Απόψεις αναφορικά με τις προκλήσεις με τις οποίες είναι αντιμέτωπη η σύγχρονη πολιτική δημοσκόπηση είχε την ευκαιρία να ανταλλάξει με πολιτικά πρόσωπα ο επαγγελματικός κλάδος της έρευνας αγοράς. Σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε υπό την ομπρέλα της ESOMAR, τα μέλη του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Δημοσκοπήσεων & Ερευνών Αγοράς Κύπρου (ΣΕΔΕΑΚ) συζήτησαν εκτενώς το τοπίο που έχει διαμορφωθεί, τα νέα δεδομένα και τις ρυθμιστές ανάγκες, με τη βασική διαφωνία να αφορά το κατά πόσον η εποπτεία πρέπει να ασκείται μέσω νομοθετικού πλαισίου ή αυτορρύθμισης, ώστε να διασφαλίζονται ποιοτικά αποτελέσματα.
Η ακεραιότητα των δημοσκοπήσεων, η οποία διασφαλίζεται μέσω της ορθής μεθοδολογίας και της διαφάνειας, είναι εξαιρετικά σημαντική, καθώς, όπως τονίστηκε κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, οι δημοσκοπήσεις δεν είναι απλώς αριθμοί αλλά αποτυπώσεις των απόψεων, των ανησυχιών και των προσδοκιών και μία προσπάθεια να κατανοήσουμε πώς σκέφτεται η κοινωνία μία δεδομένη στιγμή. Για αυτό και είναι μεγάλη η ευθύνη όσων σχεδιάζουν, παρουσιάζουν και ερμηνεύουν τις δημοσκοπήσεις. Όπως επεσήμανε η πρόεδρος του ΣΕΔΕΑΚ, Ελένη Μαραγκού, κατά τη διάρκεια των προεκλογικών περιόδων, ο ρόλος των δημοσκοπήσεων δεν είναι η καταγραφή των αποτελεσμάτων στις κάλπες αλλά η αποτύπωση των απόψεων και της τάσης της κοινωνίας κατά την περίοδο διεξαγωγής τους.
Από πλευράς του, ο εκπρόσωπος της ESOMAR Κύπρου, Λύσανδρος Χατζηλάμπρου, σημείωσε την ανάγκη για συνεχή επικαιροποίηση του κώδικα δεοντολογίας, ώστε να είναι συμβατός με τα σημεία των καιρών, λέγοντας ότι αυτό συμβαίνει κατά καιρούς. Για παράδειγμα, εξήγησε, τώρα στην εξίσωση έχει μπει και η Τεχνητή Νοημοσύνη. Τόνισε, ως εκ τούτου, ότι η ευθύνη μοιράζεται μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων και στόχος πρέπει να είναι η απόλυτη διαφάνεια, ώστε να εξασφαλίζεται η εμπιστοσύνη. Συνεπώς, τα αποτελέσματα θα πρέπει να παρουσιάζονται με ένα εμφαντικό τρόπο, σε ό,τι αφορά την ταυτότητα, με τρόπο που αν γίνεται χρήση ΑΙ να ονομάζεται, αν γίνεται χρήση ενός συγκεκριμένου δείγματος πρέπει επίσης να ονομάζεται και πρέπει οι εταιρείες να είναι σε θέση να διασφαλίζουν την αντιπροσωπευτικότητα ενός δείγματος.
Ο καθρέφτης και η ρύθμιση
Στο πολιτικό πάνελ της συζήτησης παρακάθισαν η πρόεδρος του ΔΗΣΥ, Αννίτα Δημητρίου, ο ΓΓ του ΑΚΕΛ, Στέφανος Στεφάνου, και η αναπληρώτρια πρόεδρος του ΔΗΚΟ, Χριστιάνα Ερωτοκρίτου, ενώ στον χώρο βρίσκονταν και εκπρόσωποι άλλων κομμάτων, κάποιοι εκ των οποίων προέβησαν επίσης σε παρεμβάσεις.
Από πλευράς της, η κ. Δημητρίου επεσήμανε ότι οι δημοσκοπήσεις είναι μία φωτογραφία της στιγμής, μία ένδειξη για το τι απασχολεί τον κόσμο. Είναι σημαντικό, δήλωσε, οι δημοσκοπήσεις να πιάνουν τον παλμό και αποτελούν σημαντικά εργαλεία, ωστόσο διατύπωσε τη θέση πως δεν θα πρέπει να κατευθύνουν πολιτικές, ούτε να παρουσιάζονται κατά το δοκούν και αναλόγως επιθυμίας. Η κ. Δημητρίου επεσήμανε πως αν το κόμμα της έχει μία συγκεκριμένη πολιτική, η οποία με μια μέτρηση δεν περνά από την κοινωνία, έχει πρόβλημα και πρέπει να βρει τρόπους να πείσει την κοινωνία. Σε ό,τι αφορά την ρύθμιση, θέση της είναι δεν μπορεί όποιος είναι να κάνει δημοσκοπήσεις, να γράφονται ερωτήσεις με τέτοιο τρόπο που να μπορούν να εκμαιεύσουν απάντηση και θα πρέπει να υπάρχουν κανόνες δικαίου. Οι κανόνες δικαίου σε ένα κράτος δικαίου προϋποθέτουν να υπάρχει ένα πλαίσιο, τόνισε η πρόεδρος του ΔΗΣΥ. Ανέφερε ότι η αυτορρύθμιση ενέχει το στοιχείο της υποκειμενικότητας.
Ο ΓΓ του ΑΚΕΛ τόνισε ότι οι δημοσκοπήσεις, ανάλογα με την αξιοπιστία τους, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν κυρίως ποιοτικά, δηλαδή όχι τόσο οι αριθμοί αλλά η αποτύπωση των τάσεων μέσα από τους ποιοτικούς δείκτες. Υπέδειξε ότι είναι πολύ σημαντικό για τα κόμματα να ξέρουν πώς σκέφτεται, τι απασχολεί και τι θέτει ως προτεραιότητα η κοινωνία, για να έχουν εικόνα. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, τα κόμματα δεν θα πρέπει να καθοδηγούνται από τις δημοσκοπήσεις και να διαμορφώνουν την πολιτική τους ανάλογα με το τι λένε οι δημοσκοπήσεις, διότι, όπως προειδοποίησε, θα έχουμε κόμματα που θα λειτουργούν ως καθρέφτες της κοινωνίας και όχι φορείς καθοδήγησης της κοινωνίας.
Η κ. Ερωτοκρίτου σημείωσε ότι σωστά αναφέρεται πως οι δημοσκοπήσεις είναι ο καθρέφτης της στιγμής και ολόκληρο το πολιτικό φάσμα τις χρησιμοποιεί. Εάν, όμως, αυτές οι απεικονίσεις της στιγμής δεν γίνονται με τη σωστή μεθοδολογία, προφανώς και αυτός ο καθρέφτης θα είναι σπασμένος και θα δείξει παραμορφωμένα πρόσωπα, συμπαρασύροντας μαζί του λανθασμένα μηνύματα, προειδοποίησε. Υπέδειξε ότι θα πρέπει όλοι να σκεφτούν τρόπους για να βελτιώσουν τη λειτουργία τους στην Κύπρο. Εάν υπάρχει νόμος, σημείωσε, θα κάνει τους εμπλεκόμενους να νοιώθουν πολύ πιο ασφαλείς ότι βασίζονται πάνω σε ένα πραγματικό συμπέρασμα και αποτύπωμα της πραγματικότητας.
Σημειώνεται, πάντως, πως θέση των επαγγελματιών είναι ότι με το νομοθετικό πλαίσιο δεν μπορούν να ελεγχθούν οι πειρατές, που κάνουν δημοσκοπήσεις από μόνοι τους και τις ανακοινώνουν, ενώ δεν απαντά στον ανταγωνισμό που αναπτύσσεται από χώρες του εξωτερικού, όπως για παράδειγμα εταιρείες από την Ελλάδα που κάνουν δημοσκοπήσεις στην Κύπρο. Ωστόσο, οι πολιτικοί θεωρούν ότι θα μπορούσαν να ελεγχθούν οι πειρατές μέσα από νομοθετική ρύθμιση καλύτερα από ότι μέσα από την αυτορρύθμιση, επειδή θα δημιουργηθούν συγκεκριμένες υποχρεώσεις μέσα από την θεσμοθέτηση.
Η εποχή της απονομιμοποίησης
Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα, πάντως, σε ό,τι αφορά τις προκλήσεις στη σύγχρονη πολιτική δημοσκόπηση, ήταν η παρέμβαση του Πάμπου Παπαγεωργίου. Όπως επεσήμανε, αυτή τη στιγμή υπάρχουν δύο μορφές απονομιμοποίησης των θεσμών στην Κύπρο, προερχόμενες από κόσμο που δεν τους εμπιστεύεται ή που εκφράζονται αρνητικά, ακόμα και με μίσος.
Εξήγησε πως η παθητική απονομιμοποίηση εκφράζεται κυρίως με αποχή. Συνήθως τα πρόσωπα αυτά είναι άτομα με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, προερχόμενα από τα λαϊκά στρώματα. Ως εκ τούτου, όταν εμφανίστηκε αυτό το φαινόμενο στην Κύπρο, έπληξε κυρίως το ΑΚΕΛ, το οποίο ταυτόχρονα επηρεαζόταν από το γεγονός πως είχε χάσει δύο φορές τις Προεδρικές Εκλογές. Αντιθέτως, είναι πιο έντονη η τάση της ενεργητικής απονομιμοποίησης τα τελευταία χρόνια. Αυτά τα άτομα δεν κάθονται απαραιτήτως σπίτι τους, μπορεί να πάνε να ψηφίσουν και το ερώτημα είναι τι θα ψηφίσουν, αφού φαίνεται ότι θα διαλέξουν ακραίους, λαϊκιστές, lifestyle υποψήφιους κτλ.
Ο συνδυασμός αυτών των δύο μορφών απονομιμοποίησης καθιστά πολύ δύσκολες τις δημοσκοπήσεις, σύμφωνα με τον κ. Παπαγεωργίου. Στο παρελθόν οι δημοσκόποι καλούνταν να μαντέψουν την αποχή και από πού θα προερχόταν, ενώ τώρα δεν ξέρουν αν αυτοί, οι οποίοι συνήθως δεν μετέχουν ούτε στις δημοσκοπήσεις, θα πάνε να ψηφίσουν ή όχι. Αυτό το φαινόμενο παρουσιάστηκε ιδιαίτερα έντονα στην περίπτωση του Φειδία Παναγιώτου, καθώς τουλάχιστον οι μισοί από εκείνους που τον ψήφισαν ήταν άτομα που συνήθως δεν μετέχουν στις εκλογές.
Συνεπώς, σε ένα τέτοιο περιβάλλον, αναζητούνται λύσεις, όχι μόνο στην Κύπρο αλλά και διεθνώς. Μία προσέγγιση είναι να συνδυάζονται διάφορες μέθοδοι για να επιτυγχάνεται η στρωματοποίηση, για παράδειγμα να γίνεται ταυτόχρονα έρευνα από το τηλέφωνο και από το διαδίκτυο για διαφορετικές κατηγορίες. Επίσης μπορεί να αποφεύγεται η παραδοσιακή στάθμιση με βάση τα κόμματα, καθώς δεν ξέρουμε αν η αποχή κατανέμεται ισότιμα στους παλιούς τους ψηφοφόρους. Άλλες ιδέες είναι να δίνεται μεγαλύτερο βάρος στο κατά πόσο το άτομο έχει χαμηλότερη πιθανότητα συμμετοχής, τα ερωτηματολόγια θα μπορούσαν να είναι πιο απλά και οι αυτοί που κάνουν τις ερωτήσεις να πείθουν τον κόσμο να απαντήσει. Επεσήμανε, ταυτόχρονα, ότι θα πρέπει να δίνονται περισσότερα χρήματα για τις έρευνες, ώστε να μπορούν να επιστρατεύουν πιο αποτελεσματικές μεθόδους, καθώς για παράδειγμα η επίσκεψη στα σπίτια κοστίζει πάρα πολύ ακριβά. Στο εξωτερικό ακολουθείται και η πρακτική συνεργασίας μεταξύ διαφορετικών εταιρειών, ώστε να αντιμετωπίζονται προβλήματα.
