Πώς μία στενή ξύλινη γέφυρα… έφτιαξε την πλατεία Ελευθερίας-Η ιστορία που κρύβει

Άρρηκτα συνδεδεμένη με την ιστορία της Λευκωσίας, είναι η Πλατεία Ελευθερίας η οποία αποτελεί πλέον ένα υπέρλαμπρο στολίδι στην καρδιά της πρωτεύουσας. Από τα παλιά χρόνια, η συγκεκριμένη Πλατεία, που πέρασε από χίλια μύρια κύματα μέχρι την κατασκευή της, αποτελούσε σήμα κατατεθέν στο κέντρο της Λευκωσίας, που ενώνει μέχρι σήμερα την παλιά με τη νέα πόλη. Η ιστορία που κρύβει η Πλατεία Ελευθερίας είναι τεράστια, καθώς πριν από αιώνες ήταν απλά μια στενή ξύλινη γέφυρα... 

Η ιστορία της ξεκινά επί Αγγλοκρατίας και συγκεκριμένα το 1882... Στην προσπάθειά τους οι Άγγλοι να ενώσουν τις δυο πλευρές στο κέντρο της πόλης, δημιούργησαν μια ξύλινη γέφυρα πάνω από την τάφρο, με απώτερο στόχο τη διευκόλυνση του εμπορίου και της συγκοινωνίας. Η πρώτη ονομασία που δόθηκε για τη συγκεκριμένη γέφυρα, ήταν «Νέο Άνοιγμα ή Άνοιγμα Τρυπιώτη». Με το πέρασμα των χρόνων, η ξύλινη γέφυρα που έφτιαξαν οι Άγγλοι διαπλατύνθηκε με επιχωματώσεις. 

Η επόμενη ονομασία που έλαβε η πλατεία ήταν «Μεταξάς», καθώς ήταν επί καιρό του δικτατορικού καθεστώτος του Ιωάννη Μεταξά. Μάλιστα, αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι ήταν η μοναδική πλατεία που συνέχισε να έχει το συγκεκριμένο όνομα και με την ολοκλήρωση της δικτατορίας του. Προς το τέλος του 1972, το κλίμα που επικρατούσε ήταν τεταμένο και η κυπριακή κοινωνία ζητούσε διακαώς τη μετονομασία της. 

Μέχρι και την αποφράδα μέρα της τουρκικής εισβολής το όνομα παρέμενε ως είχε. Παραλαμβάνοντας όμως τα ηνία της δημαρχίας της Λευκωσίας, ο Λέλλος Δημητρίαδης, είχε προτείνει ορισμένα ονόματα για τη μετονομασία της πλατείας. Έτσι, το 1975 μετά από διαγωνισμό που έλαβε χώρα με πρόταση του Δημάρχου, πήρε την ονομασία Πλατεία Ελευθερίας, που διατηρείται μέχρι και σήμερα. 

Αξιοσημείωτα γεγονότα που έλαβαν χώρα στην Πλατεία Ελευθερίας, είναι οι ομιλίες του Αρχιεπίσκοπου Μακάριου, το συλλαλητήριο καταδίκης της ανακήρυξης ψευδοκράτους από τους Τουρκοκυπρίους το 1983, ενώ ακολούθησαν στη συνέχεια τεράστια συλλαλητήρια, όπως του Τάσσου Παπαδόπουλου το 2004, 

Αρκετά χρόνια διήρκησαν επίσης οι προσπάθειες ανάπλασης της Πλατείας Ελευθερίας, που ταλάνισαν μακροχρόνια την κυπριακή κοινότητα. Οι πρώτες προσπάθειες ανάπλασης ξεκίνησαν συγκεκριμένα το 1972 με αρχιτεκτονικό διαγωνισμό που προκήρυξε η τότε Δημοτική Επιτροπή. Η διαδικασία υλοποίησης του έργου διεκόπη από τα γεγονότα του 1974. Στη συνέχεια, αν και ακολούθησαν και άλλες προσπάθειες ανάπλασης της πλατείας, αυτό δεν έγινε εφικτό ποτέ μέχρι τις αρχές του φετινού χρόνου, όπου και παραδόθηκε επίσημα στο κοινό για τη χρήση του.

Σημείο αναφοράς για την επίτευξη του έργου ανάπλασης, ήταν η 22α Σεπτεμβρίου 2003, όπου το Υπουργικό Συμβούλιο άναψε το πράσινο φως για την προκήρυξη αρχιτεκτονικού διαγωνισμού για την ανάπλαση της Πλατείας με κρατική συνεισφορά που έφθανε στο 80% του συνολικού κατασκευαστικού κόστους. Σημειώνεται ότι το συνολικό κόστος εκτιμήθηκε τότε σε 3.800.000 λίρες Κύπρου, δηλαδή 6.492.685 ευρώ περίπου. Ακολούθως ο τότε δήμαρχος της πόλης Μιχαλάκης Ζαμπέλας, προκήρυξε την 1 Νοεμβρίου 2003 τον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό και οκτώ μήνες αργότερα, το τότε δημοτικό Συμβούλιο προχώρησε στην επίσημη ανάθεση του έργου στη Ζaha Hadid.

Ταυτόχρονα, οι αρχαιολογικές ανασκαφές που έγιναν στην Πλατεία Ελευθερίας και είχαν αρχίσει στις 9 Ιουλίου του 2008, είχαν αποκαλύψει ένα βαρυσήμαντο κομμάτι που έκρυβε το τείχος και συγκεκριμένα «το αυτί», όπως ονομάζεται στην αρχαιολογία, όπου προμήνυε και τον καρδιόσχημο προμαχώνα. Αυτή η ανακάλυψη, είχε σταματήσει τις προσπάθειες για την κατεδάφιση του προμαχώνα από τους Άγγλους, οι οποίοι φαίνεται ότι έκτισαν λίγο πιο πέρα από το ενετικό μνημείο, τον προμαχώνα που σώζεται μέχρι και σήμερα και βρίσκεται κάτω από το Δημαρχείο. Το εύρημα επιβεβαίωσε την εκτίμηση ότι ο προμαχώνας είχε μετακινηθεί αρχές του 20ού αιώνα, όταν κατασκευαζόταν ο δρόμος που ένωνε την οδό Λήδρας με την εκτός των τειχών πόλη, που ήταν τότε αναπτυσσόμενη.  

Εν συνεχεία, νέα δεδομένα υπήρξαν στις προσπάθειες ανάπλασης της Πλατείας, με αποτέλεσμα να υπάρξει καθυστέρηση στην εκτέλεση του έργου, με τους υπολογισμούς της τότε δημάρχου Λευκωσίας, Ελένης Μαύρου, για έναρξη των εργασιών να μετακινούνται από το 2010 στο 2011 με αποτέλεσμα να μην είναι εφικτός ο στόχος της ολοκλήρωσης της πλατείας μέχρι τα μέσα του 2012 και πριν από την έναρξη της Κυπριακής Προεδρίας της ΕΕ.

Μετά από αρκετές διεργασίες και συζητήσεις, τον σχεδιασμό ανέλαβε η εταιρεία Miltiades Neophytou Civil Engineering Contractors & Developers Ltd για το ποσό των €22.969.825. Ως εκ τούτου, οι εργασίες επανήρχισαν τελικά επί δημαρχίας του Κωνσταντίνου Γιωρκάτζη στις 13 Φεβρουαρίου του 2012.

Δυο χρόνια αργότερα και ενώ παράλληλα οι εργασίες ανάπλασης της Πλατείας βρίσκονταν σε εξέλιξη, ο δήμος Λευκωσίας και η Εταιρεία Miltiades Neophytou Civil Engineering Contractors & Developers Ltd με κοινή τους ανακοίνωση, γνωστοποίησαν τον τερματισμό του συμβολαίου εκτέλεσης του έργου Ανάπλασης της Πλατείας Ελευθερίας και του Περιβάλλοντα χώρου, περιλαμβανομένου του Υπόγειου Χώρου Στάθμευσης στη Λεωφόρο Ομήρου. Σύμφωνα με την ανακοίνωση, στο πλαίσιο συνεργασίας των διαφόρων συμβαλλομένων μερών, όπως είχε διαμορφωθεί εξ αρχής, δεν δημιουργούσε τις προϋποθέσεις ομαλής εκτέλεσής του έργου, με αποτέλεσμα να προκύπτουν ολοένα και συχνότερα αμφισβητήσεις και απαιτήσεις οι οποίες προκαλούσαν καθυστερήσεις και νομικές αντιπαραθέσεις. Ο Δήμος Λευκωσίας, λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη ότι μια χρονοβόρα και απρόβλεπτης έκβασης διαδικασία επίλυσης των διαφορών μέσω της δικαστικής οδού, ουσιαστικά θα ματαίωνε το έργο αφού θα οδηγούσε στην απώλεια της χρηματοδότησής του. Θεώρησε ότι η συγκεκριμένη λύση ήταν η μόνη οδός για να συνεχιστεί και να ολοκληρωθεί το έργο.

Μετά από νέες διαβουλεύσεις και συζητήσεις για την επόμενη μέρα της πλατείας, η προσφορά κατακυρώθηκε στην εργοληπτική εταιρεία Lois Builders Ltd έναντι €13.505.247. Οι εργασίες, πήραν σάρκα και οστά, στις  6 Δεκεμβρίου 2015, όταν ο δήμαρχος Λευκωσίας, Κωνσταντίνος Γιωρκάτζης, ο αρχιτέκτονας του έργου της Πλατείας Ελευθερίας Χρίστος Πασσάς και ο διευθυντής της εταιρείας LOIS Builders Νικόλας Λοής εργολάβος του έργου ανακοίνωσαν πως οι εργασίες για την τελική διαμόρφωση της νέας Πλατείας Ελευθερίας, εισέρχονταν πλέον σε ουσιαστικό στάδιο.

Αξίζει να σημειωθεί, πως συνολικά τριάντα μπετονιέρες πραγματοποίησαν 250 αποστολές για την ολοκλήρωση του έργου.  Έτσι, την 1η Ιανουαρίου 2021 ολοκληρώθηκαν και επίσημα οι εργασίες με την  παράδοση του υπόγειου χώρου στάθμευσης της Λεωφόρου Ομήρου και στη συνέχεια η Πλατεία Ελευθερίας, την οποία απολαμβάνουν σήμερα οι πολίτες στην καρδιά της πρωτεύουσας. 

Δείτε πλούσιο φωτορεπορτάζ από την πορεία της Πλατείας Ελευθερίας: