Η εισβολή στην ΑΟΖ, οι προσδοκίες από Ελλάδα και… η Κύπρος που κείται μακράν

Στις 14 Αυγούστου του 1974 ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, συνόψισε με μια έκφραση που έμεινε στην ιστορία την αδυναμία ή την απροθυμία ή ακόμα και τη δέσμευση της Κυβερνήσεως του προς τρίτους να μην αποστείλει στρατεύματα στην Κύπρο για να αντιμετωπίσουν τις ορδές των Αττίλων, κατά τη διάρκεια της δεύτερης φάσης της εισβολής. «Η Κύπρος κείται μακράν», είπε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής.

Η φράση αυτή, προβάλλει, στις συζητήσεις που γίνονται με αφορμή τη νέα εισβολή του ερευνητικού σκάφους Barbaros στην κυπριακή ΑΟΖ, ξανά ως επίκαιρη, δεδομένου του γεγονότος ότι η Ελλάδα παραμένει στρατιωτικά απούσα σε ό,τι αφορά τη στήριξη που παρέχει στην Κύπρο, την οποία περιορίζει σε διπλωματικό επίπεδο. Η αναζωπύρωση της συζήτησης για το κατά πόσο το δόγμα «η Κύπρος κείται μακράν» αντιπροσωπεύει και τις αντιλήψεις της σημερινής κυβέρνησης των Αθηνών, οφείλεται στην αντίθεση, η οποία προκύπτει μέσα από τον τρόπο με τον οποίο η Ελλάδα υπερασπίστηκε προσφάτως τα δικά της κυριαρχικά δικαιώματα νότια του Καστελόριζου, ενώ στην εισβολή του Barbaros στην κυπριακή ΑΟΖ που ακολούθησε δεν υπήρξε ούτε καν υπόνοια μιας ανάλογης αντίδρασης.

Βεβαίως, πέραν των Κυβερνήσεων, Ελλάδας και Κύπρου, κανείς ή τουλάχιστον πολύ λίγοι γνωρίζουν κατά πόσο η στρατιωτική απουσία της Ελλάδας από τα κυπριακά ύδατα, αποτελεί δική της στρατηγική επιλογή ή αν αυτό συμβαίνει εξαιτίας σχετικής επιθυμίας της Λευκωσίας ή και τα δύο. Την ίδια ώρα, σαφώς και πρέπει να αναγνωρίζονται η πολυπλοκότητα και οι πολυδιάστατες παράμετροι επί του συγκεκριμένου ζητήματος, αφού μια πιθανή στρατιωτική παρέμβαση των Αθηνών προς αποκατάσταση της έννομης τάξης στην κυπριακή ΑΟΖ, θα είχε πολιτικές και όχι μόνο παρενέργειες, οι οποίες ασφαλώς και προσμετρώνται σε Αθήνα και Λευκωσία στις αποφάσεις που λαμβάνονται. Ακόμη και αν κατά κάποιους, η Ελλάδα ως εγγυήτρια δύναμη θα μπορούσε να επέμβει στρατιωτικά, από τη στιγμή που η Τουρκία συχνά πυκνά και με κάθε ευκαιρία κάνει επίκληση του ρόλου της ως εγγυήτριας δύναμης προκειμένου να δικαιολογεί την αδικαιολόγητη συμπεριφορά της.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Έτοιμη για κάθε στήριξη που θα της ζητηθεί από την Κύπρο η Ελλάδα

Το πλαίσιο
Η Κύπρος για ακόμη μια φορά απέμεινε μόνη της, να έχει να αντιμετωπίσει την τουρκική επιθετικότητα με τη νέα εισβολή του Barbaros στην κυπριακή ΑΟΖ, πληρώνοντας την αδιαφορία των Ευρωπαίων εταίρων, την οφθαλμοφανή επιφυλακτικότητά της Ελλάδας αλλά και τα δικά της διαχρονικά λάθη στη διαχείριση των τετελεσμένων που δημιουργεί η Άγκυρα στις κυπριακές θάλασσες.

Στην περίπτωση του Oruc Reis και υπό το φόβο του θερμού επεισοδίου, ο ευρωπαϊκός διπλωματικός μηχανισμός ενεργοποιήθηκε με πρωταγωνίστρια την Γερμανίδα Καγκελάριο Άγκελα Μέρκελ, η οποία φέρεται ως το πρόσωπο κλειδί που έπεισε τον Ταγίπ Ερντογάν, να ανακαλέσει την απόφαση του για εισβολή στην ελληνική υφαλοκρηπίδα και να εργαστεί για την έναρξη διαλόγου με την Αθήνα.

Παράλληλα, είδαμε την Ελλάδα, να ενεργοποιεί όλο το πολεμικό της ναυτικό και να στέλνει το 85% του στόλου της στο νότιο Αιγαίο, στέλνοντας παράλληλα τελεσίγραφο στην Άγκυρα πως τα στελέχη των ενόπλων δυνάμεων, έλαβαν εντολή να μην επιτρέψουν, με κάθε κόστος, τη διενέργεια ερευνών από το Oruc Reis. Τα πιο πάνω συνέτειναν, ώστε ο Ταγίπ Ερντογάν να κάνει δεύτερες σκέψεις, και μετά από ένα θρίλερ 48 ωρών έξω από το Καστελόριζο, να ανακοινώσει την ακύρωση των ερευνών.

Αμέσως μετά την επίσημη ανακοίνωση από τον εκπρόσωπο του Τούρκου Προέδρου για την ακύρωση των ερευνών νότια του Καστελόριζου, ο σταθμός της Αττάλειας εξέδωσε μια νέα Navtex, που αυτή τη φορά δεν αφορούσε την ελληνική υφαλοκρηπίδα, η οποία σημειωτέων δεν έχει καν κατατεθεί στα Ηνωμένα Έθνη, αλλά την κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη η οποία ανακηρύχθηκε μετά τις διμερείς συμφωνίες που υπέγραψε η Κυπριακή Δημοκρατία, με τα όμορα κράτη της Αιγύπτου, του Ισραήλ και του Λιβάνου.

Η πολιτική του κατευνασμού
Οι πραγματικότητες που δημιουργούνται μετά και τις νέες τουρκικές προκλήσεις, δεν μπορούν να ικανοποιούν κανένα, στην Κύπρο. Ο ίδιος ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας προχώρησε σε μια ιστορική παραδοχή στο πρόσφατο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, υποδεικνύοντας πως το δόγμα του κατευνασμού των τελευταίων επτά χρόνων απέτυχε.

Παρά την παραδοχή του Προέδρου της Δημοκρατίας και παρά το προηγούμενο που δημιουργήθηκε με την περίπτωση του Oruc Reis, τις τελευταίες ημέρες με τη νέα εισβολή του Barbaros στην ΑΟΖ, παρακολουθούμε να ακολουθείται η ίδια τακτική του κατευνασμού με δηλώσεις και ευχολόγια από τους τρίτους.

Μιλώντας στον REPORTER, o καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Τμήμα Ευρωπαϊκών Σπουδών και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, Γιώργος Κέντας, υπέδειξε πως αυτό που δήλωσε ο Νίκος Δένδιας, ότι δεν μπορεί η Ελλάδα να μπει σε ένα διάλογο με την Τουρκία για την Κύπρο, είναι σωστό, ωστόσο η Ελλάδα έχει υποχρεώσεις έναντι της Κύπρου που πηγάζουν από τη Συνθήκη Εγγυήσεως.

Διερωτήθηκε παράλληλα εάν η εισβολή της Τουρκίας γινόταν στα χερσαία εδάφη, η αντίδραση της Ελλάδας θα ήταν η ίδια έναντι των τουρκικών ενεργειών. Αυτό που επαναλαμβάνει συνεχώς η Ελλάδα ως άλλοθι προκειμένου να λέει ότι δεν πρέπει να στρατικοποιήσουν την περιοχή είναι λανθασμένο, διότι εδώ και χρόνια οι κυπριακές θάλασσες είναι στο έλεος της Τουρκίας, εξήγησε.

Μπορεί, συνέχισε, η Τουρκία να έκανε επτά γεωτρήσεις και να κάνει έρευνες από το 2014 στην κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, ωστόσο, η αντίδραση της Γερμανίας, ειδικά από τη στιγμή που είναι και προέδρευσα χώρα της Ε.Ε. θέτει το ζήτημα σε ένα νέο πλαίσιο και τίθενται κάποια ερωτήματα. Η Κύπρος είναι δεύτερης κατηγορίας ευρωπαϊκή χώρα; Οι θάλασσες της Ευρώπης τελειώνουν στη Ρόδο;», διερωτήθηκε ο κ. Κέντας. 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Εισβάλλει εκεί που τον παίρνει ο Ερντογάν... Ανοιχτά της Κύπρου το Barbaros

Τα δικά μας λάθη
Αναμφισβήτητα τεράστιες είναι και οι ευθύνες της κυπριακής πολιτικής ηγεσίας, που διαχρονικά ακολούθησε τη λογική των χαμηλών τόνων, των διπλωματικών καταγγελιών, αφήνοντας την Τουρκία να αλωνίζει, χωρίς παράλληλα να προχωρά, έστω στον προγραμματισμό της θωράκισης των θαλάσσιων ζωνών της. 

Σύμφωνα με τον κ. Κέντα, ένα εξ αυτών των λαθών ήταν η διαχείριση της κρίσης του στόχου «Σουπιά» στο οικόπεδο τρία της ΑΟΖ. «Για παράδειγμα, όταν το τουρκικό ναυτικό απείλησε να βυθίσει το Saipem 12000 σε περιοχή που είναι εκτός των ζωνών που διεκδικεί παρανόμως η Τουρκία, η Κύπρος δεν προχώρησε καν σε καταγγελία του θέματος στα Ηνωμένα Έθνη ούτε ζήτησε κυρώσεις από την ΕΕ». 

«Επίσης», πρόσθεσε, «εάν η Ελλάδα έστελνε έστω και μια φρεγάτα τον Μάιο του 2019 θα δημιουργείτο μια κρίση στην ΑΟΖ, η οποία  όμως θα οδηγούσε σε ένα προηγούμενο και θα ανέκοπτε την Τουρκία από τη δημιουργία τετελεσμένων. Των τετελεσμένων που ζούμε σήμερα και που είναι ο διαχρονικός τουρκικός στόχος». 

«Η Τουρκία», εξήγησε ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, «λειτουργεί με μια πολύ συγκεκριμένη λογική, την οποία θα βρίσκουμε συνεχώς μπροστά μας. Αρχικά εμφανίζεται ως ενδιαφερόμενο μέρος, μετά μετατρέπεται μέρος επιβολής και στη συνέχεια ως ένα μέρος με διάθεση να συνομιλήσει στη βάση των δεδομένων που προκάλεσε και δημιούργησε για να κανονικοποιήσει αυτά τα οποία απέκτησε άνομα και με την επιβολή των όπλων».

Τα επόμενα βήματα
Ερωτηθείς για το ποια θα πρέπει να είναι τα επόμενα μας βήματα ως Κυπριακή Δημοκρατία, ο κ. Κέντας εξήγησε πως τα τελευταία 20 χρόνια έχουμε κάνει ενέργειες που οδήγησαν σε κάποια δεδομένα. «Εγκαταλείψαμε την άμυνα, αρχίσαμε ένα ενεργειακό πρόγραμμα χωρίς να θωρακίσουμε τις ζώνες μας και πιστεύοντας ότι η κάθοδος μεγάλων εταιριών είναι επαρκές. Η Τουρκία από την πρώτη στιγμή ξεκίνησε μια διαδικασία αμφισβήτησης. Ενίσχυσε το ναυτικό της, αγόρασε ερευνητικά σκάφη και γεωτρύπανα. Σχεδίασε και επέβαλε τετελεσμένα, τα οποία ενισχύουν τη διαπραγματευτική της θέση και αποδυναμώνουν τη θέση της Κύπρου και της Ελλάδας. Η Λευκωσία και η Αθήνα παρακολουθήσουν, για να διαπιστώσουν το 2019 ότι η Κύπρος είναι ανοχύρωτη και δεν μπορεί να αντιδράσει. Ο χρόνος που χάθηκε έχει κόστος και το κόστος αυτό είναι πολύ επώδυνο».

«Πρέπει να αποφασίσουμε», συνέχισε ο Γιώργος Κέντας, «εάν είμαστε διατεθειμένοι να ζούμε κάτω από τουρκική ηγεμονία ή αν θα διεκδικήσουμε τα δικαιώματα του κράτους μας. Εάν είναι η δεύτερη η επιλογή μας θα πρέπει να χτίσουμε την απαραίτητη αποτρεπτική ισχύ που θα αναγκάσει την Τουρκία να μας λάβει σοβαρά υπόψη. Αφού αναγνωρίσουμε τα αλυσιδωτά λάθη που μας έφεραν εδώ, θα πρέπει να βρούμε τρόπο να αποτρέψουμε τα πλεονεκτήματα που απέκτησε η Τουρκία λόγω της ανοχής μας».

«Όλα συνοψίζονται», πρόσθεσε, «στην παραδοχή του ίδιου του Προέδρου της Δημοκρατίας, ότι το δόγμα του κατευνασμού απέτυχε. Άρα το πρώτο βήμα έγινε. Καταλάβαμε ότι ακολουθείτο μια λανθασμένη και ζημιογόνα πολιτική, όμως αυτό δεν σημαίνει τίποτε. Είμαστε εδώ και την κρίσιμη ώρα η Ελλάδα δηλώνει για ακόμα μια φορά ότι η Κύπρος είναι μακριά. Αν υπάρχει μια προοπτική να αλλάξει αυτό που έγινε μέχρι τώρα θα πρέπει η Ελλάδα να στηρίξει έμπρακτα την Κύπρο.».

Μάλιστα έφερε ως παράδειγμα την πρόσφατη δήλωση του Προέδρου της Δημοκρατίας, ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να περάσει από τα λόγια στις πράξεις, πράγμα που θα πρέπει να κάνει και η Ελλάδα. 

Ερωτηθείς αν μια ενδεχόμενη στρατικοποίηση της κρίσης με παρέμβαση ελληνικών δυνάμεων στην Κύπρο, κρύβει παγίδες, ειδικά ενόψει του επικείμενου διαλόγου μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, ο κ. Κέντας, ανέδειξε την ανάγκη να αναγνώσουμε τη θεμελιώδη λογική πίσω από την αναθεωρητική πολιτική της Τουρκίας. 

«Η Τουρκιά εφαρμόζει μια αναθεωρητική πολιτική και αντιμετωπίζει Κύπρο και Ελλάδα ως ενιαίο μέτωπο. Το συγκεκριμένο επιχείρημα που ακούγεται, συχνά πυκνά είναι μια πρόφαση για να παρακαμφθεί η ευθύνη της Ελλάδας. Αν η Ελλάδα έπαιρνε αποφάσεις με σωστό τρόπο και στο σωστό χρόνο, αν η Ελλάδα με την Κύπρο είχαν σήμερα ένα ενιαίο αμυντικό χώρο με ενεργό το ενιαίο αμυντικό δόγμα αποτροπής και ανάσχεσης της Τουρκίας, δεν θα φτάναμε εδώ που φθάσαμε. Και το Κυπριακό δε θα κατρακυλούσε στο επίπεδο μιας διαχείρισης των κατοχικών δεδομένων». 

• Το άχτι του Ερντογάν, η εκτεθειμένη Κύπρος και η ώρα της αλήθειας που ζυγώνει
• Επιβεβαίωσε το προφανές η Τουρκία-Αποσύρει μέχρι νεοτέρας το Oruc Reis
• Απαιτούν διαμοιρασμό του Φ.Α. οι Τούρκοι-Το στίγμα των παράλογων διεκδικήσεων