναι πολύ πιο προσεκτικοί από ό,τι είναι τώρα, καθώς πολλές φορές δεν υπάρχουν αυτά τα πρωτόκολλα στις ιατρικές διαδικασίες. Ως αποτέλεσμα, οι γιατροί λένε ότι απλά ακολούθησαν εκείνο που, κατά την άποψή τους τη δεδομένη στιγμή, ήταν σωστό να γίνει».
Υπενθύμισε πως «σε υποθέσεις ιατρικής αμέλειας που είχαν καταγγελθεί σε νοσηλευτήρια, ο παράγοντας υπεράσπισης ήταν ότι δεν υπήρχαν πρωτόκολλα για να ακολουθήσουν. Άρα, για να αποδειχθεί ενώπιον Δικαστηρίου, απαιτείται ολόκληρη διαδικασία. Με τη δημιουργία του συγκεκριμένου κέντρου, όσο περισσότερα πρωτόκολλα έχουμε για ιατρικές πράξεις και όχι μόνο, τόσο καλύτερος θα είναι ο έλεγχος για τυχόν αμέλεια».
Υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης, σημείωσε, ωστόσο τόνισε πως «για εμάς είναι πολύ σημαντικό ότι όσο θεσμοθετούνται διαδικασίες και πρωτόκολλα, είναι πολύ πιο δύσκολο να υπάρχουν αμέλειες ή επιπόλαιες ιατρικές πράξεις. Διότι οι γιατροί γνωρίζουν ότι υπάρχει το θεσμικό πλαίσιο και αν δεν το εφαρμόσουν, θα το βρουν μπροστά τους είτε ως νοσηλευτήρια είτε ως άτομα. Για αυτό η βελτίωση του Συστήματος πρέπει να είναι θεσμική».
Ως παράδειγμα έφερε την προσεχή ανάληψη του προγράμματος αποστολής ασθενών στο εξωτερικό από τον ΟΑΥ και εξήγησε πως «μέχρι σήμερα δεν υπήρχε θεσμικό πλαίσιο που να λειτουργεί. Υπήρχε η Γενική Διευθύντρια του Υπουργείου Υγείας με μια ομάδα, η οποία λειτουργούσε με συγκεκριμένο τρόπο, και γινόταν η δουλειά όπως γινόταν. Πλέον θεσμικά αναλαμβάνει ο ΟΑΥ και αν δεν τα καταφέρει και υπάρξουν θέματα που πρέπει να βελτιωθούν, είναι άλλο ζήτημα. Ωστόσο θα υπάρχει θεσμοθετημένος τρόπος αποστολής ασθενών».
Από πλευράς του, ο Πρόεδρος της Επιτροπής Δεοντολογίας του Παγκύπριου Ιατρικού Συλλόγου, Δρ Μιχάλης Αναστασιάδης, μιλώντας επίσης στον REPORTER, ξεκαθάρισε πως ελέγχονται όλες οι καταγγελίες που φτάνουν ενώπιον του ΠΙΣ. Αναφερόμενος στον έλεγχο των ιατρικών πράξεων, τόνισε πως «ήταν καθαρά δικό μας αίτημα, για το οποίο μάλιστα όλοι μας είχαν λοιδορήσει λέγοντας ότι ήμασταν πολέμιοι του ΓεΣΥ. Όταν όμως ήρθαν τα δύσκολα, όλοι παραδέχθηκαν ότι έπρεπε να γίνονται και έλεγχοι. Άλλο οι συμπεριφορές και άλλο οι ιατρικές αμέλειες, αφού τα μεν είναι πειθαρχικά, ενώ τα άλλα μπορεί να είναι ακόμη και ποινικά, τα οποία διερευνώνται από την Αστυνομία. Εμείς επιθυμούμε να μειωθούν στο ελάχιστο, διότι να εξαλειφθούν εντελώς δεν είναι δυνατό».
Όσον αφορά το θέμα της δεοντολογίας και της συμπεριφοράς απέναντι στους ασθενείς, ο Δρ Αναστασιάδης σημείωσε πως «εννοείται πως δεν ανεχόμαστε την επίδειξη οποιασδήποτε αντιδεοντολογικής και αντιιατρικής συμπεριφοράς απέναντι είτε σε ασθενείς είτε σε συναδέλφους. Καλούμε πάντα τον κόσμο, όταν αντιμετωπίζει τέτοιου είδους συμπεριφορές, να μας τις αναφέρει, ώστε να μπορούμε και εμείς να προχωρούμε στον αντίστοιχο έλεγχο. Διότι κάποιες φορές αυτά που ακούγονται είναι μόνο μέρος της αλήθειας. Από την άλλη, εάν ένας γιατρός δεχθεί επίθεση, είτε λεκτική είτε σωματική, αυτό συνήθως δεν βλέπει το φως της δημοσιότητας. Βλέπουμε όσα συμβαίνουν στα ΤΑΕΠ, που κακώς γίνονται, αλλά συμβαίνουν και αλλού».
Καταλήγοντας, τόνισε πως «πάντα κάθε περίπτωση πρέπει να ερευνάται για να καταλήγουμε στα σωστά συμπεράσματα. Επομένως, αν αποδειχθεί ότι ένας ιατρός συμπεριφέρθηκε με τρόπο που δεν συνάδει με το επάγγελμα και το ήθος που πρέπει να επιδεικνύει, είμαστε κάθετοι: μηδενική ανοχή και επιβολή των προβλεπόμενων ποινών».
