Σοβαρές αδυναμίες στον έλεγχο και ανισομερής χειρισμούς σε ότι αφορά στην τιμολόγηση, από το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων, καταγράφει έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, που διαπιστώνει ανάμεσα σε άλλα, αύξηση των ανείσπρακτων ποσών, παροχή δωρεάν νερού σε Τουρκοκύπριους, βάσει πολιτικής απόφασης που κόστισε στο κράτος 58.1 εκατομμύρια ευρώ, αλλά και αυθαιρεσίες από εταιρίες.
Στην έκθεσή της, η Ελεγκτική υποδεικνύει μεταξύ άλλων ότι εντοπίστηκαν αδυναμίες και παραλείψεις στην καταμέτρηση και τιμολόγηση της κατανάλωσης νερού ύδρευσης. Για παράδειγμα, οι αιφνιδιαστικοί έλεγχοι δεν διενεργούνταν στη βάση προγράμματος, ούτε τεκμηριώνονταν τα αποτελέσματα τους, ενώ πρόβλημα προκύπτει και με την ακρίβεια των ενδείξεων των υδρομετρητών σε δύο κομβικά σημεία εισαγωγής, που αντιπροσωπεύουν το 64% της συνολική κατανάλωσης νερού ύδρευσης της επαρχίας Λευκωσίας, δεν ελεγχόταν σε τακτά χρονικά διαστήματα από το ΤΑΥ.
Διαπιστώνει εξάλλου, αδυναμία πρόσβασης από το ΤΑΥ, στους υδρομετρητές του Συμβουλίου Υδατοπρομήθειας Λεμεσού (ΣΥΛ Λεμεσού) και στο ηλεκτρονικό σύστημα τηλεμετρίας του Συμβουλίου Υδατοπρομήθειας Λάρνακας (ΣΥΛ Λάρνακας), με αποτέλεσμα να μην μπορεί να διασφαλιστεί η ακρίβεια των ποσοτήτων νερού που τιμολογούνται. Επίσης, από συγκρίσεις των ενδείξεων των υδρομετρητών με τις αντίστοιχες προηγούμενων μηνών, προκύπτουν σημαντικές διακυμάνσεις, οι οποίες δεν αιτιολογούνται από το ΤΑΥ.
Καταγράφει ακόμα ότι το μηχανογραφημένο Σύστημα Τιμολόγησης Νερού (ΣΤΝ) παρουσιάζει σημαντικές αδυναμίες, κυρίως σε σχέση με τα δικαιώματα και τους κωδικούς πρόσβασης. Τα εισπρακτέα ποσά του ΤΑΥ στις 31.12.2023 ανήλθαν στα €147,7εκατομμύρια. Τα €69,2εκατομμύρια αφορούσαν σε συσσωρευμένες οφειλές για νερό που παραχωρήθηκε για σκοπούς ύδρευσης, κυρίως από Αρχές Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΑΤΑ - €46,3εκατομμύρια).
Όπως αναφέρει, «παρά το γεγονός ότι τα Κοινοτικά Συμβούλια (ΚΣ), στο πλαίσιο διαγραφής οφειλών τους σύμφωνα με Απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου (ΥΣ) ημερ. 8.11.2017, υπέγραψαν υπεύθυνη δήλωση, για την άμεση εξόφληση των υποχρεώσεών τους προς το ΤΑΥ, εντούτοις στη συνέχεια, ορισμένα εξ αυτών, δημιούργησαν νέες οφειλές. Κατόπιν οδηγιών του Υπουργού Εσωτερικών (ΥΠΕΣ) η κρατική χορηγία που αναλογεί σε αυτά, αποστέλλεται απευθείας στο ΤΑΥ, έναντι των οφειλών τους, ωστόσο η πλήρης ανάκτηση των ποσών που εκκρεμούν με τον τρόπο αυτό κρίνεται ως αδύνατη αφού η ετήσια χορηγία είναι σημαντικά μικρότερη από τις οφειλές».
Στα εισπρακτέα ποσά περιλαμβάνεται ποσό ύψους €58,1εκατομμύρια, που αφορά στην αξία νερού που διαχρονικά παραχωρείται σε Τουρκοκύπριους καταναλωτές σε συγκεκριμένες κατεχόμενες περιοχές, αλλά δεν τιμολογείται, βάσει πολιτικής απόφασης. Το ΤΑΥ έχει αποταθεί στο Υπουργείο Εξωτερικών για καθοδήγηση, εφόσον το ποσό αυτό δεν αναμένεται να εισπραχθεί.
Σύμφωνα πάντα με την Ελεγκτική, το ΤΑΥ προχώρησε με μεγάλη καθυστέρηση στη λήψη νομικών μέτρων εναντίον ορισμένων ΑΤΑ (Δήμων και Κοινοτήτων) των επαρχιών Λευκωσίας, Λάρνακας και Αμμοχώστου για την είσπραξη οφειλών που προέκυψαν από την κατανάλωση νερού ύδρευσης, ενώ για τις καθυστερημένες οφειλές ΑΤΑ των επαρχιών Λεμεσού και Πάφου δεν λήφθηκαν καθόλου νομικά μέτρα.
Εξάλλου, ενώ από το 2022 ετοιμάστηκε Διαχειριστική Μελέτη για την ενίσχυση των υδατικών αναγκών της ευρύτερης περιοχής Πόλης Χρυσοχούς, Τυλληρίας και άλλων επιλεγμένων Κοινοτήτων της επαρχίας Πάφου, τα έργα που προβλέπονται σε αυτή δεν έχουν ακόμη προωθηθεί για υλοποίηση, με ενδεχόμενο τα δεδομένα που λήφθηκαν υπόψη κατά την εκπόνησή τους να έχουν καταστεί παρωχημένα.
Σε σχέση με σημαντικές υπεραντλήσεις από εγκεκριμένες γεωτρήσεις δύο συγκεκριμένων συνδεδεμένων Εταιρειών στο Μοναγρούλλι, οι οποίες θέτουν σε κίνδυνο τη ζώνη υδροφορίας της περιοχής, και για τις οποίες εκδώσαμε στο παρελθόν, Ειδική Έκθεση (ΤΑΥ/01/2020), διαπιστώθηκαν τα εξής, όπως αναφέρει,
«(i) Το ΤΑΥ δεν έλαβε αποτελεσματικά μέτρα, με βάση τις δυνατότητες που του παρέχονται από τη νομοθεσία, για τερματισμό της υπεράντλησης (πέραν των όποιων νομικών μέτρων).
(ii) Το ΤΑΥ δεν έλαβε νομικά μέτρα εναντίον της μίας εταιρείας για όλες τις περιόδους κατά τις οποίες υπερέβαινε επανειλημμένα το επιτρεπόμενο όριο άντλησης νερού, ενώ για τη δεύτερη εταιρεία δεν έλαβε καθόλου νομικά μέτρα.
(iii) Στην εταιρεία που λήφθηκαν νομικά μέτρα, το Επαρχιακό Δικαστήριο Λεμεσού, με αποφάσεις του ημερ. 26.4.2021 και 25.9.2023, επέβαλε πρόστιμο ύψους €400 και €2.000, αναφέροντας ως ελαφρυντικό παράγοντα, ότι δεν είχε προηγούμενες καταδίκες καθώς και την παραδοχή και πλήρη συμμόρφωσή της. Επισημάνθηκε από την Υπηρεσία μας ότι, κατά την ημερομηνία λήψης της δεύτερης απόφασης, η υπό αναφορά Εταιρεία συνέχιζε να υπεραντλεί ποσότητες νερού και βαρυνόταν ήδη με καταδίκη στη βάση της απόφασης ημερ. 26.4.2021, κάτι που προφανώς το ΤΑΥ απέτυχε να αναδείξει ενώπιον του Δικαστηρίου, πριν τη λήψη της απόφασης».
Οι υπό αναφορά εταιρείες χρησιμοποιούν, επίσης, για την άρδευση των φυτειών τους στην περιοχή Κόρνου και Δελίκηπου, νερό από το φράγμα Λευκάρων, «θέμα το οποίο αναφέρθηκε και στην Ειδική Έκθεση ΤΑΥ/01/2020.Από τον έλεγχο μας, αναφέρονται τα ακόλουθα:
(i) Το ΤΑΥ δεν προέβη σε επαναξιολόγηση της μέγιστης ετήσιας ποσότητας νερού ύψους 200.000 κ.μ. που εγκρίθηκε, κατ΄εξαίρεση, το 2012, για μεταφορά νερού από το φράγμα Λευκάρων σε δεξαμενές της εταιρείας για την άρδευση των φυτειών της στον Κόρνο, που βρίσκονται εκτός της αρδευτικής περιοχής που καλύπτει το υπό αναφορά φράγμα.
(ii) Στην αίτηση που υπέβαλε η μία Εταιρεία προς το ΤΑΥ, για άρδευση των καλλιεργήσιμων φυτειών της στον Κόρνο και Δελίκηπο, από το Κυβερνητικό Υδατικό Έργο (ΚΥΕ) Λευκάρων, περιλήφθηκαν δύο τεμάχια για τα οποία δεν υποβλήθηκε αίτηση για εκταρική επιδότηση από τον Κυπριακό Οργανισμό Αγροτικών Πληρωμών για τα έτη 2020 – 2023, γεγονός που υποδηλώνει ότι ενδέχεται να μην τα καλλιέργησε.
Επίσης, περιέλαβε στην αίτησή της τρία τεμάχια για τα οποία είχε υποβληθεί αίτηση εκταρικής επιδότησης προς τον Κυπριακό Οργανισμό Αγροτικών Πληρωμών, από φυσικά πρόσωπα που συνδέονται με τις Εταιρείες και όχι από την ίδια την εταιρεία.
(iii) Κατά τα έτη 2018-2023 οι δύο Εταιρείες κατανάλωσαν, συνολικά, το 28% μέχρι 41% της συνολικής ποσότητας νερού που καταναλώθηκε από το ΚΥΕ Λευκάρων, αναδεικνύοντας πρόβλημα δυσανάλογης κατανομής νερού για σκοπούς άρδευσης και πιθανή ευνοϊκή μεταχείριση».
Από επισκόπηση της βάσης δεδομένων του ΤΑΥ όσον αφορά στις γεωτρήσεις που βρίσκονται στην περιοχή Μοναγρουλίου, διαπιστώθηκε ακόμα, σύμφωνα πάντα με την Ελεγκτική, ότι σε αρκετές περιπτώσεις, δεν υπήρχαν καταγραμμένες οι ενδείξεις των υδρομετρητών των γεωτρήσεων, με κίνδυνο να δημιουργούνται συνεχείς υπεραντλήσεις, που να θέτουν σε κίνδυνο τη ζώνη υδροφορίας της περιοχής .
Σημειώνει ακόμα πως «σε σχέση με την παροχή νερού σε Εταιρεία που λειτουργεί σφαγείο και συνδεδεμένες με αυτή επιχειρήσεις, θέμα για το οποίο εκδόθηκε η Ειδική Έκθεση της Υπηρεσίας μας αρ. ΤΑΥ/01/2021,διαπιστώσαμε τα ακόλουθα:
(i) Η Εταιρεία κατά κανόνα αντλούσε, κατά την περίοδο 2020-2022, μεγαλύτερες ποσότητες νερού από εκείνες που είχαν εγκριθεί, οι οποίες κατά το έτος 2020, ανήλθαν σε πέραν του διπλάσιου της εγκριθείσας ποσότητας (74.698 κ.μ. αντί 30.000 κ.μ., υπέρβαση 149%). Σημειώθηκε ότι στα τιμολόγια της αντίστοιχης περιόδου που εκδόθηκαν προς την υπό αναφορά Εταιρεία, δεν υπολογίστηκαν και δεν χρεώθηκαν τέλη υπερκατανάλωσης.
(ii) Η πραγματική ετήσια κατανάλωση της εν λόγω εταιρείας, κατά την περίοδο 2020-2023, ξεπερνούσε τα 200.000 κ.μ., ποσότητα που χαρακτηρίζεται ως υπερβολική για κάλυψη των αναγκών της με δεδομένο τον πληθυσμό των ζώων της, όπως καταγράφηκαν, τόσο από την ίδια την Εταιρεία, όσο και από το Τμήμα Περιβάλλοντος.
(iii) Γεωτρήσεις για τις οποίες γίνεται αναφορά στην προαναφερόμενη Ειδική Έκθεσή μας, για τις οποίες κατείχε άδεια η εταιρεία, λειτουργούσαν, από τον Μάρτιο του 2023, χωρίς σχετική άδεια, αφού δεν ανανεώθηκαν στη βάση των αναθεωρημένων, μειωμένων, ορίων άντλησης που καθόρισε το ΤΑΥ
(iv) To ΤΑΥ δεν προχώρησε στη λήψη νομικών μέτρων εναντίον της εταιρείας, παρά το γεγονός ότι παρατηρούνται υπεραντλήσεις από τις υπό αναφορά γεωτρήσεις από το 2013».
Επίσης, το ΤΑΥ δεν προχώρησε σε τιμολόγηση του νερού (τέλη Περιβάλλοντος και Πόρου ) που η Εταιρεία αντλεί από τις γεωτρήσεις της. Η οφειλή, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη τυχόν υπερκατανάλωση, υπολογίστηκε, από την Υπηρεσία μας, γύρω στις €90.000. Το ΤΑΥ επιβάλλει τέλη υπερκατανάλωσης στους γεωργούς που προμηθεύονται νερό από τα Κυβερνητικά Υδατικά Έργα (ΚΥΕ), όχι όμως σε εκείνους που αντλούν νερό από δικές τους γεωτρήσεις.
Καταληκτικά αναφέρει πως «τα υπηρεσιακά οχήματα του Επαρχιακού Γραφείου (ΕΓ) Λάρνακας δεν χρησιμοποιούνταν με τρόπο που να διασφαλίζει την αποδοτική και οικονομική λειτουργία του Τμήματος, αφού διαπιστώθηκε ότι, κατά την περίοδο Μαΐου-Ιουλίου 2023, καταβλήθηκαν οδοιπορικά σε υπαλλήλους για χρήση ιδιωτικών οχημάτων για υπηρεσιακούς λόγους, ενώ από το σύστημα καταγραφής κίνησης των οχημάτων φαίνεται ότι υπήρχαν διαθέσιμα μέχρι και τέσσερα υπηρεσιακά οχήματα».
