<Εικονική πραγματικότητα
Ο όρος «εικονική πραγματικότητα» (virtual reality) αναφέρεται στη χρήση γραφικών για την προσομοίωση του πραγματικού κόσμου στον ψηφιακό κόσμο (ηλεκτρονικός υπολογιστής). Μέσα από ειδικό εξοπλισμό εμβύθισης (immersion), ο χρήστης είναι σε θέση να νιώσει ότι βρίσκεται μέσα σε ένα εικονικό μοντέλο και να αλληλεπιδράσει με αυτό σαν να είναι πραγματικό. Η τεχνολογία της εικονικής πραγματικότητας χρησιμοποιείται σε ερευνητικά εργαστήρια εδώ και μερικές δεκαετίες, ωστόσο η ραγδαία ανάπτυξη της βιομηχανίας παιχνιδιών τα τελευταία χρόνια αναζωογόνησε το ενδιαφέρον για την εικονική πραγματικότητα και οδήγησε σε τεράστιες επενδύσεις στον χώρο. Είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα η επένδυση 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων της Facebook Inc για την εξαγορά της εταιρείας Oculus VR, η οποία σχεδίασε το πρώτο κράνος εμβύθισης σε τιμή προσιτή για το ευρύ κοινό. Επίσης, από το 2010 μέχρι σήμερα έχουν επενδυθεί σχεδόν 4 δισεκατομμύρια δολάρια σε νεοφυείς εταιρείες στον χώρο της εικονικής πραγματικότητας. Οι επενδύσεις αυτές προμηνύουν ότι η εικονική πραγματικότητα θα μπει για τα καλά στη ζωή μας, αντικαθιστώντας την οθόνη του ηλεκτρονικού υπολογιστή, όπου η εμβύθιση σε ένα περιβάλλον μπορεί να βελτιώσει την εκτέλεση ενός έργου.
Παρέα με avatars
Κάποιες εφαρμογές εικονικής πραγματικότητας απαιτούν την αλληλεπίδραση του χρήστη με προσομοιώσεις ανθρώπων. Για παράδειγμα, αν μια εφαρμογή έχει στόχο την ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων του χρήστη, μπορεί να απαιτεί από τον χρήστη να πλησιάσει εικονικούς ανθρώπους και να συνομιλήσει με αυτούς. Οι προσομοιώσεις ανθρώπων σε εικονικά περιβάλλοντα είναι γνωστές ως avatars, και είναι συνήθως πιο πολύπλοκες στην εφαρμογή τους από την προσομοίωση ενός χώρου.
Παιχνίδια του μυαλού
Στην Κύπρο, με εφαρμογές εικονικής πραγματικότητας στους τομείς των κατασκευών και της εσωτερικής διακόσμησης ασχολείται επαγγελματικά η Silversky3D Virtual Reality Technologies Ltd (www.silversky3d.com), η οποία ιδρύθηκε τον Απρίλιο του 2014. Σύμφωνα με τον διευθυντή Ανάπτυξης Προϊόντος της εν λόγω εταιρείας, Κλεάνθη Νεοκλέους, η Silversky3D αναλαμβάνει έργα προεπισκόπησης της εξωτερικής και εσωτερικής διαρρύθμισης και διακόσμησης χώρων μέσα από συσκευές εικονικής πραγματικότητας, ενώ άλλα έργα αφορούν στη δημιουργία εφαρμογών πολυμέσων για σκοπούς διεξαγωγής έρευνας ή/και εκπαίδευσης (π.χ. παρουσίαση του ανθρώπινου νευρικού συστήματος μέσα από διαδραστική εφαρμογή εικονικής πραγματικότητας). «Για παράδειγμα, η εταιρεία μας μπορεί να δημιουργεί με τη χρήση γραφικών και με βάση αρχιτεκτονικά σχέδια σε μορφή CAD, εικονικά μοντέλα σε κλίμακα 1:1 για κτίρια τα οποία βρίσκονται ακόμα στη φάση του σχεδιασμού.
Η τεχνολογία αυτή έχει τρομερές δυνατότητες γιατί επιτρέπει στον χρήστη να αλλάξει στοιχεία του κτιρίου –π.χ. το πάτωμα, την ταπετσαρία στους τοίχους, τη διαρρύθμιση των επίπλων κλπ.– δίνοντάς του την ευκαιρία να αξιολογήσει εναλλακτικές λύσεις και να πάρει αποφάσεις για τη διαρρύθμιση και τη διακόσμηση του χώρου του προτού επενδύσει στην οικοδόμηση ή ανακαίνισή του», εξηγεί ο κ. Νεοκλέους, προσθέτοντας ότι όλα σχεδόν τα μέλη της εταιρείας έχουν εργαστεί στο παρελθόν ως ερευνητές στο Εργαστήριο Πειραματικής Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου (www.experimentalpsych.com), το οποίο διατηρεί από το 2006 σύστημα εικονικής πραγματικότητας υψηλών προδιαγραφών. Το Εργαστήριο Πειραματικής Ψυχολογίας χρησιμοποιεί την εικονική πραγματικότητα για τη μελέτη, μέσα από έργα πλοήγησης, του τρόπου με τον οποίο οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται και θυμούνται χωροταξικές πληροφορίες, καθώς και του πώς ο ανθρώπινος εγκέφαλος επεξεργάζεται και κωδικοποιεί πληροφορίες που αφορούν τον χώρο.
Εργαλείο για τον αυτισμό
Η εικονική πραγματικότητα μπορεί να αξιοποιηθεί και στους τομείς της εκπαίδευσης και της επιστήμης. Για παράδειγμα, μπορεί να δώσει τη δυνατότητα σε μαθητές να γνωρίσουν εικονικά χώρους τους οποίους δύσκολα θα μπορούσαν να επισκεφτούν, όπως είναι κάποιο μουσείο στο εξωτερικό ή το πανεπιστήμιο στο οποίο θα ήθελαν να φοιτήσουν στο μέλλον. Μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί στην εξάσκηση γνωστικών λειτουργιών, όπως η προσοχή και η μνήμη, οι οποίες εμπλέκονται σε πολλά έργα της καθημερινής ζωής. Στο Εργαστήριο Πειραματικής Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου, οι ερευνητές κάνουν πειράματα με τεχνολογία εικονικής πραγματικότητας και εξάγουν συμπεράσματα για τον τρόπο λειτουργίας της χωροταξικής αντίληψης και της μνήμης παιδιών, ενηλίκων, αλλά και ατόμων τρίτης ηλικίας.
Σημειώνεται, ακόμη, πως πέρα από τα έργα που εκπονεί για τους πελάτες της, η Silversky3D έχει αναπτύξει τις δικές της εφαρμογές, οι οποίες βασίζονται στα αποτελέσματα επιστημονικής έρευνας στον χώρο της ψυχολογίας, αλλά και της υγείας γενικότερα. Για τον σκοπό αυτό έχει συνάψει συνεργασίες με αρκετά ερευνητικά εργαστήρια στην Κύπρο και στο εξωτερικό, τα οποία διαθέτουν την απαραίτητη τεχνογνωσία και το θεωρητικό υπόβαθρο στους τομείς που ενδιαφέρουν την εταιρεία.
«Για παράδειγμα, μια εφαρμογή που έχουμε αναπτύξει πρόσφατα αποσκοπεί στην εκπαίδευση των ανθρώπων οι οποίοι υποφέρουν από κοινωνική φοβία δημόσιας ομιλίας. Σε συνεργασία με το Εργαστήριο Κλινικής Ψυχολογίας και Φυσιολογίας, διεξάγουμε επί του παρόντος έρευνα στο Πανεπιστήμιο Κύπρου με τη χρήση ψυχοφυσιολογικών μετρήσεων, η οποία αποσκοπεί στην αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της εφαρμογής και στη διερεύνηση εναλλακτικών παρεμβάσεων που μπορούν να ενσωματωθούν σε αυτήν. Μια άλλη συνεργασία που έχουμε αναπτύξει πρόσφατα με το Τμήμα Νοσηλευτικής του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου, αφορά τη χρήση εικονικής πραγματικότητας για την καταπολέμηση των δυσμενών ψυχολογικών/συναισθηματικών συνεπειών της χορήγησης θεραπείας για καρκίνο του πνεύμονα. Επίσης, έχουμε αναπτύξει μια εφαρμογή, υπό τη μορφή ενός διαδραστικού παιχνιδιού, για σκοπούς εκπαίδευσης παιδιών με αυτισμό.
Το έργο αυτό βρίσκεται τώρα στο στάδιο της αξιολόγησης από επιστήμονες και θεραπευτές, πριν αρχίσουν οι πρώτες ελεγχόμενες δοκιμές στα παιδιά αυτά. Για τούτη την εφαρμογή, έχουμε εικονικά σενάρια βασισμένα σε καθημερινά γεγονότα (π.χ. ένα κοινωνικό πάρτι σε σπίτι ή σε ένα πάρκο) όπου αξιολογείται η αντίδραση και συμπεριφορά των αυτιστικών παιδιών μέσω διαλόγων που κάνουν με προσομοιώσεις ανθρώπων ή avatars, των οποίων οι αντιδράσεις παρακολουθούνται μέσω κινητού ή tablet από τον θεραπευτή που επιβλέπει το παιδί», κατέληξε ο Κλεάνθης Νεοκλέους.
