Η Ευρώπη παρουσιάζεται συχνά ως πρωτοπόρος στα κοινωνικά δικαιώματα — όμως όταν μιλάμε για την ισότητα γύρω από την έμμηνο ρύση, η εικόνα είναι εξαιρετικά κατακερματισμένη.
Σε ανάρτηση του Europe Magazine παρουσιάζεται ο χάρτης που απεικονίζει την κατάσταση έως τον Δεκέμβριο του 2025 και φωτίζει το πόσο ανομοιογενής είναι η πρόοδος: από τα κράτη που έχουν καταργήσει εντελώς τη φορολόγηση των προϊόντων περιόδου, έως εκείνα που εξακολουθούν να τα αντιμετωπίζουν σαν είδη πολυτελείας, και από τις ελάχιστες χώρες που αναγνωρίζουν θεσμικά τους πόνους περιόδου έως εκείνες όπου το θέμα παραμένει αόρατο.
Ο όρος «menstrual equity» περιγράφει την ισότητα πρόσβασης σε προϊόντα, υπηρεσίες και εργασιακά δικαιώματα που αφορούν την έμμηνο ρύση. Περιλαμβάνει όμως και κάτι βαθύτερο: την κοινωνική αναγνώριση του γεγονότος ότι οι άνθρωποι που έχουν περίοδο —περίπου το μισό του ευρωπαϊκού πληθυσμού σε κάποιο σημείο της ζωής τους— πρέπει να μπορούν να λειτουργούν χωρίς ντροπή, οικονομικά εμπόδια ή σιωπηλές διακρίσεις.
Η φορολογία των προϊόντων περιόδου: μια Ευρώπη δύο ταχυτήτων
Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο στον χάρτη είναι πόσο λίγα κράτη έχουν εφαρμόσει μηδενικό ΦΠΑ στα προϊόντα περιόδου. Μέχρι το 2025, μόνο Ιρλανδία, Κύπρος και Μάλτα προσφέρουν προϊόντα περιόδου με μηδενικό φόρο— μια επιλογή που έγινε εφικτή χάρη στη μεταρρύθμιση της Οδηγίας ΦΠΑ της ΕΕ το 2022, η οποία για πρώτη φορά επέτρεψε στα κράτη-μέλη να ταξινομήσουν τα προϊόντα αυτά ως «βασικά αγαθά» και όχι ως «πολυτελείας».
Στην υπόλοιπη Ευρώπη, η εικόνα είναι μικτή:
Χώρες όπως η Ισπανία, η Πολωνία ή το Λουξεμβούργο έχουν μειώσει τον ΦΠΑ στο 3–5%.
Η Γερμανία και η Αυστρία τον έχουν κατεβάσει σε πιο λογικά επίπεδα. (Γερμανία: Από 17% σε 7% , Αυστρία: Από 20% σε 10%)
Αλλά άλλες —όπως η Ουγγαρία, η Δανία, η Σουηδία— διατηρούν τους υψηλότερους συντελεστές της ηπείρου, αφήνοντας τα προϊόντα περιόδου αδικαιολόγητα ακριβά (25-27%).
Η βάση δεδομένων periodtax.org επιβεβαιώνει ότι η πορεία προς τη φορολογική δικαιοσύνη παραμένει αποσπασματική, ενώ αναλύσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δείχνουν ότι η φορολογία αποτελεί μόνο την κορυφή του παγόβουνου: ακόμη και όπου ο ΦΠΑ μειώνεται, χωρίς μηχανισμούς ελέγχου δεν είναι βέβαιο ότι οι τιμές πέφτουν πραγματικά.
Η Ισπανία και η πρώτη «άδεια περιόδου» στην Ευρώπη
Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά πεδία ανισότητας είναι η εργασιακή διάσταση της menstrual equity. Όπως φαίνεται στον χάρτη, μόνο η Ισπανία έχει θεσπίσει άδεια περιόδου — κι αυτή με σημαντικούς περιορισμούς.
Όταν ψηφίστηκε, παρουσιάστηκε ως «ιστορικό βήμα», κάτι που και η ανάλυση του Guardian ανέδειξε εκτενώς. Στην πράξη όμως, η εφαρμογή της αποδείχθηκε προβληματική:
- σε 11 μήνες χρησιμοποιήθηκε μόλις 1.559 φορές,
- ο μέσος αριθμός αιτήσεων ήταν λιγότερος από πέντε την ημέρα σε μια χώρα 49 εκατ. κατοίκων,
- πολλοί γιατροί δεν γνώριζαν πώς λειτουργεί η διαδικασία,
- και η άδεια αφορά αποκλειστικά όσες έχουν διαγνωσμένες παθήσεις όπως ενδομητρίωση.
Πολλές εργαζόμενες φοβούνται το εργασιακό στίγμα ή την απώλεια εισοδήματος, σε μια αγορά εργασίας που παραμένει εύθραυστη.
Το αποτέλεσμα; Μια φιλόδοξη κοινωνική πολιτική που τελικά χρησιμοποιείται ελάχιστα.
Η φτώχεια περιόδου: το μεγαλύτερο ασύμμετρο βάρος
Την ίδια στιγμή, όπως τεκμηριώνει η Ευρωπαϊκή Κοινοβουλευτική Υπηρεσία Έρευνας (EPRS), περίπου 10% όσων έχουν περίοδο στην ΕΕ αντιμετωπίζουν φτώχεια περιόδου — δυσκολία πρόσβασης σε προϊόντα, εγκαταστάσεις και επαρκή ενημέρωση.
Σε χώρες όπως το Βέλγιο, η Γερμανία και η Ισπανία, τα στοιχεία δείχνουν ότι η οικονομική επιβάρυνση μπορεί να γίνεται αιτία κοινωνικού αποκλεισμού, ενώ οι νέοι, οι πρόσφυγες, οι άστεγες γυναίκες και τα άτομα με αναπηρίες βρίσκονται στη μεγαλύτερη επισφάλεια.
Παρά τις επιμέρους εθνικές πρωτοβουλίες —δωρεάν προϊόντα σε σχολεία, πιλοτικά προγράμματα σε πόλεις, δράσεις ΜΚΟ— η κάλυψη παραμένει άνιση. Σε πολλές χώρες, η δημόσια συζήτηση για την έμμηνο ρύση εξακολουθεί να είναι περιορισμένη ή στιγματισμένη.
Προχωρά η Ευρώπη ή κάνει μικρά βήματα;
Ο χάρτης λειτουργεί ως υπενθύμιση ότι η πρόοδος υπάρχει, αλλά είναι ασύμμετρη και συχνά επιφανειακή.
Η Ευρώπη έχει:
- περισσότερη ευελιξία στη φορολογία,
- αυξημένη δημόσια συζήτηση,
- μεμονωμένες πρωτοποριακές πολιτικές.
Αλλά εξακολουθεί να μην έχει:
- ενιαία στρατηγική κατά της φτώχειας περιόδου,
- καθολική πρόσβαση σε οικονομικά προϊόντα,
- ευρωπαϊκό πλαίσιο εργασιακών δικαιωμάτων για την έμμηνο ρύση.
Σε αυτό το άναρχο τοπίο, η menstrual equity παραμένει περισσότερο υπόσχεση παρά πραγματικότητα.
Το επόμενο βήμα
Αν η Ευρώπη θέλει πραγματικά να εξασφαλίσει δικαιοσύνη στην έμμηνο ρύση, χρειάζονται:
- πιο συστηματικές πολιτικές ελάφρυνσης κόστους,
- εκπαίδευση και αποστιγματισμός,
- υποχρεωτική ενημέρωση γιατρών και εργοδοτών,
- και κυρίως, μια αναγνώριση ότι η έμμηνος ρύση είναι ζήτημα δημόσιας υγείας, όχι ιδιωτική υπόθεση.
Η εικόνα δείχνει ξεκάθαρα ότι η ήπειρος κινείται — αλλά όχι με ενιαίο βήμα. Το ερώτημα που μένει είναι αν τα κράτη-μέλη θα εναρμονιστούν προς μια προοδευτική κατεύθυνση ή αν η menstrual equity θα παραμείνει ένα παζλ άνισων πολιτικών.
Πηγή: in.gr
