Ένα σημαντικό βήμα προς την ενίσχυση των εργασιακών δικαιωμάτων εργαζομένων που επιλέγουν να ακολουθήσουν διαδικασίες ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής επιχειρεί να φέρει στη Βουλή πακέτο προτάσεων νόμου που τέθηκε ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Εργασίας.
Το συγκεκριμένο πακέτο προτάσεων νόμου έρχεται να καλύψει ένα πραγματικό και πολυεπίπεδο κενό στη νομοθεσία, καθώς μέχρι σήμερα δεν προβλέπεται ρητά ειδική άδεια για εργαζόμενους που βρίσκονται σε αυτή τη δύσκολη αλλά και βαθιά προσωπική διαδικασία. Το θέμα αγγίζει τον πυρήνα των εργασιακών δικαιωμάτων, την κοινωνική ισότητα, αλλά και τη θεσμική στήριξη της οικογένειας, καθώς συνδέεται άμεσα με το δημογραφικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Κύπρος. Στόχος της νομοθετικής αυτής παρέμβασης είναι να δοθεί σε εργαζόμενους η δυνατότητα να ακολουθήσουν τη διαδικασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης χωρίς τον φόβο ότι θα χάσουν μέρος των δικαιωμάτων τους ή ότι θα στιγματιστούν στον χώρο εργασίας.
Η ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή αποτελεί σήμερα μια ευρέως αποδεκτή επιστημονική και κοινωνική πραγματικότητα, αλλά οι απαιτήσεις της παραμένουν σημαντικές. Περιλαμβάνει σειρά ιατρικών πράξεων, επεμβάσεων και παρακολουθήσεων, που συχνά απαιτούν επαναλαμβανόμενες επισκέψεις και προσωρινή αποχή από την εργασία. Ωστόσο, η υφιστάμενη νομοθεσία δεν λαμβάνει υπόψη τις ιδιαιτερότητες αυτής της διαδικασίας, αναγκάζοντας εργαζόμενες και εργαζόμενους να κάνουν χρήση ετήσιας ή αναρρωτικής άδειας για λόγους που ούτε συνδέονται με ασθένεια ούτε εντάσσονται στο πλαίσιο ανάπαυσης. Η νέα πρόταση στοχεύει να προσφέρει ένα στοιχειώδες δίχτυ προστασίας και αξιοπρέπειας, αναγνωρίζοντας ότι η επιθυμία για τεκνοποίηση δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως εμπόδιο στην επαγγελματική ζωή.
Την ίδια στιγμή, η συζήτηση που διεξάγεται στη Βουλή αναδεικνύει και την ανάγκη για προσεκτική μελέτη και συντονισμό μεταξύ όλων των εμπλεκομένων φορέων. Υπουργεία, συντεχνίες και εργοδοτικές οργανώσεις ζητούν να υπάρξουν συγκεκριμένες διευκρινίσεις αναφορικά με τη διάρκεια, τα στάδια εφαρμογής και τους δικαιούχους της προτεινόμενης άδειας, ώστε η ρύθμιση να είναι δίκαιη, ρεαλιστική και εφαρμόσιμη. Το εγχείρημα θεωρείται σημαντικό, όχι μόνο γιατί επιδιώκει να προστατεύσει τους εργαζόμενους, αλλά και γιατί σηματοδοτεί μια ευρύτερη θεσμική αναγνώριση της αναπαραγωγικής φροντίδας ως κοινωνικού δικαιώματος. Εάν υιοθετηθεί, το μέτρο θα μπορούσε να αποτελέσει πρότυπο για μελλοντικές παρεμβάσεις που θα ενισχύουν την ισότητα των φύλων, θα στηρίζουν την οικογένεια και θα προωθούν μια κουλτούρα κατανόησης και σεβασμού στον χώρο εργασίας. Ωστόσο, προϋπόθεση για αυτό είναι η διαμόρφωση ενός καθαρού και πλήρως συντονισμένου πλαισίου, που θα προκύψει μέσα από συνεργασία όλων των εμπλεκομένων.
Ο εισηγητής του πακέτου προτάσεων νόμου, βουλευτής της ΔΗΠΑ, Μιχάλης Γιακουμής, εξήγησε πως αφορά στην ενίσχυση προστασίας των εργασιακών δικαιωμάτων των εργαζομένων που υποβάλλονται σε διαδικασίες ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Όπως επισήμανε, ολοένα και περισσότερα ζευγάρια στη χώρα μας προσφεύγουν σε τέτοιες ιατρικές διαδικασίες, οι οποίες απαιτούν συχνές ιατρικές επισκέψεις, επεμβάσεις και παρακολουθήσεις, ενώ καθιστούν αναπόφευκτη την απουσία από την εργασία.
Ωστόσο, όπως τόνισε, μέχρι σήμερα το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο δεν προβλέπει ρητά καμία ειδική άδεια για αυτό τον σκοπό, αφήνοντας τους εργαζόμενους εκτεθειμένους και συχνά αναγκάζοντάς τους να χρησιμοποιήσουν άλλες άδειες, όπως η ετήσια ή ασθενείας, για κάτι που δεν αφορά ασθένεια ούτε διακοπές.
Με την παρούσα πρόταση, συνέχισε, καθορίζεται ειδική άδεια φροντίδας διάρκειας επτά εργάσιμων ημερών, χωρίς απολαβές, για σκοπούς υποβολής σε διαδικασία ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Η άδεια αυτή θα προσμετράται ως περίοδος εξομοιωμένης ασφάλισης για σκοπούς κοινωνικών ασφαλίσεων, ώστε ο εργαζόμενος να μη στερείται ασφαλιστικών δικαιωμάτων κατά το συγκεκριμένο διάστημα.
Στόχος, όπως είπε ο κ. Γιακουμής, είναι να διασφαλιστεί ότι κανένας εργαζόμενος δεν θα αναγκάζεται να επιλέξει ανάμεσα στην εργασία και στο δικαίωμα να δημιουργήσει οικογένεια. Η πολιτεία, πρόσθεσε, οφείλει να στηρίζει τα ζευγάρια που επιλέγουν την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, τόσο από ηθικής όσο και από κοινωνικής πλευράς, ειδικά σε μια χώρα με έντονο δημογραφικό πρόβλημα.
Την ίδια ώρα επισήμανε πως η προτεινόμενη ρύθμιση ευθυγραμμίζεται με τις αρχές ισότητας και ίσης μεταχείρισης κατά τη διαδικασία, όπως κατοχυρώνονται σε ευρωπαϊκές οδηγίες, και έρχεται να συμπληρώσει το υφιστάμενο πλέγμα νομοθεσιών που ρυθμίζουν τις άδειες μητρότητας, πατρότητας, φροντίδας και ανωτέρας βίας, εντάσσοντας στις ρυθμίσεις αυτές και την αναπαραγωγική φροντίδα.
Παράλληλα, πρότεινε όπως η Επιτροπή εξετάσει τον συντονισμό της παρούσας πρότασης με τις συναφείς τροποποιήσεις στον νόμο για την άδεια, τις ευέλικτες ρυθμίσεις εργασίας και τον τερματισμό απασχόλησης, ώστε να υπάρχει συνοχή.
Από πλευράς της, η εκπρόσωπος του Υπουργείου Εργασίας, Παναγιώτα Αργού, ανέφερε ότι το Υπουργείο κατανοεί το πνεύμα των προτάσεων νόμου, ωστόσο ζήτησε συγκεκριμένες διευκρινίσεις. Όπως εξήγησε, η θεσμοθέτηση νέων αδειών ή η διεύρυνση των δικαιούχων θα πρέπει να τύχουν μελέτης στο πλαίσιο μιας ολιστικής προσέγγισης. Πρόσθεσε ότι έχουν κατατεθεί και άλλες συναφείς προτάσεις που αφορούν συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού, οι οποίες επίσης αξιολογούνται.
Ζητήθηκε, παράλληλα, χρόνος ώστε να πραγματοποιηθεί η σχετική μελέτη με στόχο την παρουσίαση μιας ολοκληρωμένης πολιτικής. Η κα Αργού αναφέρθηκε στις επτά ημέρες ειδικής άδειας φροντίδας, σημειώνοντας ότι θα πρέπει να διευκρινιστεί σε ποιο στάδιο της διαδικασίας θα λαμβάνονται, πώς προέκυψε ο αριθμός και ποιοι ακριβώς είναι οι δικαιούχοι.
Από πλευράς του Υπουργείου Υγείας, η Ανώτερη Λειτουργός Νοσοκομειακού Εργαστηρίου και μέλος του Συμβουλίου Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, δρ. Καρολίνα Στυλιανού, ανέφερε πως το Υπουργείο δεν είναι αντίθετο με τις προτάσεις, ωστόσο συμφώνησε ότι πρέπει να δοθούν περαιτέρω διευκρινίσεις. Όπως σημείωσε, η διαδικασία εξωσωματικής γονιμοποίησης έχει διάφορα στάδια και πρέπει να ξεκαθαριστεί αν οι ημέρες θα είναι συνεχόμενες. Επισήμανε επίσης ότι συνήθως η γυναίκα υποβάλλεται στη διαδικασία, όμως υπάρχουν και μονήρεις περιπτώσεις που καλύπτονται από τη νομοθεσία.
Πρόσθεσε πως υπάρχουν αρκετές επιμέρους διαδικασίες στην ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και οι επτά ημέρες δεν αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα, συνεπώς χρειάζεται να εξεταστεί πώς μπορούν να εξυπηρετηθούν καλύτερα τα άτομα που συμμετέχουν σε αυτή τη διαδικασία.
Εκ μέρους της ΠΕΟ, η Μαρίνα Σταυρινού Κούκου συμφώνησε ότι το κενό θα πρέπει να καλυφθεί μέσα από τον νόμο περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων, επισημαίνοντας ότι σήμερα σε τέτοιες περιπτώσεις οι εργαζόμενες υποβάλλουν αίτημα και λαμβάνουν επίδομα ασθενείας έως 60%. Αν γίνει εμβρυομεταφορά, μπορεί μια γυναίκα να χρειαστεί να παραμείνει στο κρεβάτι μέχρι και δύο μήνες, επομένως θα ήταν προτιμότερο να θεωρείται αυτή η διαδικασία ασθένεια και να καλύπτεται αναλόγως.
Παράλληλα, σημείωσε πως εγείρονται ζητήματα προστασίας προσωπικών δεδομένων, καθώς πρόκειται για ευαίσθητη διαδικασία και δεν είναι σαφές αν πρέπει να γνωστοποιείται στον εργοδότη. Υπάρχει, όπως είπε, φόβος στα ζευγάρια ότι μπορεί να υπάρξει αποτυχία και γι’ αυτό, ακόμη και σήμερα, ανακοινώνουν μια εγκυμοσύνη μετά από τρεις ή τέσσερις μήνες.
Η εκπρόσωπος της ΠΑΣΥΔΥ, Αντωνία Λαμπράκη, σημείωσε επίσης ότι η συντεχνία δεν διαφωνεί με το πακέτο προτάσεων, ωστόσο επιθυμεί περαιτέρω διευκρινίσεις. Εξήγησε ότι υπάρχει προβληματισμός για το γεγονός ότι η άδεια θα είναι άνευ απολαβών και ζήτησε να ξεκαθαριστεί τι ισχύει στις περιπτώσεις ζευγαριών και σε ποιο στάδιο της διαδικασίας θα γίνεται χρήση της άδειας.
Από πλευράς ΟΕΒ, η Χαρά Κυριάκου ανέφερε ότι δημιουργούνται ζητήματα ρυθμίσεων, επισημαίνοντας πως θα πρέπει να διερευνηθεί γιατί να χορηγείται άδεια άνευ απολαβών όταν υπάρχει η δυνατότητα λήψης άδειας ασθενείας. Πρότεινε τη δημιουργία τεχνικής επιτροπής για να απαντηθούν τα ερωτήματα και να καθοριστεί η πορεία της πρότασης.
Ο πρόεδρος της Επιτροπής, Αντρέας Καυκαλιάς, κατέληξε σημειώνοντας πως θα δοθεί χρόνος στο Υπουργείο Εργασίας μέχρι τον Ιανουάριο, ώστε να εξετάσει όλους τους τομείς που επηρεάζονται και να επανέλθει για συνέχιση της συζήτησης του θέματος.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Γυναίκες αποκλείονται από τις διαδικασίες για ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή-Προωθούνται αλλαγές
