Η ανάγκη για σωστή σεξουαλική διαπαιδαγώγηση και τι πρέπει να κάνουν οι γονείς

Στο επίκεντρο βγαίνει για ακόμη μία φορά το θέμα των σεξουαλικών παρενοχλήσεων και κακοποιήσεων με θύματα παιδιά, με το Υπουργείο Παιδείας να αναλαμβάνει σημαντική δράση για το θέμα. Ήδη έχουν αρχίσει οι επαφές με τη Νομική Υπηρεσία, ώστε να ανοίξει τηλεφωνική γραμμή, όπου θα απευθύνονται τα παιδιά, ενώ μετά από πρωτοβουλία του Hope For Children και του συμβουλίου «Φωνή», θα ξεκινήσει και η διανομή ενημερωτικών φυλλαδίων σε όλα τα σχολεία της μέσης εκπαίδευσης για την πρόληψη της σεξουαλικής κακοποίησης, με σύνθημα «Σπάσε τη σιωπή, είναι στο χέρι σου!».

Εκτός αυτού, η σωστή διαπαιδαγώγηση των παιδιών είναι αναγκαία, ώστε να είναι σε θέση να αντιλαμβάνονται τους κίνδυνους, σε περίπτωση που βρεθούν σε μία τέτοια κατάσταση. Τα σχολεία έχουν σημαντικό ρόλο, σε αυτό το κομμάτι, καθώς επίσης και οι γονείς και η οικογένεια, καθώς θα πρέπει να δίνουν στα παιδιά σωστές πηγές και κατευθυντήριες γραμμές.

Την ανάγκη ενίσχυσης της ενημέρωσης των παιδιών τόνισε η εκπαιδευτική ψυχολόγος, Φανή Ρωσσίδου, η οποία μίλησε στον REPORTER και ανέλυσε τα προτερήματα που έχει η σωστή σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στα παιδιά.

Ο όρος σεξουαλική διαπαιδαγώγηση

Η κα. Ρωσσίδου αρχικά θέλησε να ξεκαθαρίσει τον όρο σεξουαλική διαπαιδαγώγηση. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, σεξουαλική διαπαιδαγώγηση ορίζεται ως η μάθηση σε σχέση με τις γνωστικές, συναισθηματικές, κοινωνικές, διαδραστικές και σωματικές πτυχές της σεξουαλικότητας. Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση ξεκινά νωρίς κατά την παιδική ηλικία και συνεχίζεται στην εφηβική και ενήλικη ζωή. Για τα παιδιά και τους νέους, έχει στόχο την υποστήριξη και προστασία της σεξουαλικής τους ανάπτυξης. Σταδιακά ενισχύει και ενδυναμώνει τα παιδιά και τους νέους με πληροφορίες, δεξιότητες και θετικές αξίες ώστε να κατανοούν και να χαίρονται την σεξουαλικότητα τους, να βιώνουν με υπευθυνότητα και ασφάλεια τις διαπροσωπικές τους σχέσεις και φιλίες και να αναλαμβάνουν την ευθύνη για τη δική τους σεξουαλική υγεία και ευημερία, αλλά και των άλλων. Καθιστά τα παιδιά και τους νέους ικανούς να ενισχύσουν την ποιότητα ζωής τους και να συνεισφέρουν σε μια δίκαιη κοινωνία με υψηλό δείκτη ενσυναίσθησης.

«Λαμβάνοντας υπόψιν τα πιο πάνω, είναι υψίστης σημασίας να εισαχθεί το μάθημα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στα σχολεία με στόχο παιδιά και έφηβοι ανεξαρτήτως φύλου, ιδιοσυγκρασίας και νοητικού δυναμικού να εφοπλίζονται με έγκυρες πληροφορίες. Η σωστή πληροφόρηση αποτρέπει τόσο λανθασμένες επιλογές/πράξεις ενώ την ίδια στιγμή καλλιεργεί το αίσθημα της μηδενικής ανοχής σε καταστάσεις όπου θέτουν σε κίνδυνο την σεξουαλική υγεία παιδιών και εφήβων (π.χ. σεξουαλική κακοποίηση, σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα, ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, περιφρόνηση διαφορετικότητας κλπ)».

Εξάλλου, σύμφωνα με μελέτες που πραγματοποιήθηκαν σε ευρωπαϊκές χώρες, διαφάνηκε ότι εθνικά προγράμματα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, οδηγεί σε σημαντική μείωση της σεξουαλικής κακοποίησης, της ομοφοβίας, της ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης στην εφηβεία.

«Είναι σημαντικό να αναφέρω ότι αντιλαμβάνομαι και ενστερνίζομαι τυχόν ανησυχίες και προβληματισμούς που όπως είναι λογικό πολλοί γονείς μπορεί να έχουν για ένα θέμα όπως αυτό της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, όπως είναι ο φόβος ότι διαμέσου της έκθεσης σε τέτοια θέματα θα αυξηθεί η περιέργεια και η τάση τους για ενασχόληση με αυτά, ή η εμπλοκή σε πρόωρες σεξουαλικές συμπεριφορές που δεν ακολουθούν το αναμενόμενο αναπτυξιακό στάδιο. Ωστόσο, έχοντας υπόψιν εμπεριστατωμένες μελέτες και στοιχεία υποστηρίζω ότι η σωστή ενημέρωση μόνο θετικές συνέπειες μπορεί να επιφέρει».

Ο ρόλος των σχολείων και η κουλτούρα της κοινωνίας

Η πηγή πληροφόρησης των παιδιών, κατά κύριο λόγο είναι τα σχολεία, αφού αυτά είναι υπεύθυνα για την εκπαίδευση και την ωρίμανσή τους, ωστόσο σημαντικό ρόλο παίζει και η κοινωνία, όσον αφορά στην δημιουργία μίας νοοτροπίας, όσον αφορά στη σεξουαλικότητα ενός ατόμου.

«Είναι θεσμοί πέραν από το σχολικό πλαίσιο, π.χ. η οικογένεια, το κράτος διαμέσου των νομοθεσιών του και γενικότερα ο περίγυρος ενός παιδιού. Θεωρώ ότι μία εμπεριστατωμένη και εκσυγχρονισμένη νομοθεσία για τα θέματα σεξουαλικής αγωγής, η οποία εφαρμόζεται με αυστηρότητα, θα έρθει να προσφέρει και στην κοινωνία ένα ξεκάθαρο μήνυμα σχετικά με το ποιες νοοτροπίες ενστερνιζόμαστε και θέλουμε να προβάλουμε στα παιδιά μας για τα θέματα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης. Είναι θετικό ωστόσο να αναλογιστούμε ότι τα τελευταία χρόνια το θέμα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης ολοένα και περισσότερο ξεδιπλώνεται και συζητιέται, παρά το γεγονός ότι έχουμε ακόμη δρόμο να διανύσουμε. Καταληκτικά, αυτό που υποστηρίζω είναι ότι πρέπει να γίνει μία συλλογική προσπάθεια, με μοναδικό στόχο τον εξοπλισμό των νέων με γνώσεις και πεποιθήσεις οι οποίες θα αποτελέσουν τη βάση για αλλαγή της υφιστάμενης νοοτροπίας».

Αυτό που πρέπει να γίνεται, σημειώνει η κα. Ρωσσίδου είναι η έγκυρη πληροφόρηση των παιδιών, όσον αφορά στις σεξουαλικές συμπεριφορές και τη σεξουαλικότητα, ώστε να είναι σε θέση να αποφύγει και να μην εμπλακεί σε μη επιθυμητές σεξουαλικές καταστάσεις.

«Όπως είναι λογικό όταν υπάρχει έλλειψη γνώσης ή λανθασμένη πληροφόρηση τότε αυξάνονται οι πιθανότητες το παιδί να ανατρέξει σε λανθασμένες πηγές, να εμπιστευτεί μη αξιόπιστα άτομα, να μην αναγνωρίσει την καταπάτηση των σεξουαλικών δικαιωμάτων του, να σωπάσει φοβούμενο μία ενδεχόμενη αρνητική κριτική και να οδηγηθεί σε ακατάλληλη έκφραση των σεξουαλικών του αναγκών αγνοώντας τις συνέπειες που μπορεί να επιφέρει τόσο στον εαυτό του όσο και σε άλλα άτομα».

Στο μεταξύ, η εκπαιδευτική ψυχολόγος τονίζει πως είναι σημαντικό να δίνεται η ευκαιρία στα παιδιά, να εξωτερικεύουν σε σωστό χρόνο και χώρο, ανησυχίες και σκέψεις, σχετικά με τη σεξουαλικότητα και ένας τρόπος έκφρασης, πηγή πρόληψης και συνειδητοποίησης θεωρείται ότι είναι το μάθημα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης.

«Είναι σημαντικό να ενημερώνουμε τα παιδιά αλλά και τους γονείς ότι τα σχολεία στελεχώνονται με εκπαιδευτικούς, από τους οποίους οι περισσότεροι είναι ενημερωμένοι για θέματα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, έχουν την πρόσβαση σε εκπαιδεύσεις διαμέσου της συνεργασίας τους με σχολικούς ψυχολόγους ή μέσω του παιδαγωγικού ινστιτούτου. Επίσης υπάρχουν σχολικοί ψυχολόγοι οι οποίοι είναι πρόθυμοι να βοηθήσουν και να ενισχύσουν το κάθε σχολείο σε θέματα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης μέσω προληπτικών προγραμμάτων εντός και εκτός της τάξης ή και διαμέσου του χειρισμού ατομικών περιπτώσεων. Ακόμη οι σχολικοί σύμβουλοι που βρίσκονται στα σχολεία έχουν και οι ίδιοι να διαδραματίσουν έναν σημαντικό ρόλο. Γενικότερα, το τι προσπαθώ να μεταφέρω, είναι ότι φυσικά μία τέτοια διαδικασία όπως είναι το διάβασμα του παραμυθιού, όταν διεξαχθεί από εκπαιδευμένα άτομα, σίγουρα θα αποβεί βοηθητική. Ωστόσο, υποστηρίζω ότι το σημαντικό είναι να υπάρχουν επιπρόσθετες διαδικασίες (όπως αυτές που αναφέρθηκαν πιο πάνω), πέραν από τα στοχευμένα υλικά διδασκαλίας, οι οποίες θα βοηθούν στον ασφαλή χειρισμό τέτοιων περιπτώσεων».

Χρήσιμες συμβουλές προς τους γονείς

Η κα. Ρωσσίδου θέλησε να δώσει και κάποιες συμβουλές προς τους γονείς, ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν σε δύσκολες καταστάσεις και είναι σημαντικό, για να προστατεύσουν τα παιδιά από διάφορους κινδύνους και αντιξοότητες, να δημιουργήσουν μία σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ τους. «Η σχέση εμπιστοσύνης είναι κάτι το οποίο ο γονιός θα πρέπει να επενδύσει από την πρώτη κιόλας μέρα γέννησης του παιδιού του, μία σχέση η οποία θα βασίζεται: στο μοίρασμα και αποδοχή συναισθημάτων, ενεργητική ακρόαση, επικοινωνία και ειλικρίνεια. Μόνο κάτω από τέτοιες συνθήκες ένα παιδί μπορεί να νιώθει πρόθυμο να μοιραστεί με τον γονέα του σκέψεις, προβληματισμούς και ανησυχίες αλλά και να ενστερνιστεί τον δικό του τρόπο σκέψης, στάσεις και πεποιθήσεις».

Την ίδια ώρα, οι γονείς θα πρέπει να σταματήσουν να αντιμετωπίζουν την σεξουαλική διαπαιδαγώγηση ως ταμπού και να μιλήσουν ανοιχτά στα παιδιά γι’ αυτό το θέμα, χωρίς να φοβούνται.

«Είναι σημαντικό να μπορούν να ακούνε και να απαντούν με ειλικρίνεια στα ερωτήματα των παιδιών τους όσο άβολα και αν νιώθουν οι ίδιοι. Επιπρόσθετα, είναι ύψιστης σημασίας σε ερωτήματα όπου νιώθουν ότι δυσκολεύονται ή ότι δεν ξέρουν πώς να τα διαχειριστούν, να μην τα αγνοούν αλλά να συμβουλεύονται κάποιον ειδικό για να μπορέσουν να τα προσεγγίσουν. Πιο συγκεκριμένα, είναι καλό να αναφέρω ενδεικτικά κάποια θέματα που είναι υψίστης σημασίας να αγγίξει ένας γονέας: Το παιδί πρέπει να μάθει να ξεχωρίζει το καλό από το κακό άγγιγμα, να μάθει να λέει όχι σε καταστάσεις που τον κάνουν να νιώθει άβολα και να ξεχωρίζει την έννοια του μυστικού, αναγνωρίζοντας πότε ένα μυστικό είναι κακοπροαίρετο. Πέραν από τα πιο πάνω, ένας γονέας είναι καλό να γνωρίζει ότι διάμεσου της παρατήρησης της συμπεριφοράς του παιδιού του πολλά μπορεί να τα προλάβει και να τα διαχειριστεί. Κάποια παραδείγματα είναι η ακατάλληλή έκφραση σεξουαλικότητας που δεν αρμόζει στο ηλικιακό και αναπτυξιακό στάδιο ενός παιδιού, όπως είναι υπερβολική εστίαση στα γεννητικά όργανα είτε στα δικά του είτε άλλων, η χρήση σεξουαλικών λεξιλογίων κ.ά».

Οι γονείς, στο μεταξύ, πρέπει να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν τα σημάδια στην αλλαγή της συμπεριφοράς των παιδιών και να μπορούν να τους παρέχουν βοήθεια, ακόμη κι αν δεν τη ζητήσουν. Ένα παιδί μπορεί να γίνει πιο επιθετικό, να παρουσιάζει απώλεια προσοχής, να αναπτύσσει προβληματικές σχέσεις ή αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές. Επίσης, αλλαγές στη διάθεση, όπως μεταπτώσεις, κατάθλιψη, άγχος, φόβος προς ένα συγκεκριμένο φύλο ή αν νιώθουν αισθήματα ντροπής, χαμηλή αυτοεκτίμηση η αίσθημα αβοήθητου, αναφέρει η ειδικός, πρέπει να χτυπήσουν ένα καμπανάκι κινδύνου.

«Επίσης είναι πιθανόν παρόμοια συμπτώματα να παρατηρηθούν και σε άλλες περιόδους στη ζωή του παιδιού που επιφέρουν άγχος όπως είναι προβλήματα στο σχολείο, διαζύγιο, πένθος κλπ. Τελειώνοντας, θέλω να τονίσω ότι πολλές φορές οι κίνδυνοι υποβόσκουν και στο κοντινό οικογενειακό περιβάλλον ενός παιδιού, όπως διαφαίνεται μέσα από έρευνες, άρα θα πρέπει ο κάθε γονιός να υιοθετήσει την προληπτική στάση που συζητήσαμε πιο πάνω για σκοπούς προστασίας του παιδιού του και από ανθρώπους εμπιστοσύνης που ενδεχομένως να μην αποτελούν κίνδυνο για τα παιδιά».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: 

• Ζήτησε τη βοήθεια Σαββίδη για υποθέσεις σεξουαλικής κακοποίησης στα σχολεία ο Προδρόμου
• Ζητούν νομοθετικές ρυθμίσεις για την σεξουαλική κακοποίηση στα σχολεία οι γονείς Μέσης