Το διακύβευμα του Καυκάσου-Ρυθμιστής η Μόσχα, πηγή αποσταθεροποίησης η Άγκυρα

Στη ζυγαριά των προθέσεων της Μόσχας και της Άγκυρας αναμένεται να παιχθεί η τύχη της αυτόνομης περιοχής του Αρτσάχ ή Ναγκόρνο-Καραμπάχ, όπως συνηθίζεται να λέγεται η μεγάλη πληγή του Καυκάσου που παραμένει ανοικτή εδώ και τρεις δεκαετίες, μετά τη πτώση της Σοβιετικής Ένωσης. 

Η ιστορία αποδεικνύει ότι η Μόσχα κρατά και το μαχαίρι και το καρπούζι και κανένα άλλο κράτος δεν μπορεί να διαδραματίσει σημαντικότερο από τον δικό της στην περιοχή. Από την άλλη η Τουρκία που προσπαθεί με κάθε κόστος σε κάθε μήκος και πλάτος του πλανήτη να διευρύνει το γεωπολιτικό της βάθος, είναι έτοιμη να μπει εντονότερα και να διεκδικήσει ακόμα και στα βουνά του Καυκάσου για λογαριασμό του Αζερμπαϊτζάν που όσο περνάει ο καιρός μετατρέπεται σε κράτος δορυφόρο της. 

Μιλώντας στον REPORTER,  ο διευθυντής του Κυπριακού Κέντρου Μελετών (ΚΥΚΕΜ), Χρήστος Ιακώβου, εκτίμησε πως τον κυρίαρχο ρόλο για τις εξελίξεις τον έχει η Ρωσία, ενώ ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα περιοριστεί σε φραστικές διακηρύξεις, χωρίς επί της ουσίας η Ένωση να μπορεί να διαδραματίσει κάποιο ενεργό ρόλο. 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Το σύννεφο πολέμου στο Αρτσάχ-Οι ιστορικές διαφορές και η τουρκική εμπλοκή

Όπως εξήγησε ο κ. Ιακώβου, το ζήτημα στην περιοχή προέκυψε από τον πόλεμο που ξέσπασε το 1991 και διήρκεσε μέχρι το 1994, όταν η κατάσταση σταθεροποιήθηκε με τη βοήθεια που είχε παράσχει η Μόσχα στην κυβέρνηση της Αρμενίας. Από τότε οι περιοχές του Ναγκόρνο-Καραμπάχ είχαν αυτονομηθεί παρά το γεγονός ότι βρίσκονταν εντός των συνόρων του Αζερμπαϊτζάν, όπως αυτά αναγνωρίστηκαν μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. 

Μετά το πέρασμα του χρόνου οι Αρμένιοι απέκτησαν ένα δημογραφικό πλεονέκτημα για την συγκεκριμένη περιοχή γιατί μεγάλο μέρος του αζερικού πληθυσμού εγκατέλειψε λόγω της εχθρικής για τους ίδιους κατάστασης που διαμορφώθηκε την περιοχή. Σημειώνεται πως μέχρι τότε η μεγάλη πλειοψηφία ανήκε και πάλι στους Αρμένους που αριθμούσαν περίπου 78 με 80% του πληθυσμού, ενώ το 20 με 22% ήταν Αζέροι. 

Καθ᾽ όλη την διάρκεια του χρόνου από τότε οι περιοχές του Ναγκόρνο Καραμπάχ παρέμειναν σε καθεστώς αυτονομίας, διατηρούσαν στενότατες σχέσεις με την αρμενική κυβέρνηση. Μάλιστα το δημοψήφισμα που διενεργήθηκε το 2017 για τη μετονομασία των αυτόνομων περιοχών σε Αρτσάχ, άνοιγε τον δρόμο για την πλήρη ανεξαρτησία της περιοχής. 

Αυτό είναι που επιδιώκουν, σύμφωνα με τον κ. Ιακώβου να αποφύγουν στο παρών στάδιο οι Αζέροι που με την βοήθεια της Τουρκίας επιζητούν τη δημιουργία νέων τετελεσμένων και αλλαγή του  status quo πριν είναι αργά. «Η Τουρκία θέλοντας μαζί με το Αζερμπαϊτζάν, να προλάβουν το ενδεχόμενο της Ανεξαρτησίας του Αρτσάχ προκάλεσαν την κρίση για να στρέψουν τα φώτα του διεθνούς ενδιαφέροντος και να αποτρέψουν τους Αρμενίους από το να κάνουν αυτή την κίνηση», επεσήμανε ο διευθυντής του ΚΥΚΕΜ, «για να αναγκάσουν την Αρμενία να διαπραγματευτεί  κάτω από  νέους όρους το μέλλον της περιοχής».

Η τουρκική εμπλοκή
Η εμπλοκή της Τουρκίας εδράζεται στην παραδοσιακή για την Άγκυρα λογική να εμπλέκεται όπου θεωρεί πως θα μπορεί να έχει μελλοντικά κέρδος και διεύρυνση του στρατηγικού της βάρους. Με την ίδια λογική δηλαδή με την οποία η Τουρκία ενεπλάκη στη Μέση Ανατολή για το ζήτημα της Συρίας, ή εμπλέκεται τώρα στη Βόρεια Αφρική με τον εμφύλιο της Λιβύης, το κάνει τώρα και στην περιοχή του Καυκάσου. 

Σύμφωνα με τον κ. Ιακώβου βασική επιδίωξη του Ταγίπ Ερντογάν και της Άγκυρας, είναι να καταστεί αναπόσπαστο μέρος της διαπραγμάτευσης με τα υπόλοιπα περιφερειακά ζητήματα όταν αυτά θα τεθούν ως μέρος του διπλωματικού διαλόγου μελλοντικά. Επιπλέον τουρκικός στόχος είναι η ενίσχυση του Μπακού για να επιβάλει υς όρους της στην κρίση και να κάνει επίδειξη ισχύος διευρύνοντας το πεδίο πολιτικής και διπλωματικής της δράσης, ακόμα και στον Καύκασο. 

Ο ρόλος της Ε.Ε.
Σύμφωνα με τον διευθυντή του ΚΥΚΕΜ, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν μπορεί να επηρεάσει τις εξελίξεις πέραν από τις όποιες φραστικές διακηρύξεις. Η Ε.Ε. έχει αναγνωρίσει τα σύνορα του Αζερμπαϊτζάν μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του θεωρώντας πως η συγκεκριμένη περιοχή του Καυκάσου αποτελεί περιοχή του Αζερμπαϊτζάν. 

Εξάλλου, σύμφωνα με τον κ. Ιακώβου, αποτελεί λάθος στη δεδομένη στιγμή να εμπλέκουμε το θέμα του Καυκάσου καθοιονδήποτε τρόπο με το θέμα της Κύπρου και των εξελίξεων στην ανατολική Μεσόγειο. Μπορεί μεν οι τουρκικές επιδιώξεις να είναι κοινές, ωστόσο δεν μπορεί στην παρούσα φάση να τεθεί αυτό το ζήτημα τόσο επίσημα όσο και στο παρασκήνιο των διαβουλεύσεων ενόψει του κρίσιμου Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 1ης Οκτωβρίου. 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Μήνυμα στην Τουρκία από Ε.Ε.-Απαράδεκτη η ανάμειξη στο Ναγκόρνο Καραμπάχ

Στη Μόσχα το κλειδί
Κυρίαρχο ρόλο στις εξελίξεις αναμένεται να διαδραματίσει, όπως άλλωστε έπραξε και το 1991-1994 η Ρωσία και αναλόγως του βαθμού της εμπλοκής της θα δρομολογηθούν και οι εξελίξεις. 

Ο ρόλος της Τουρκίας, σύμφωνα με τον Χρήστο Ιακώβου, δημιουργεί νέα δεδομένα αφού, «μπαίνει ως ένας νέος παίκτης με πολύ πιο δυναμικό τρόπο από ότι το είχε κάνει μέχρι σήμερα. Το 1991-1994 προσπάθησε να επιβληθεί και να επηρεάσει τις εξελίξεις προς όφελος του Αζερμπαϊτζάν όμως τότε η δυναμική της ήταν πολύ πιο περιορισμένης εμβέλειας σε σχέση με την πιο ισχυρή παρέμβαση που έχει σήμερα όπου έχει τη δυνατότητα να στείλει ένοπλους τζιχαντιστές από τη Συρία, καθώς και οπλισμό, για να πολεμούν στο πλευρό των Αζέρων. 

Όσον αφορά την επόμενη μέρα του Αρτσάχ μετά από τη πολεμική σύρραξη, ο κ. Ιακώβου δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο, οι πολεμικές συγκρούσεις να αποκτήσουν διάρκεια και να διεξαχθεί ένας μακροχρόνιος πόλεμος, όπως συνέβη την τριετία 1991-1994. 

Όλα, σύμφωνα με τον διευθυντή του ΚΥΚΕΜ, θα εξαρτηθούν από το πόσο αποφασιστικά θα κινηθεί η Ρωσία για να ελέγξει την κρίση και να μην χάσει ακόμη περισσότερο τον έλεγχο της περιοχής, διότι σε τέτοια περίπτωση θα βρεθεί προ δυσμενών εξελίξεων. Άλλωστε η περίπτωση του Ναγκόρνο Καραμπάχ, αποτελεί μια από τις περιπτώσεις που η Ρωσία έχει ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον γιατί αποτελεί έδαφος της πρώην Σοβιετικής Ένωσης και ιδιαίτερα στον Καύκασο η Ρωσία έκανε τεράστια προσπάθεια τις τελευταίες τρεις δεκαετίες για να σταθεροποιήσει την ισχύ και την επιρροή της με αποκορύφωμα την κρίση στην Τσετσενία.