Υπόβαλα εκ μέρους πελάτιδας καταγγελία στην Επίτροπο Διοικήσεως και Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αναφορικά με τις συνθήκες κράτησής της και της μεταχείρισης της οποίας τύγχανε κατά την κράτησή της στον Κεντρικό Αστυνομικό Σταθμό Λευκωσίας κατά τον Μάϊο του 2025.
Η συγκεκριμένη Έκθεση επικεντρώνεται στην παραβίαση του απόρρητου της επικοινωνίας του δικηγόρου με την κρατούμενη.
Επί του προκειμένου, μέσω της καταγγελίας μου ενημέρωνα ότι, επικοινώνησα τηλεφωνικώς με τον Κεντρικό Αστυνομικό Σταθμό Λευκωσίας για να συνομιλήσω με την κρατούμενη/πελάτιδα, όπως και έγινε.
Εντούτοις, η δόκιμη Αστυνομικός που είχε μεταφέρει την κρατούμενη στο δωμάτιο στο οποίο βρίσκεται το τηλέφωνο, είχε αφήσει μισάνοικτη την πόρτα του δωματίου και στεκόταν στον διάδρομο ακριβώς έξω απ’ αυτό, με επακόλουθο να ακούει την τηλεφωνική συνομιλία μας.
Όταν η πελάτιδα με ενημέρωσε σχετικά, της ζήτησα και κάλεσε την Αστυνομικό στο τηλέφωνο, στην οποία επέστησα ο ίδιος την προσοχή της στην εμπιστευτικότητα των συνομιλιών των κρατουμένων με τους δικηγόρους τους.
Η Αστυνομικός με ενημέρωσε ότι η παραβίαση του απόρρητου της επικοινωνίας μου με την κρατούμενη διενεργείτο κατόπιν σχετικών οδηγιών από τους προϊσταμένους της. Η Αστυνομικός αποχώρησε μεν από το δωμάτιο πλην όμως και πάλι άφησε ανοικτή την πόρτα του δωματίου στο οποίο βρίσκεται το τηλέφωνο.
Η Επίτροπος με επιστολή της ζήτησε την θέση του Αρχηγού Αστυνομίας κ. Θεμιστού Αρναούτη.
Σε σχέση με τη θέση μου ότι η Αστυνομικός βρισκόταν έξω από το δωμάτιο στο οποίο βρίσκεται το τηλέφωνο και ως εκ τούτου άκουε την τηλεφωνική επικοινωνία μου με την πελάτιδα μου, ο Αρχηγός ανέφερε γραπτώς πως «…το επί καθήκοντι μέλος βρισκόταν στο διάδρομο του Σταθμού για λόγους ασφαλείας και πρόληψης τυχόν απόδρασης…».
Η Επίτροπος εξέτασε το νομικό πλαίσιο που διέπει το απόρρητο της επικοινωνίας του δικηγόρου με τον κρατούμενο πελάτη του επισημαίνοντας τα ακόλουθα δεσμευτικά προς την Αστυνομία νομικά κείμενα:
- Οδηγία 2013/48/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 22ας Οκτωβρίου 2013 σχετικά με το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας και διαδικασίας εκτέλεσης του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης, καθώς και σχετικά με το δικαίωμα ενημέρωσης τρίτου προσώπου σε περίπτωση στέρησης της ελευθερίας του και με το δικαίωμα επικοινωνίας με τρίτα πρόσωπα και με προξενικές αρχές κατά τη διάρκεια της στέρησης της ελευθερίας
- Ο περί των Δικαιωμάτων Ύποπτων Προσώπων, Προσώπων που Συλλαμβάνονται και Προσώπων που Τελούν υπό Κράτηση Νόμος του 2005 [Ν.163(I)/2005]
- Άρθρο 17 του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας
- Τα Ψηφίσματα 43/173 και A/67/458 της Γενικής Συνέλευσης Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών
- Τους Ελάχιστους Βασικούς Κανόνες για τη Μεταχείριση των Φυλακισμένων» του ΟΗΕ (UN Standard Minimum Rules for the Treatment of Prisoners – Nelson Mandela Rules)
- Τους Ευρωπαϊκούς Σωφρονιστικούς Κανόνες (European Prison Rules)
- Εκθέσεις της Επιτροπής Πρόληψης των Βασανιστηρίων του Συμβουλίου της Ευρώπης (Committee for the Prevention of Torture – CPT)
- Τις θέσεις του Συνδέσμου Πρόληψης των Βασανιστηρίων (Association for the Prevention of Torture – ΑΡΤ)
- Τα Άρθρα 6 και 8 της ΕΣΔΑ και Νομολογία ΕΔΑΔ
Στις διαπιστώσεις – συμπεράσματα της η Επίτροπος αναφέρει τα ακόλουθα:
- Παρότι η Αστυνομικός η οποία συνόδευσε την κρατούμενη στο δωμάτιο τηλεφώνου, ενημερώθηκε για την αναγκαιότητα διασφάλισης εμπιστευτικότητας της τηλεφωνική επικοινωνίας, παρέμεινε σε απόσταση που επέτρεπε την ακουστική παρακολούθηση της επικοινωνίας.
- Παρά την θέση της Αστυνομίας η ανοιχτή πόρτα και η δυνατότητα ακουστικής πρόσβασης στη συνομιλία της κρατούμενης με τον δικηγόρο της, δεν συνιστούν διασφάλιση στο δικαίωμα εμπιστευτικής επικοινωνίας του κρατούμενου με τον νομικό του σύμβουλο.
- Επισημαίνεται ότι, τόσο το ημεδαπό όσο και το διεθνές νομικό πλαίσιο, παρέχουν σαφείς και μη επιδεχόμενες παρερμηνείας εγγυήσεις αναφορικά με το απαραβίαστο του απορρήτου και της εμπιστευτικότητας των συνομιλιών μεταξύ κρατουμένων και των συνηγόρων τους.
- Κατά συνέπεια, οποιαδήποτε παρακολούθηση, παρεμπόδιση ή επιτήρηση της τηλεφωνικής επικοινωνίας μεταξύ κρατουμένου και συνηγόρου, χωρίς αποδεδειγμένα σοβαρό και επιτακτικό λόγο δημοσίου συμφέροντος, εφόσον δεν πληροί τις προϋποθέσεις της νομιμότητας, της αναγκαιότητας και της αναλογικότητας, συνιστά προσβολή του άρθρου 8 της ΕΣΔΑ.
- Η προσβολή αυτή έχει ως αποτέλεσμα την παρεμπόδιση της ελεύθερης και αποτελεσματικής άσκησης του δικαιώματος υπεράσπισης και, κατ’ επέκταση, τον επηρεασμό του δικαιώματος για δίκαιη δίκη, η οποία και παραβιάζει το άρθρο 6 της ΕΣΔΑ, που διαφυλάσσει την δίκαια δίκη.
- Η στάση της Αστυνομίας να διατηρεί Αστυνομικό έξω από τον χώρο τηλεφωνικής επικοινωνίας και να επιτρέπει την ανοιχτή πόρτα κατά τη διάρκεια αυτής, χωρίς την αρχή της αναλογικότητας σε εφαρμογή ως προς τα μέτρα ασφαλείας, συνιστά παραβίαση των δικαιωμάτων της κρατούμενης.
- Ειδικότερα, η αδυναμία διασφάλισης ακουστικής απομόνωσης καταργεί στην πράξη το απόρρητο και την εμπιστευτικότητα της τηλεφωνικής συνομιλίας με τον δικηγόρο της και δημιουργεί εύλογη υπόνοια παρακολούθησης. Η συμπεριφορά αυτή δεν συνάδει με τη νομολογιακά καθιερωμένη υποχρέωση των αρχών να αποτρέπουν, όχι μόνο την πραγματική αλλά και την ενδεχόμενη παραβίαση του απορρήτου, δεδομένου ότι η ίδια η αντίληψη ή πεποίθηση του κρατουμένου ότι παρακολουθείται αρκεί για να αποτρέψει την ελεύθερη και ειλικρινή επικοινωνία με το δικηγόρο του και, κατ’ επέκταση, τα δικαιώματά του για υπεράσπιση και δίκαιη δίκη.
- Η δε επίκληση από την Αστυνομία γενικών λόγων ασφαλείας χωρίς αιτιολόγηση, δεν φαίνεται να πληροί τις προϋποθέσεις που ενδεχομένως να δικαιολογούσαν τον περιορισμό των δικαιωμάτων της κρατούμενης, καθότι δύσκολα μπορεί να εκληφθεί ως συμβατή με την αρχή της αναλογικότητας και της αναγκαιότητας. Υποδηλοί, δε, αδυναμία ανταπόκρισης στη θετική της υποχρέωση για προστασία του προστατευόμενου δικαιώματος της κρατούμενης.
Η Επίτροπος στις εισηγήσεις της προς τον Αρχηγό Αστυνομίας αναφέρει τα ακόλουθα:
- Να ληφθούν να κατάλληλα μέτρα ούτως ώστε, σε όλα τα Αστυνομικά Κρατητήρια που ένεκα της εσωτερικής τους διαρρύθμισης ενδεχομένως να μην διασφαλίζεται ότι οι τηλεφωνικές επικοινωνίες των κρατουμένων με τους δικηγόρους τους διενεργούνται εκτός του ακουστικού πεδίου των επί καθήκοντι Αστυνομικών, να γίνουν οι αναγκαίες τροποποιήσεις για να μην παραβιάζεται το απόρρητο της επικοινωνίας των κρατουμένων με τους δικηγόρους τους, και δη η πόρτα να παραμένει κλειστή.
- Να ενημερωθούν σαφώς όλα τα μέλη της Αστυνομίας για τις ασφαλιστικές δικλείδες που παρέχει το εθνικό και διεθνές νομικό πλαίσιο για προστασία του δικαιώματος των κρατουμένων για εμπιστευτική επικοινωνία με τους δικηγόρους τους ούτως ώστε το συγκεκριμένο δικαίωμα να τυγχάνει σεβασμού και να διαφυλάττεται.
Κλείνοντας η Επίτροπος υπέβαλε την πιο πάνω Έκθεση στις αρμόδιες αρχές, σύμφωνα με το εδάφιο (5) του άρθρου 6 των περί Επιτρόπου Διοικήσεως Νόμων του 1991 μέχρι 2022 και δυνάμει του εδαφίου (3) του άρθρου 7 του περί της Σύμβασης κατά των Βασανιστηρίων και Άλλων Μορφών Σκληρής, Απάνθρωπης ή Εξευτελιστικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας (Προαιρετικό Πρωτόκολλο) (Κυρωτικού) Νόμου [Ν.2(ΙΙΙ)/2009] προβληματισμό και για τις δικές τους ενέργειες.
Σχόλιο του γράφοντος. Τα όσα αναφέρει η Επίτροπος είναι εμπεριστατωμένα και δεν χρήζουν επιπλέον επεξήγησης. Ξενίζει όμως το γεγονός ότι ο νυν Αρχηγός της Αστυνομίας ήρθε να υποστηρίξει την ορθότητα της συμπεριφοράς της επί καθήκοντι αστυνομικού και των οδηγιών που της είχαν δοθεί από τους προϊσταμένους της. Αυτό υποδηλοί ότι ούτε η Ανώτατη ηγεσία της Αστυνομίας γνωρίζει την εμβέλεια του απόρρητου επικοινωνίας κρατούμενου με τον δικηγόρο του και τις νομικές υποχρεώσεις.
Δημήτρης Απαισιώτης, Δικηγόρος
