Το επίπεδο της διαφθοράς, η έλλειψη παιδείας και οι προτάσεις για πάταξή της

To θέμα της διαφθοράς με την ένα ή τον άλλο τρόπο βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας τους τελευταίους μήνες, ειδικά μετά τις αποκαλύψεις του αραβικού τηλεοπτικού δικτύου Al Jazeera, που άνοιξαν τον Ασκό του Αιόλου για μια σειρά από ζητήματα, ενώ προέκυψαν και ραγδαίες, ίσως και πρωτοφανείς για τα κυπριακά δεδομένα εξελίξεις, με τις παραιτήσεις του προέδρου της Βουλής, Δημήτρη Συλλούρη και του βουλευτή του ΑΚΕΛ, Χριστάκη Τζιοβάνη. 

Αναμφίβολα, το θέμα της διαφθοράς, δεν είναι σημερινό. Με αφορμή μια σειρά από σκάνδαλα, η κοινωνία αναγνωρίζει ότι η διαφθορά ζει και βαλισεύει στον τόπο μας. Πολιτεία, κόμματα και οργανωμένα κοινωνικά σύνολα, καθημερινά καταγγέλλουν την ύπαρξη της, ωστόσο όταν είναι να γίνει το επιπλέον βήμα, για την ολιστική αντιμετώπιση του προβλήματος, τότε προκύπτουν προσκόμματα, που αναβάλλουν. Αναποφασιστικότητα, αναβλητικότητα και μια σειρά από άλλους λόγους, δεν επέτρεψαν να εφαρμστούν μέχρι σήμερα μια σειρά από σημαντικές Νομοθεσίες που εκκρεμούν εδώ και χρόνια ενώπιον της Βουλής. 

Εν αναμονή των ανακοινώσεων από την Κυβέρνηση ενός πλαισίου για στρατηγική πάταξη της διαφθοράς, η Έλενα Τάνου, αντιπρόεδρος του Cyprus Integrity Forum (Κυπριακό Φόρουμ Ακεραιότητας), μιλά στον REPORTER, για το έργο της οργάνωσης, τις προτάσεις της για πάταξη της διαφθοράς, ενώ αναλύει το επίπεδο διαφθοράς στην Κύπρο. 

Η Έλενα Τάνου, αφού εξηγεί πως αφενός, υπάρχει σαφέστατα μια βελτίωση ως προς την αντίληψη της Διαφθοράς και από την κοινωνία καθώς και από τη πολιτεία τα τελευταία χρόνια, ωστόσο σημειώνει το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια η πορεία της Κύπρου στους δείκτες διαφθοράς έχει πάρει καθοδική πορεία. Τονίζει πως είναι επιτακτική η ανάγκη για δημιουργία ενός ανεξάρτητου φορέα με εξουσίες διερεύνησης, ο οποίος θα είναι στελεχωμένος με άτομα εξειδικευμένα στη διερεύνηση του οικονομικού εγκλήματος.

Η κ. Τάνου, αναφέρεται στην έλλειψη παιδείας κατά της διαφθοράς στην Κύπρο, υποδεικνύοντας πως χρειάζεται μια συνεχής προσπάθεια για να καλλιεργηθεί αυτού του είδους η παιδεία και να ενσωματωθούν οι ανάλογες αρχές και αξίες ως μέρος της κουλτούρας του καθενός από εμάς. Η διαφθορά, σύμφωνα με την αντιπρόεδρο του CIF, «απορρέει από την έλλειψη αρχών και αξιών η οποία όπως αντιλαμβάνεστε ξεκινά από την παιδική ηλικία και είναι κύριο καθήκον των γονιών. Η καλλιέργεια παιδείας κατά τη διαφθοράς αποτελεί προϋπόθεση για την πάταξη της».

Διαβάστε αυτούσια τη συνέντευξη της Έλενας Τάνου στον REPORTER 

*Η Κύπρος μαστίζεται το τελευταία χρόνια με αλλεπάλληλα σκάνδαλα διαφθοράς. Είδαμε πρώην υπουργούς, δημάρχους, βοηθό γενικού εισαγγελέα, βουλευτές να οδηγούνται στις φυλακές, είχαμε πρόσφατα το παράδειγμα με τις παραιτήσεις του προέδρου της βουλής και ενός βουλευτή. Θεωρείτε πως αυτό ήταν αποτέλεσμα καλύτερων ελέγχων των εποπτικών αρχών και μια αλλαγή νοοτροπίας που επικεντρώνεται στην ανάδειξη φαινομένων διαφθοράς ή υπήρξε ακμή περιστατικών διαφθοράς που δεν υπήρχε παλαιότερα; 

Η Κύπρος το 2019 βρισκόταν στην 41η θέση από τις 180 χώρες, με βαθμολογία 58/100. Σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, με την Κύπρο το 2013 να βρίσκεται στην 31η θέση, υπάρχει σαφέστατα μια βελτίωση ως προς την αντίληψη της Διαφθοράς και από την κοινωνία καθώς και από τη πολιτεία. 

Επίσης, σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της Greco ημερομηνίας 17/11/2020, η Κύπρος προχώρησε στην εφαρμογή 7 από τις 16 συστάσεις της, ενώ 6 βρίσκονται σε μερική εφαρμογή και άλλες 3 δεν έχουν εφαρμοστεί ακόμη. Επομένως, ναι μεν σημειώθηκε μία πρόοδος, παρόλα ταύτα, αυτή η πρόοδος δεν ήταν αρκετή και ούτε επετεύχθη εγκαίρως, με αποτέλεσμα η χώρα μας να δέχεται κατηγορίες τόσο έσωθεν όσο και έξωθεν. 

*Η πολιτεία παρουσιάζεται έτοιμη να παρουσιάσει ένα πακέτο μέτρων για πάταξη της διαφθοράς που θα αγγίζει κάθε έκφανση της δημόσιας ζωής. Το Cyprus Integrity Forum εκπροσωπήθηκε πρόσφατα στη σύσκεψη που είχε συγκαλέσει προς αυτόν τον σκοπό ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Ποιες είναι οι προτάσεις σας για καταπολέμηση της διαφθοράς; 

Ο οργανισμός ανταποκρίθηκε άμεσα στο κάλεσμα του Προέδρου της Δημοκρατίας και παρουσιάσαμε 7 συγκεκριμένες και συγκροτημένες προτάσεις για αποτελεσματική πάταξη της διαφθοράς και την ίδια στιγμή επιβεβαιώσαμε την ετοιμότητα μας να συμμετάσχουμε σε όλες τις ομάδες εργασίας ούτως ώστε να βεβαιώσουμε ότι αυτές οι προτάσεις εφαρμοστούν αποτελεσματικά και όχι μόνο στη θεωρία.

Αυτές οι 7 προτάσεις έχουν ως εξής: 
-Η επίσπευση των διαδικασιών για εγκαθίδρυση και λειτουργία της Ανεξάρτητης Αρχής Κατά της Διαφθοράς με σύνθεση και τρόπο λειτουργίας που να αντανακλά και να προωθεί την ακεραιότητα και διαφάνεια. 
-Η άμεση εισαγωγή σε Νόμο των νομοθετικών πλαισίων περί Lobbying και Προστασίας του Πληροφοριοδότη που εκκρεμούν αδικαιολόγητα για μεγάλο χρονικό διάστημα στη Βουλή των Αντιπροσώπων 
-Η άμεση εφαρμογή και υιοθέτηση των 16 εισηγήσεων που έγιναν από την Επιτροπή Greco του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. 
-Η εφαρμογή ενός ελάχιστου πλαισίου ορθής διακυβέρνησης από όλους τους οργανισμούς στην Κύπρο, ανεξάρτητα από τη φύση των εργασιών τους. 
-Η εφαρμογή ενός συνολικού Κώδικα Δεοντολογίας για τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, του Υπουργικού Συμβουλίου όπως επίσης και για όλα τα μέλη της Βουλής των Αντιπροσώπων και συνεχής παρακολούθηση για αποτελεσματική εφαρμογή/υιοθέτηση του από την Ανεξάρτητη Αρχή Κατά της Διαφθοράς. 
-Η συνεχής και ανεξάρτητη παρακολούθηση της ακέραιης και αποτελεσματικής λειτουργίας του Γενικού Σχεδίου Υγείας ούτως ώστε να βεβαιώνεται συμμόρφωση με το πλαίσιο λειτουργίας του και αποφυγής συμβάντων διαφθοράς. 
-Η άμεση προώθηση ενεργειών για αποτελεσματική πάταξη συμβάντων διαφθοράς στον Αθλητισμό μέσω σχεδιασμού ενός ενιαίου νομοθετικού πλαισίου που να περιλαμβάνει ελέγχους και να προνοεί επαρκή εκπαίδευση ιδίως στις νέες γενιές και στην κοινωνία γενικότερα. 



*Ο Πρόεδρος εξήγγειλε πως μέχρι το τέλος του χρόνου θα παρουσιάσει το πακέτο μέτρων. Παράλληλα στη Βουλή συνεχίζεται η συζήτηση για μια σειρά νομοσχεδίων μεταξύ των οποίων η σύσταση της ανεξάρτητης αρχής κατά της διαφθοράς. Πράττει σωστά η κοινωνία που επενδύει πολλά σε αυτή τη νέα Αρχή που θα δημιουργηθεί; 

Είναι επιτακτική η ανάγκη για δημιουργία ενός ανεξάρτητου φορέα με εξουσίες διερεύνησης. Ένας φορέας ο οποίος να είναι στελεχωμένος με άτομα εξειδικευμένα στη διερεύνηση του οικονομικού εγκλήματος, τα οποία να διακρίνονται από υψηλό επίπεδο ακεραιότητάς και να έχουν αίσθηση της αποστολής κατά την άσκηση των καθηκόντων τους. 

Θα μπορούν να δέχονται καταγγελίες, θα μπορούν να εκδίδουν σε συνεργασία με το δικαστικό σώμα ένταλμα έρευνας σε άτομα τα οποία πιθανόν να σχετίζονται, με προβλεπόμενες κυρώσεις σε περίπτωση άρνησής τους. 

Όπως βλέπετε δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στην ανεξαρτησία, στην εξειδίκευση των στελεχών και την ακεραιότητα του χαρακτήρα τους. Αυτό το κάνουμε για να βεβαιωθούμε ότι αυτά τα κριτήρια πρέπει να διαφυλαχθούν ούτως ώστε η συγκεκριμένη Αρχή να είναι: 

-Πραγματικά ανεξάρτητη, και όχι να διορίζονται στελέχη με τρόπο που συμβιβάζεται αυτή η ανεξαρτησία, 

-Στελεχωμένη με άτομα εξειδικευμένα στον τομέα αναγνώρισης και πάταξης της διαφθοράς και του οικονομικού εγκλήματος και όχι να περιορίζουμε αυτή την εξειδίκευση αποκλειστικά σε εφάμιλλά κριτήρια διορισμού δικαστών, 

-Στελεχωμένη με άτομα άμεμπτου χαρακτήρα και ακεραιότητα. 

*Δεδομένης της συνεργασίας σας με όμορους με τον δικό σας οργανισμούς στο εξωτερικό, έχετε εικόνα για το επίπεδο της διαφθοράς σε άλλες χώρες. Η εικόνα που παρουσιάζεται ότι η Κύπρος είναι μια από τις χώρες της Ε.Ε. με τους υψηλότερους δείκτες διαφθοράς είναι ορθή; 

Όντως επενδύσαμε αρκετά σε συνεργασίες με ξένους φορείς και υπογράψαμε μνημόνια συναντίληψης με οργανισμούς όπως το Promotion for Transparency των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, τον Διεθνή Σύνδεσμο Συμμόρφωσης στο Ηνωμένο Βασίλειο, τη Διεθνή Διαφάνεια στο Βερολίνο, κλπ. Μέσω αυτών των συνεργασιών αλλά και μελέτη των διαφόρων δεικτών όπως ο δείκτης αντίληψης της διαφθοράς που εκδίδεται σε ετήσια βάση από τη Διεθνή Διαφάνεια, μπορεί να φαίνεται ότι η θέση της Κύπρου να βρίσκεται σε κάποια ανεκτά επίπεδα, αλλά τα τελευταία χρόνια αυτή η θέση πήρε μια αρνητική πορεία. 

*Γινόμαστε μάρτυρες το τελευταίο διάστημα της έντονης κριτικής των δύο μεγαλυτέρων κομμάτων της αντιπολίτευσης προς την Κυβέρνηση για τη διαφθορά. Μάλιστα το ΔΗΚΟ με αφορμή τη διαφθορά θα καταψηφίσει και τον κρατικό προϋπολογισμό. Ως οργανισμός, έχετε άποψη για όσα συμβαίνουν στην πολιτική σκηνή, κι αν ναι ποια είναι αυτή; 

Ως ανεξάρτητή, μη πολιτικοποιημένη και μη κυβερνητική οργάνωση, δεν καθορίζουμε πολιτική και συνεπώς δεν επιθυμούμε να σχολιάζουμε πολιτικές αντιπαραθέσεις. 

*Επίσης θα ήθελα να σας ζητήσω, εάν θέλετε να σχολιάσετε την κόντρα μεταξύ του Γενικού Ελεγκτή και της Κυβέρνησης. 

Το μόνο που θα θέλαμε να παρατηρήσουμε είναι ότι τέτοιες αντιπαραθέσεις Θεσμών θα ήταν καλά να αποφεύγονταν γιατί αυτό σίγουρα έχει αρνητικό αντίκτυπο στη φήμη της χώρας μας. 

*Στο παρελθόν ως Cyprus Integrity Forum παρουσιάσατε κάποιες έρευνες αναφορικά με τη διαφθορά στην Κύπρο και την άποψη των πολιτών. Έχετε υπόψη σας νεότερα στοιχεία ή σχεδιάζετε να υλοποιήσετε νέες έρευνες μετά και τα τελευταία περιστατικά που σίγουρα προκάλεσαν ένα σοκ στην κοινωνία; 

Οι έρευνες στις οποίες αναφέρεστε διεξάχθηκαν το 2014 και 2015. Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας ένας στους 2 συμμετέχοντες στην έρευνα δήλωσε ότι έχει βιώσει περιστατικό διαφθοράς, ενώ 4 από τους 5 συμμετέχοντες δήλωσαν πρόθυμοι να αναφέρουν ένα τέτοια περιστατικό στον Οργανισμός μας. 

Η έρευνα αυτή επισήμανε ότι οι Κύπριοι αισθάνονται την ευνοιοκρατία και το νεποτισμό. Παρόλα αυτά, δεν είναι στα πλάνα μας η διεξαγωγή νέας έρευνας. Στόχος μας είναι η ένταξη μας σε Ευρωπαϊκά Προγράμματα για την προώθηση του έργου μας με βέλτιστες πρακτικές.

*Ο κόσμος πώς μπορεί να ενισχύσει το έργο σας. Εάν έχει μια πληροφορία μπορεί να την εμπιστευθεί στο Cyprus Integrity Forum; 

Η μάχη κατά της διαφθοράς θα είναι πιο αποτελεσματική αν οι πολίτες συμμετέχουν ενεργά. Η άμεση επαφή με τους πολίτες μας προσφέρει τη δυνατότητα να κατανοήσουμε τον τρόπο που λειτουργεί η διαφθορά στην πράξη και να προωθήσουμε τις κατάλληλες προτάσεις και οι αληθινές εμπειρίες των πολιτών αποδεικνύουν πόσο σημαντικές είναι οι αλλαγές που προωθούμε. 

Επίσης, μπορεί είτε σαν εθελοντής είτε ως εγγεγραμμένο μέλος του Οργανισμού να συνεισφέρει στο έργο μας. Την ίδια στιγμή θα θέλαμε να διευκρινίσουμε ότι στη βάση λειτουργίας και του καταστατικού μας, δεν έχουμε εξουσιοδότηση να ερευνούμε είτε αυτόνομα, είτε σε συνεργασία είτε ως μεσάζοντες για διερεύνηση και επίλυση τυχόν παραπόνων/πληροφοριών των πολιτών. Είμαστε όμως έτοιμοι να καθοδηγήσουμε τους πολίτες σε ποιες Αρχές μπορούν υποβάλουν την πληροφόρηση που έχουν. 

*Υπάρχει μια θεωρεία για τη διαφθορά που ενδεχομένως να επιβεβαιώνεται πολύ περισσότερο σε μικρά μέρη όπως η Κύπρος που λέει πως η διαφθορά είναι θέμα παιδείας και εκεί πρέπει να επικεντρώνονται οι προσπάθειες ενός κράτους, να καλλιεργήσει παιδεία κατά της διαφθοράς. Συμφωνείτε με αυτή την άποψη; 

Η διαφθορά απορρέει από την έλλειψη αρχών και αξιών η οποία όπως αντιλαμβάνεστε ξεκινά από την παιδική ηλικία και είναι κύριο καθήκον των γονιών. Η καλλιέργεια παιδείας κατά τη διαφθοράς αποτελεί προϋπόθεση για την πάταξη της. Ξεκινώντας από το νηπιαγωγείο μέχρι το πανεπιστήμιο θα πρέπει να υπάρχει ενημέρωση για το τι σημαίνει διαφθορά και πως αυτή επεμβαίνει αρνητικά στη καθημερινότητα μας από τα πιο απλά ως και τα πιο σοβαρά θέματα. Θα πρέπει να γίνονται διαλέξεις για την πρόληψη της διαφθοράς και σεμινάρια περί ηθικής και δεοντολογίας για υπαλλήλους στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Τέτοιες δράσεις αποτελούν και τις κύριες δραστηριότητες του οργανισμού μας. 

*Θεωρείτε πως στην Κύπρο καλλιεργήθηκε ποτέ αυτού του είδους η παιδεία; 

Το CIF τα προηγούμενα χρόνια επισκέφθηκε εκατοντάδες σχολεία στην προσπάθεια του να ενημερώσει τους νέους για τα θέματα διαφθοράς. Επιπρόσθετα έχουν διεξαχθεί και διεξάγονται σε ετήσια βάση διαγωνισμοί ζωγραφικής και ποίησης για τη διαφθορά για παιδιά πρωτοβάθμιας και μέσης εκπαίδευσης. 

Δημιουργήσαμε ένα φιλμάκι με παραδείγματα διαφθοράς το οποίο είχε αρκετή απήχηση καθώς και παραμυθάκι με τίτλο ‘Ιπτάμενα Καπέλα’. Στόχος είναι η πρόληψη και όχι η καταστολή και γι’ αυτό τον λόγο επιδιώκουμε τη στενή συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας για να βάλουμε και εμείς το λιθαράκι μας στο κτίσιμο ακέραιων χαρακτήρων στην κοινωνία. 

Μας ενδιαφέρει η καλλιέργεια νοοτροπίας και όχι απλά η γνώση του προβλήματος. Παρόλα αυτά, χρειάζεται μια συνεχής προσπάθεια για να καλλιεργηθεί αυτού του είδους η παιδεία και να ενσωματωθούν οι ανάλογες αρχές και αξίες ως μέρος της κουλτούρας του καθενός από εμάς.