Το «σύνδρομο περικύκλωσης» πλανάται και πάλι πάνω από την Τουρκία με αφορμή το νέο στρατηγικό περιβάλλον που διαμορφώνεται με την εμβάθυνση της συνεργασίας Κύπρου-Ελλάδας-Ισραήλ, τις ευλογίες των ΗΠΑ, αλλά και την πρόοδο που επιχειρείται στη σχέση του Τελ Αβίβ με το Κάιρο, επηρεάζοντας έτσι τις συνολικές επιλογές της Αγκυρας.
Η Τουρκία, με δική της ευθύνη, έχει έρθει σε ρήξη τόσο με το Ισραήλ όσο και με την Αίγυπτο και διατηρώντας την αναθεωρητική πολιτική της έναντι της Ελλάδας και της Κύπρου μένει έξω από σημαντικές ανακατατάξεις στην Ανατολική Μεσόγειο, ενώ και στη Λιβύη βλέπει να κλονίζεται η απόλυτη επιρροή που ασκούσε στη χώρα.
Συγχρόνως, οι σημαντικές εξελίξεις μετά τις Συμφωνίες του Ζαππείου για τον Κάθετο Διάδρομο, με την Ελλάδα να αναλαμβάνει κομβικό ρόλο στην ενεργειακή τροφοδοσία της Ανατολικής Ευρώπης και της Ουκρανίας με αμερικανικό LNG, αμφισβητούν τον ρόλο που είχε και επιχειρούσε να διευρύνει η Τουρκία ως βασικός κόμβος για τη μεταφορά ενέργειας από τη Ρωσία και την Κασπία προς την Ευρώπη.
Το νέο σκηνικό που διαμορφώνεται δεν σημαίνει βεβαίως ότι εξουδετερώνει τη δυνατότητα αντίδρασης της Τουρκίας, η οποία προφανώς εννοεί αυτό που δηλώνει σε όλα τα επίπεδα, ότι «τα σχέδια για την παράκαμψή της στην Ανατολική Μεσόγειο θα αποτύχουν» και ότι δεν θα επιτρέψει την υλοποίηση έργων τα οποία την αγνοούν και την περιθωριοποιούν.
Η Τριμερής Κύπρου-Ελλάδας-Ισραήλ, που πραγματοποιείται αύριο, Δευτέρα, στην Ιερουσαλήμ, αποδεικνύει τη στρατηγική ανθεκτικότητα αυτής της συνεργασίας, καθώς είναι η πρώτη μετά την 7η Οκτωβρίου και επιβεβαιώνει το βάθος που έχει αποκτήσει η σχέση αυτή ως παράγοντας σταθερότητας στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η ηλεκτρική διασύνδεση
Η Τριμερής, που έχει την ισχυρή στήριξη των ΗΠΑ, καθώς στο Ζάππειο έγινε πρόσφατα και η συνάντηση στο σχήμα 3+1 σε επίπεδο υπουργών Ενέργειας, πλέον διευρύνεται και σε ένα εξαιρετικά ευαίσθητο αλλά σημαντικό κεφάλαιο, αυτό της συνεργασίας στην άμυνα και τους εξοπλισμούς.
Σε μια περίοδο εξαιρετικά λεπτών ισορροπιών στην περιοχή, θα σταλούν μηνύματα και προς την Αγκυρα, η οποία σταθερά επιλέγει την αντιισραηλινή ρητορική και θέλει να βάλει πόδι και στη Γάζα μέσω της διεθνούς δύναμης σταθεροποίησης, αλλά και να νομιμοποιήσει τη στρατιωτική παρουσία της στη Συρία.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν επίσης οι συζητήσεις που θα γίνουν στην Τριμερή για τη συνέχιση της ενεργειακής συνεργασίας των τριών χωρών, καθώς τουλάχιστον η ηλεκτρική διασύνδεση GSI έχει την υποστήριξη των τριών χωρών και της Ε.Ε., αλλά πλέον θα πρέπει να πειστούν οι υποψήφιοι επενδυτές ότι δεν υπάρχει γεωπολιτικό ρίσκο λόγω των απειλών της Αγκυρας, ώστε να υπάρξουν νέα κεφάλαια για το έργο και μια θετική έκθεση βιωσιμότητας, την οποία έχουν αναγγείλει ο Ελληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και ο Κύπριος πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης.
PULS και διπλωματία
Η Αθήνα προσανατολίζεται στο χτίσιμο της «Ασπίδας του Αχιλλέα» με κορμό από εξοπλισμούς από το Ισραήλ - η πρώτη τέτοια προμήθεια ήταν η συμφωνία για τους πυραύλους PULS της Elbit. Οι συνεκπαιδεύσεις δυνάμεων από την Ελλάδα και το Ισραήλ είναι συχνές και σε περιοχές της Ανατολικής Μεσογείου, όπως και μεταξύ δυνάμεων του Ισραήλ και της Κύπρου, ενώ, όπως αποκάλυψε το ισραηλινό δίκτυο Kan, την περασμένη εβδομάδα πραγματοποιήθηκε στην Κύπρο συνάντηση των Α/ΓΕΑ Ελλάδας, Ισραήλ και εκπροσώπου της Εθνικής Φρουράς, όπου συζητήθηκε η συνεργασία, αλλά και οι απειλές για την ασφάλεια στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η Κύπρος έχει ήδη εξοπλιστεί με τα ισραηλινά αντιαεροπορικά συστήματα Barak MX ενισχύοντας για πρώτη φορά την αντιαεροπορική άμυνά της μετά την αποτυχημένη απόπειρα του 1998 για την απόκτηση των S-300, που τελικά κατέληξαν στην Κρήτη λόγω των απειλών της Τουρκίας και των πιέσεων της Ουάσινγκτον, ενώ έχει ανανεωθεί η απόφαση για άρση του εμπάργκο πώλησης αμερικανικών εξοπλισμών.
Σε διπλωματικό επίπεδο, επίσης, η Κύπρος έκανε κίνηση ματ ολοκληρώνοντας και υπογράφοντας τη συμφωνία οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών με τον Λίβανο, η οποία ενόχλησε σφόδρα την Αγκυρα.
Μάλιστα, σύμφωνα με τα δημοσιεύματα του τουρκικού Τύπου, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν, στο περιθώριο του Φόρουμ της Ντόχα, συναντήθηκε με τον Λιβανέζο πρωθυπουργό και του μετέφερε ότι η Αγκυρα θεωρεί αυτή την κίνηση άδικη παραβίαση των περιφερειακών ισορροπιών και ασέβεια προς τις χώρες που πιστεύουν ότι σχετίζονται άμεσα με τον καθορισμό των θαλάσσιων συνόρων στην περιοχή, όπως η Τουρκία.
Την τελευταία εβδομάδα η κυπριακή κυβέρνηση και ο κ. Χριστοδουλίδης, που σε 11 ημέρες αναλαμβάνουν την προεδρία της Ε.Ε. για το α’ εξάμηνο του 2026, υποδέχτηκαν τον πρόεδρο των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων σε μια αναβάθμιση της στρατηγικής συνεργασίας των δύο χωρών. Ακόμη, στο Παρίσι ο κ. Χριστοδουλίδης υπέγραψε με τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν συμφωνία για την αναβάθμιση της στρατηγικής σχέσης της Κύπρου με τη Γαλλία, κινήσεις που ενισχύουν το διπλωματικό οπλοστάσιο της Λευκωσίας.
Συμφωνία Ισραήλ - Αιγύπτου
Στην ίδια συγκυρία έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον το γεγονός ότι το Ισραήλ έδωσε το πράσινο φως για την υπογραφή της μεγαλύτερης συμφωνίας εξαγωγής φυσικού αερίου, αξίας 34,7 δισ. δολαρίων, προς την Αίγυπτο. Πρόκειται για μια συμφωνία για την οποία άσκησε πιέσεις η Ουάσινγκτον και εκτιμάται ότι αποτελούσε ένα από τα μεγάλα εμπόδια προτού δρομολογηθεί συνάντηση Νετανιάχου - Σίσι, με τη μεσολάβηση και παρουσία των ΗΠΑ, η οποία θα διαμορφώσει ένα εντελώς διαφορετικό σκηνικό και θα έχει καθοριστικές συνέπειες στη διαδικασία εφαρμογής της δεύτερης φάσης του Σχεδίου Τραμπ για τη Γάζα.
Πλήγμα στο Τουρκολιβυκό
Ακόμη πιο δυτικά, η Τουρκία, η οποία μόλις πριν από λίγες ημέρες ανανέωσε την παρουσία στρατιωτικών δυνάμεων στη Λιβύη (βάσει των συμφωνιών με την Τρίπολη), είδε ως αρνητική εξέλιξη τη δήλωση του προέδρου της Βουλής, Ακίλα Σάλεχ, ότι το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο είναι άκυρο, δεν είναι δεσμευτικό για τη χώρα και συνεπώς δεν υπάρχει θέμα κύρωσής του από το Σώμα. Η εναντίωση της Ανατολικής Λιβύης στο Τουρκολιβυκό Μνημόνιο ήταν ήδη γνωστή από το 2019, καθώς θεωρούσε ότι η κυβέρνηση Αλ Σάρατζ δεν διέθετε νομιμοποίηση για να υπογράψει μια τέτοια συμφωνία. Ωστόσο, η δήλωση Σάλεχ έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς τους τελευταίους μήνες έχει υπάρξει έντονο μαρκάρισμα από την Τουρκία στη Βεγγάζη, τόσο στη Βουλή όσο και στον στρατηγό Χαλίφα Χαφτάρ, προκειμένου να προχωρήσουν στην κύρωση του Τουρκολιβυκού Μνημονίου.
Βεβαίως, ο έμπειρος Λίβυος πολιτικός, σε ένα κλασικό ανατολίτικο παζάρι, δεν κλείνει την πόρτα στην Τουρκία, καθώς προτείνει διάλογο της Λιβύης με την Ελλάδα, την Αίγυπτο, αλλά και την Τουρκία για την οριοθέτηση, υιοθετώντας μάλιστα και τις θέσεις της περί οριοθέτησης μεταξύ των έναντι ηπειρωτικών ακτών και αγνοώντας τα νησιά. Παρ’ όλα αυτά, η εκ νέου αποκήρυξη του μνημονίου από τον Σάλεχ αποτέλεσε πλήγμα για την πολιτική της Αγκυρας στην περιοχή.
Ενεργειακές απώλειες
Στην Τουρκία, όμως, έχει σημάνει συναγερμός και για την ώθηση που δίνουν οι Αμερικανοί στον Κάθετο Διάδρομο, ο οποίος καθιστά την Ελλάδα κόμβο μεταφοράς ενέργειας, σε μια όδευση που παρακάμπτει τη Μαύρη Θάλασσα και αποδυναμώνει τον αντίστοιχο μονοπωλιακό ρόλο που είχε η γείτονα στη μεταφορά φυσικού αερίου από τη Ρωσία και την Κασπία.
Παρά το γεγονός ότι η Τουρκία έχει αναπτύξει ένα ισχυρό δίκτυο με πέντε τερματικούς σταθμούς LNG και έχει ήδη συνάψει συμφωνίες για την αγορά αμερικανικού LNG, διαβλέπει ότι οι ΗΠΑ έχουν σαφή επιλογή στον στρατηγικό χαρακτήρα του Κάθετου Διαδρόμου όχι μόνο για τη μεταφορά φυσικού αερίου, αλλά και εμπορευμάτων, καθώς και για τον ανεφοδιασμό των νατοϊκών δυνάμεων στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, κάτι που αποκτά ιδιαίτερη σημασία λόγω και των εξελίξεων στην Ουκρανία.
Ολες αυτές οι εξελίξεις έχουν δημιουργήσει ένα βαρύ κλίμα, καθώς ο τουρκικός Τύπος σπεύδει να μεγιστοποιήσει οποιαδήποτε είδηση, όπως έγινε πρόσφατα με την «είδηση» περί συγκρότησης κοινής ταξιαρχίας άμεσης επέμβασης από Ελλάδα - Κύπρο - Ισραήλ. Παρά το γεγονός ότι η ελληνική πλευρά ατύπως και η κυπριακή επισήμως μέσω του υπουργού Αμυνας Βασίλη Πάλμα διαψεύδουν την «είδηση», δόθηκε η ευκαιρία για υστερικά δημοσιεύματα στην Τουρκία, τα οποία ερεθίζουν ακόμη περισσότερο τα αντανακλαστικά της κυβέρνησής της.
Η Αθήνα παρακολουθεί αυτή τη συσσώρευση πίεσης με προσοχή, πολύ περισσότερο όταν ουσιαστικά δεν υπάρχουν ενεργοί δίαυλοι το τελευταίο διάστημα. Θέλοντας να επιτύχει μια αποσυμπίεση, επιδιώκει την ανανέωση της διαδικασίας διαλόγου. Ετσι, έχει προταθεί τόσο η επανάληψη του Πολιτικού Διαλόγου και της Θετικής Ατζέντας στις αρχές του 2026, πιθανότατα και εντός του Ιανουαρίου, όσο και ακολούθως η δρομολόγηση της σύγκλησης του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας (ΑΣΣ) στην Τουρκία και η συνάντηση Μητσοτάκη - Ερντογάν εντός του α’ τριμήνου του νέου έτους. Πρόκειται, βεβαίως, για σχεδιασμό που παραμένει σε επίπεδο προγραμματισμού, καθώς υπενθυμίζεται ότι το ΑΣΣ είχε αρχικά προγραμματιστεί για το τέλος του 2024 και έκτοτε υπήρξαν συνεχείς αναβολές.
Παρασκήνιο για τα F-35
Είναι ξεκάθαρο ότι η απομάκρυνση των S-400 παραμένει εκ των ων ουκ άνευ για να αρθούν οι κυρώσεις βάσει της νομοθεσίας CAATSA και αυτό υποχρεώνει τον Ερντογάν να αναζητά άλλες εναλλακτικές. Ωστόσο, και το τελευταίο σενάριο, της επιστροφής των S-400 στη Ρωσία, θα είναι εξαιρετικά δύσκολο για τον Ερντογάν, καθώς θα αποδειχθεί ότι ο ίδιος έκανε τη λανθασμένη επιλογή αγοράζοντας τους S-400, δύσκολα θα επιστραφούν τα 2,5 δισ. δολάρια που πληρώθηκαν γι’ αυτούς, ενώ θα πληγεί και η αξιοπιστία του ως εταίρου του Πούτιν.
Το Ισραήλ, πάντως, έχει θέσει βέτο στην πώληση των F-35 στην Τουρκία, προειδοποιώντας ότι μια τέτοια απόφαση θα υπονομεύσει τη συμβατική δέσμευση των ΗΠΑ να διατηρούν το λεγόμενο «ποιοτικό στρατιωτικό πλεονέκτημα» του Ισραήλ στην περιοχή. Σε ενδεχόμενη όμως άρση των κυρώσεων προς την Τουρκία, σύμφωνα με δημοσιεύματα, το Ισραήλ έχει ήδη διαμορφώσει εναλλακτικές λύσεις ζητώντας από τους Αμερικανούς να του προσφέρουν πρόσθετα εξελιγμένα πυρομαχικά και δύο μοίρες μαχητικών: μία με F-35 και μία με F-15I.
Την ώρα που η Ελλάδα έχει ήδη προμηθευτεί τα Rafale, αναμένει την πρώτη παράδοση των F-35 και ενισχύεται η αντιαεροπορική άμυνά της, καθώς και της Κύπρου, με εξελιγμένα ισραηλινά συστήματα, συνεχίζεται ο αποκλεισμός της Τουρκίας από το πρόγραμμα F-35, αλλά και η αίσθηση απομόνωσης στην Ανατολική Μεσόγειο απέναντι σε ένα σχήμα διασταυρούμενων σχέσεων Ελλάδας - Ισραήλ - Κύπρου, που συνδέονται και με το πλέγμα Λιβάνου - Αιγύπτου - Λιβύης, διαμορφώνοντας ένα ηλεκτρισμένο σκηνικό.
Προς το παρόν, η Τουρκία επιλέγει την ήπια διαχείριση της κατάστασης. Ωστόσο, η Αθήνα θα πρέπει να είναι έτοιμη για τη στιγμή που η τουρκική ηγεσία θα αποφασίσει να αναλάβει δράση για να αποφύγει αυτή την ανατροπή ισορροπιών που αντιλαμβάνεται να γίνεται στον ζωτικό της χώρο.
Πηγή: Πρώτο Θέμα
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
