Κάθε χρόνο, στα τέλη Νοεμβρίου, εκατομμύρια καταναλωτές σε όλο τον κόσμο ετοιμάζονται για τη μεγαλύτερη «γιορτή» του εμπορίου: τη Black Friday.
Από ένα μονοήμερο γεγονός στις Ηνωμένες Πολιτείες, η ημέρα αυτή έχει εξελιχθεί σε πολυήμερο φαινόμενο, με προσφορές τόσο στα φυσικά καταστήματα όσο και στο διαδίκτυο.
Οι εκπτώσεις φαίνονται δελεαστικές – ποιος δεν θέλει να πετύχει ένα καλό deal;
Όμως πίσω από τις μαύρες αφίσες και τα τεράστια ποσοστά έκπτωσης, κρύβονται τακτικές που συχνά παραπλανούν τον καταναλωτή.
Και ενώ σε πολλές χώρες οι αρχές έχουν αρχίσει να αυστηροποιούν τους ελέγχους, είναι εξίσου σημαντικό ο ίδιος ο αγοραστής να γνωρίζει τα «κόλπα» που χρησιμοποιούνται, γράφει η Jeannie Marie Paterson, Καθηγήτρια Δικαίου Προστασίας των Καταναλωτών, σε άρθρο της στο The Conversation.
Από την έκπτωση στο τέχνασμα: Πώς λειτουργεί η παραπλάνηση
Η πιο συνηθισμένη μορφή παραπλάνησης είναι η ψευδής έκπτωση. Πρόκειται για περιπτώσεις όπου ένα προϊόν παρουσιάζεται ως «σε προσφορά», ενώ λίγες μέρες πριν η τιμή του είχε αυξηθεί. Έτσι, ο αγοραστής νομίζει ότι κερδίζει, ενώ στην πραγματικότητα πληρώνει περίπου το ίδιο ποσό.
Άλλες τακτικές περιλαμβάνουν:
«Έως και Χ% έκπτωση», όπου μόνο λίγα προϊόντα έχουν πραγματικά το υψηλότερο ποσοστό.
- Προσφορές «storewide» (σε όλο το κατάστημα), με μικρά γράμματα που εξαιρούν τα πιο δημοφιλή είδη.
- Ρολόγια αντίστροφης μέτρησης, που δημιουργούν αίσθηση επείγοντος και ωθούν τον αγοραστή να βιαστεί.
- Σύγκριση τιμών πριν και μετά, με ψευδή «προηγούμενη τιμή» για να φαίνεται η έκπτωση μεγαλύτερη.
Αυτά τα κόλπα είναι τόσο διαδεδομένα, ώστε πολλές αρχές ανταγωνισμού ανά τον κόσμο αναγκάζονται κάθε χρόνο να επιβάλλουν πρόστιμα σε εταιρείες που χρησιμοποιούν παραπλανητικές πρακτικές.
Το ψυχολογικό παιχνίδι πίσω από τις εκπτώσεις
Η Black Friday και τα αντίστοιχα εκπτωτικά γεγονότα δεν είναι απλώς εμπορικές πρακτικές — είναι ψυχολογικά πειράματα.
Οι έμποροι γνωρίζουν ότι όταν οι καταναλωτές βλέπουν τη λέξη «έκπτωση» ή ένα χρονόμετρο που τελειώνει σε λίγα λεπτά, το μυαλό ενεργοποιεί μηχανισμούς FOMO (fear of missing out).
Η σκέψη ότι «αν δεν αγοράσω τώρα, θα χάσω την ευκαιρία» είναι ισχυρότερο κίνητρο από τη λογική αξιολόγηση της πραγματικής αξίας του προϊόντος.
Το αποτέλεσμα;
Πολλοί καταναλωτές αγοράζουν αντικείμενα που δεν χρειάζονται ή που θα μπορούσαν να βρουν φθηνότερα λίγες εβδομάδες αργότερα.
Γιατί οι αρχές είναι τόσο αυστηρές
Ίσως κάποιος να σκεφτεί: «Εντάξει, δεν είναι κάτι τρομερό – αρκεί να είμαι προσεκτικός». Όμως το ζήτημα είναι βαθύτερο.
Όταν οι καταναλωτές εξαπατώνται από ψευδείς εκπτώσεις, πλήττεται ολόκληρη η αγορά. Οι έντιμοι επιχειρηματίες που τηρούν τους κανόνες ανταγωνισμού βρίσκονται σε μειονεκτική θέση απέναντι σε όσους παραπλανούν το κοινό.
Έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος όπου η εξαπάτηση γίνεται ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, υπονομεύοντας την εμπιστοσύνη των καταναλωτών στο σύστημα.
Οι νομοθεσίες περί προστασίας του καταναλωτή —όπως ισχύουν στην Ε.Ε., στις ΗΠΑ, στην Αυστραλία και αλλού— έχουν ως στόχο να αποτρέψουν ακριβώς αυτό: να μπορεί ο αγοραστής να πιστεύει αυτό που βλέπει, χωρίς να χρειάζεται να υποψιάζεται διαρκώς παγίδες.
Πώς να προστατευτείς από ψευδείς εκπτώσεις
Αν σκοπεύεις να κάνεις αγορές την περίοδο των μεγάλων εκπτώσεων, υπάρχουν μερικά απλά βήματα αυτοπροστασίας:
- Κατέγραψε τις τιμές πριν από την έκπτωση. Κράτα στιγμιότυπα (screenshots) των προϊόντων που σε ενδιαφέρουν λίγες μέρες πριν ξεκινήσουν οι προσφορές. Έτσι θα μπορείς να δεις αν η έκπτωση είναι πραγματική.
- Διάβασε προσεκτικά τα ψιλά γράμματα. Πολλές φορές η σημαντική λεπτομέρεια κρύβεται εκεί: προϊόντα εξαιρούνται, οι ποσότητες είναι περιορισμένες ή οι τιμές αφορούν παλιότερα μοντέλα.
- Μην παρασύρεσαι από τον χρόνο. Οι μετρητές αντίστροφης μέτρησης δεν σημαίνουν πάντα ότι η προσφορά τελειώνει πραγματικά. Είναι απλώς ένας τρόπος να σε κάνουν να αγοράσεις χωρίς σκέψη.
- Σύγκρινε πριν πληρώσεις. Ένα γρήγορο ψάξιμο σε άλλες ιστοσελίδες ή καταστήματα μπορεί να αποκαλύψει αν η «προσφορά» είναι πράγματι συμφέρουσα.
- Κατήγγειλε παραπλανητικές πρακτικές. Οι περισσότερες χώρες διαθέτουν φορείς προστασίας καταναλωτή όπου μπορείς να αναφέρεις ψευδείς εκπτώσεις ή ανακριβή διαφημιστικά μηνύματα.
Από το «κυνήγι του deal» στην έξυπνη κατανάλωση
Η Black Friday, η Cyber Monday και οι αμέτρητες «sales weeks» που ακολουθούν έχουν μετατρέψει την κατανάλωση σε ψυχαγωγία. Όμως πίσω από τη λάμψη των προσφορών, το μήνυμα είναι σαφές: η υπερκατανάλωση δεν είναι εξυπνάδα.
Η πραγματική εξυπνάδα βρίσκεται στο να γνωρίζεις πώς λειτουργεί το παιχνίδι και να το παίζεις προς όφελός σου. Οι εκπτώσεις μπορούν να είναι ευκαιρία – αλλά μόνο όταν συνοδεύονται από ενημέρωση, υπομονή και κριτική σκέψη.
Σε μια εποχή όπου κάθε «κλικ» μπορεί να μετατραπεί σε αγορά, η συνειδητή κατανάλωση είναι ίσως η πιο πολύτιμη «επένδυση» που μπορεί να κάνει ο σύγχρονος καταναλωτής.
Πηγή: in.gr
