Ολοκληρωμένη πρόταση και προσχέδιο νομοθετικών τροποποιήσεων για εκσυγχρονισμό της δομής διακυβέρνησης της Κεντρικής Τράπεζας υπέβαλε πρόσφατα στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και στον Υπουργό Οικονομικών ο Διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου, Χριστόδουλος Πατσαλίδης.
Η εν λόγω πρόταση έχει ως βάση το μοντέλο της γερμανικής Κεντρικής Τράπεζας (Deutsche Bundesbank).
Το πιο πάνω αποκάλυψε στο πλαίσιο της συνεδρίας της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Οικονομικών και Προϋπολογισμού για τον Κρατικό Προϋπολογισμό του 2026, στην οποία κατέθεσε τις απόψεις και εκτιμήσεις του σχετικά με την κυπριακή οικονομία.
Όπως σημείωσε, η φετινή συζήτηση διεξάγεται σε συνθήκες υψηλής και πολυδιάστατης παγκόσμιας αβεβαιότητας – οικονομικής, κλιματικής, γεωπολιτικής, κοινωνικής και τεχνολογικής, με τις τρέχουσες εξελίξεις να «ενέχουν πολυεπίπεδους κινδύνους για την κυπριακή οικονομία, όπως και για την πλειονότητα των οικονομιών παγκοσμίως».
Όπως τόνισε «απαιτείται επαγρύπνηση, ετοιμότητα και προνοητικότητα, διατηρώντας επαρκή δημοσιονομικό χώρο για την απορρόφηση ενδεχόμενων κραδασμών».
Ακολουθεί αυτούσια η ομιλία του Χριστόδουλου Πατσαλίδη:
«Εξελίξεις στην Ευρωζώνη και την Ευρωπαϊκή Ένωση
Η οικονομία της Ευρωζώνης αναπτύχθηκε κατά 1,3% το πρώτο εξάμηνο του 2025, ενώ οι πιο πρόσφατες προβλέψεις του Ευρωσυστήματος δείχνουν ανάπτυξη 1–1,3% τα έτη 2025–2027, υποστηριζόμενη από κατανάλωση, απασχόληση, δημόσιες δαπάνες και ευνοϊκότερες χρηματοδοτικές συνθήκες.
Ο πληθωρισμός, επηρεασμένος κυρίως από μειώσεις στις τιμές ενέργειας και την ανατίμηση του ευρώ, έχει υποχωρήσει και κινείται κοντά στον στόχο του 2%. Πιο συγκεκριμένα, ο πληθωρισμός αναμένεται στο 2,1% το 2025, στο 1,7% το 2026 και στο 1,9% το 2027. Παραμένουν όμως πιέσεις από τις τιμές τροφίμων, που επιβαρύνουν το διαθέσιμο εισόδημα, οι οποίες αναμένεται να εξασθενίσουν μεσοπρόθεσμα.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις: ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι απειλές της Ρωσίας οδηγούν σε ενίσχυση των αμυντικών δαπανών, οι δασμοί ύψους 15% στις εξαγωγές προς ΗΠΑ και ενδεχόμενη ουσιαστικότερη διοχέτευση πλεονάζουσας κινεζικής παραγωγής προς την ΕΕ αναμένεται να αποδυναμώσουν την ευρωπαϊκή βιομηχανία και ανταγωνιστικότητα, ενώ οι ενεργειακοί κίνδυνοι παραμένουν υψηλοί. Απέναντι σε όλα αυτά, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε την «Πυξίδα Ανταγωνιστικότητας», ένα χάρτη πορείας για την ανάκτηση του δυναμισμού της ΕΕ και την τόνωση της οικονομικής ανάπτυξης.
Επιπλέον, οι διεθνείς αγορές παρουσιάζουν ενδείξεις υπερτιμήσεων αυξάνοντας τον κίνδυνο απότομων διορθώσεων με αρνητικές συνέπειες για τους επενδυτές και διαρροές στην ευρύτερη οικονομία, ενώ τα κρυπτοστοιχεία και τα stablecoins εγείρουν νέους κινδύνους για τη χρηματοοικονομική σταθερότητα.
Νομισματική πολιτική και επιτόκια
Σε αυτό το περιβάλλον της παγκόσμιας αβεβαιότητας, κομβικό ρόλο διαδραματίζει η ενιαία νομισματική πολιτική στη ζώνη του ευρώ.
Το Διοικητικό Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας διατήρησε αμετάβλητα τα βασικά επιτόκια στη συνεδρίαση του Σεπτεμβρίου 2025. Τα τελευταία στοιχεία του πληθωρισμού επιβεβαιώνουν ότι διαμορφώνεται γύρω από τον στόχο του 2% όπου και αναμένεται να σταθεροποιηθεί μεσοπρόθεσμα. Οι αποφάσεις για τα επιτόκια θα συνεχίζουν να βασίζονται στα εκάστοτε διαθέσιμα στοιχεία και στην αξιολόγηση για τις προοπτικές του πληθωρισμού και τους κινδύνους που τις περιβάλλουν, και θα λαμβάνονται από συνεδρίαση σε συνεδρίαση χωρίς οποιαδήποτε προκαθορισμένη πορεία των επιτοκίων.
Κυπριακή Οικονομία
Η κυπριακή οικονομία διατηρεί ισχυρή δυναμική και ανθεκτικότητα. Το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν αυξήθηκε κατά 3,3% το πρώτο εξάμηνο του 2025 (έναντι 1,3% στην Ευρωζώνη), ενώ οι πιο πρόσφατες προβλέψεις της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου δείχνουν ανάπτυξη 3,3% για το 2025 και γύρω στο 3% για την περίοδο 2026–2027.
Η αγορά εργασίας παραμένει ανθεκτική, με την ανεργία στο 4,7%, πολύ κοντά σε πλήρη απασχόληση. Ο πληθωρισμός αναμένεται να υποχωρήσει στο 1% το 2025 και να κυμανθεί γύρω στο 2% τα επόμενα δύο χρόνια.
Η σταδιακή χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ συνέβαλε στη σημαντική αποκλιμάκωση των επιτοκίων δανείων σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Το μέσο επιτόκιο νέων επιχειρηματικών δανείων μειώθηκε σχεδόν κατά 2 ποσοστιαίες μονάδες από το 2023, ενώ στα στεγαστικά δάνεια η πτώση είναι μεγαλύτερη.
Σε αυτό το πλαίσιο, η διαφορά των επιτοκίων μεταξύ της Κύπρου και του διάμεσου των χωρών της Ευρωζώνης ακολουθεί γενικά πτωτική πορεία την τελευταία περίοδο. Πιο συγκεκριμένα, το σταθμισμένο μέσο επιτόκιο επί του συνόλου των δανείων προς τα νοικοκυριά διαμορφώνεται στο 4% τον Αύγουστο του 2025, ποσοστό το οποίο ευθυγραμμίζεται πλήρως με τον διάμεσο των χωρών της Ευρωζώνης. Με άλλα λόγια, η διαφορά μεταξύ των επιτοκίων στην Κύπρο και του διάμεσου της Ευρωζώνης όσον αφορά το χαρτοφυλάκιο δανείων των νοικοκυριών έχει πλέον εκμηδενιστεί.
Αντίστοιχα, το σταθμισμένο μέσο επιτόκιο επί του χαρτοφυλακίου δανείων προς τις επιχειρήσεις διαμορφώνεται στο 4,3% τον Αύγουστο του 2025, έναντι του διάμεσου 3,8% στην Ευρωζώνη. Δηλαδή, η διαφορά επιτοκίων μεταξύ Κύπρου και διάμεσου της Ευρωζώνης περιορίζεται πλέον στο 0,5%.
Όσον αφορά τις νέες δανειοδοτήσεις, τον Αύγουστο του 2025 το επιτόκιο ανήλθε στο 3,1% για τα νοικοκυριά και 4,1% για τις επιχειρήσεις, επίπεδα που συγκρίνονται ευνοϊκά με τους αντίστοιχους διάμεσους 3,3% και 3,6% στην Ευρωζώνη. Με άλλα λόγια, το ύψος των επιτοκίων των νέων δανειοδοτήσεων στην Κύπρο για τα νοικοκυριά είναι χαμηλότερο από τον διάμεσο της Ευρωζώνης κατά 0,2% ενώ για τις επιχειρήσεις, η εν λόγω διαφορά περιορίζεται μόλις στο 0,5%.
Τα καταθετικά επιτόκια παραμένουν σε πολύ χαμηλά επίπεδα ένεκα της ιδιαίτερα υψηλής πλεονασματικής ρευστότητας των τραπεζών – από τις πιο υψηλές στην Ευρωζώνη.
Προχωρώντας στο διεθνές εμπόριο, η έκθεση της Κύπρου στους νέους δασμούς των ΗΠΑ είναι περιορισμένη, καθώς οι εξαγωγές αγαθών προς την αγορά αυτή αποτελούν μόλις το 2% του συνόλου. Ωστόσο, η αβεβαιότητα μπορεί να μειώσει τη ζήτηση υπηρεσιών από εταίρους μας. Σημαντική απειλή αποτελούν επίσης οι κλιματικοί κίνδυνοι. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη, η Κύπρος διατρέχει τον υψηλότερο κίνδυνο στην Ευρωζώνη ως προς τον επηρεασμό της οικονομικής ανάπτυξης ένεκα της λειψυδρίας.
Δημοσιονομικές εξελίξεις-Προϋπολογισμός 2026
Η θετική πορεία της οικονομίας αντικατοπτρίζεται και στα δημόσια οικονομικά, τα οποία συνεχίζουν να καταγράφουν ισχυρές επιδόσεις.
Για το πρώτο οκτάμηνο του 2025, το πλεόνασμα της γενικής κυβέρνησης έφτασε στο 4% του ΑΕΠ, σε σύγκριση με πλεόνασμα επίσης 4% το αντίστοιχο οκτάμηνο του 2024. Η αύξηση των εσόδων ύψους 6,8% αντανακλά την ισχυρή οικονομική ανάπτυξη και δυναμική της αγοράς εργασίας, ενώ η αύξηση στις δημόσιες δαπάνες ύψους 7,1% αντικατοπτρίζει τις αυξήσεις σε κοινωνικές παροχές, απολαβές προσωπικού και δημόσιες επενδύσεις. Πιέσεις για περαιτέρω αυξήσεις στις απολαβές προσωπικού και για δαπάνες που σχετίζονται με το ΓεΣΥ παραμένουν σημαντικές πηγές κινδύνων για τα επόμενα έτη.
Ο δείκτης δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ διαμορφώθηκε στο 65% το 2024 και στο 61,6% τον Αύγουστο του 2025. Αναμένεται ότι ο δείκτης χρέους θα συνεχίσει την καθοδική του πορεία, αντανακλώντας τη συνεχιζόμενη οικονομική ανάπτυξη και τις προβλέψεις για συνεχιζόμενα δημοσιονομικά πλεονάσματα.
Η ΚΤΚ κρίνει ότι ο Προϋπολογισμός για το 2026 κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση από τη σκοπιά των μακροοικονομικών δεικτών. Τονίζω όμως ότι οι κίνδυνοι στη διεθνή οικονομία έχουν πολλαπλασιαστεί, αλληλοεπιδρούν και ενισχύουν ο ένας τον άλλον. Φρονώ ότι επιβάλλεται πλέον η προληπτική τιθάσευση της διαρκούς αύξησης των ανελαστικών δαπανών.
- Διαβάστε επίσης: Κατέθεσε στη Βουλή τον κρατικό προϋπολογισμό για το 2026 ο Κεραυνός - «Διατηρεί την ανθεκτικότητα της οικονομίας»
Εξελίξεις στον τραπεζικό τομέα και Χρηματοοικονομική Σταθερότητα
Ο τραπεζικός τομέας της Κύπρου χαρακτηρίζεται από υψηλά επίπεδα κεφαλαιακής επάρκειας, τα υψηλότερα στην ΕΕ, ισχυρή ρευστότητα και βελτιωμένη αποδοτικότητα ενώ ο δείκτης των μη εξυπηρετούμενων χορηγήσεων μειώθηκε στο 5,6%.
Οι προκλήσεις ωστόσο είναι υπαρκτές: γεωπολιτική αβεβαιότητα, αυξανόμενες κυβερνοεπιθέσεις και κλιματικοί κίνδυνοι απαιτούν ενίσχυση των πλαισίων διαχείρισης κινδύνων, ώστε το τραπεζικό σύστημα να προστατευτεί από απρόβλεπτες εξελίξεις που δύναται να επηρεάσουν το μακροοικονομικό περιβάλλον.
Παράλληλα, η ψηφιοποίηση και η τεχνολογική μετάβαση απαιτούν στοχευμένες επενδύσεις σε καινοτομία, ανταγωνιστικότητα και κυβερνοασφάλεια, αφού αφενός η ένταση και η συχνότητα των κυβερνοεπιθέσεων αυξάνεται και αφετέρου ο ανταγωνισμός από ψηφιακές τράπεζες και εταιρείες που εκπίπτουν του παραδοσιακού τραπεζικού φάσματος εντείνεται.
Τέλος, ο κίνδυνος της κλιματικής αλλαγής αποτελεί μια εξίσου επίκαιρη πρόκληση για τις τράπεζες, ενώ η μετάβαση σε μια πιο πράσινη οικονομία επιφέρει σημαντικές πιέσεις σε όλο το φάσμα της επιχειρηματικής δραστηριότητας.
Στο πλαίσιο ενίσχυσης της ανθεκτικότητας των τραπεζών, η ΚΤΚ έχει λάβει στοχευμένα μακροπροληπτικά μέτρα. Συγκεκριμένα, προχώρησε στις 14 Ιανουαρίου του 2025, στην αύξηση του αντικυκλικού αποθέματος ασφάλειας στο 1,5% από 1,0%, δηλαδή αύξηση ύψους €71 εκατομμυρίων. Με την απόφαση αυτή, δεσμεύεται μέρος των κερδών του τραπεζικού τομέα, ενισχύοντας τη δυνατότητά του για απορρόφηση ζημιών, και την ικανότητά του για επαρκή χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας σε περιόδους κρίσης.
Τον Ιούλιο του 2025, αποφασίστηκε η αύξηση του επιπέδου-στόχου των διαθέσιμων χρηματοδοτικών μέσων του Ταμείου Εγγύησης Καταθέσεων από το ελάχιστο ποσοστό του 0,8% των καλυπτόμενων καταθέσεων που ορίζει η νομοθεσία, στο 1,25%. Το νέο επίπεδο-στόχος κατατάσσει την Κύπρο στην 7η θέση ανάμεσα στα κράτη μέλη της Ευρωζώνης. Η προαναφερόμενη αύξηση, επιτυγχάνεται με την καταβολή πρόσθετων εισφορών συνολικού ύψους περίπου €137 εκατομμυρίων από τις τράπεζες, σε δέκα εξαμηνιαίες δόσεις. Ως εκ τούτου, τα διαθέσιμα χρηματοδοτικά μέσα του TEK αναμένεται ότι θα ανέλθουν περίπου στα €360 εκατομμύρια.
Με άλλα λόγια, επιβλήθηκαν φέτος στις τράπεζες μέτρα ύψους €208 εκατομμυρίων - αντικυκλικό κεφάλαιο €71 εκατομμύρια και ΤΕΚ €137 εκατομμύρια - για τη θωράκιση της ανθεκτικότητας του χρηματοπιστωτικού συστήματος και την ενίσχυση της προστασίας των καταθετών.
Ιδρύματα Ηλεκτρονικού Χρήματος & Ιδρυμάτων Πληρωμών
Ο τομέας των Ιδρυμάτων Ηλεκτρονικού Χρήματος και Πληρωμών, που ενισχύει την καινοτομία και διαφοροποιεί το χρηματοοικονομικό οικοσύστημα, αναπτύσσεται δυναμικά, με 41 εποπτευόμενα ιδρύματα και έντονο ενδιαφέρον για νέες αδειοδοτήσεις. Η ΚΤΚ κατά το 2025 υιοθέτησε ολοκληρωμένη στρατηγική αδειοδότησης και εποπτείας, δημιούργησε ειδική Διεύθυνση για την εποπτεία του τομέα και συνεργάζεται με άλλες ευρωπαϊκές αρχές για την ανταλλαγή τεχνογνωσίας.
Ο πλεονασματικός Προϋπολογισμός 2026 ενισχύει τη σταθερή αναπτυξιακή πορεία της οικονομίας. Χρειάζονται όμως περαιτέρω διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για συγκράτηση της ανοδικής πορείας των ανελαστικών δαπανών.
Οι τεχνολογικές, γεωπολιτικές και κλιματικές εξελίξεις διαμορφώνουν ένα νέο πλαίσιο λειτουργίας της οικονομίας. Οι προκλήσεις που αναδύονται είναι πολυσχιδείς και η αβεβαιότητα και πολυπλοκότητα αποτελούν σχεδόν μόνιμο πλέον χαρακτηριστικό της εποχής μας. Σε αυτό το διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον πρέπει να διατηρούμε ευελιξία και ικανότητα ανταπόκρισης και προσαρμογής σε απρόβλεπτες εξελίξεις. Είναι δε σημαντικό να επενδύσουμε στην ενίσχυση της παραγωγικότητας στους τομείς υστέρησης. Η αυξημένη παραγωγικότητα συγκρατεί τον πληθωρισμό, βελτιώνει τους δημοσιονομικούς δείκτες και καθιστά τη χώρα μας πιο ανταγωνιστική. Η ενίσχυση της παραγωγικότητας πρέπει να αποτελεί τον πυρήνα όλων των μεταρρυθμίσεων.
Η Κεντρική Τράπεζα θα συνεχίσει με υπευθυνότητα να συμβάλλει στη σταθερότητα των τιμών, στη χρηματοοικονομική σταθερότητα και στη στήριξη της πραγματικής οικονομίας.
Στο σημείο αυτό θα ήθελα να αναφερθώ εν συντομία σε μια σημαντική μεταρρυθμιστική πρωτοβουλία που έχουμε αναλάβει και που κρίνουμε ότι θα συμβάλει στη βιωσιμότητα των προϋπολογισμών και στην ευημερία των πολιτών στο διηνεκές.
Όπως γνωρίζετε, η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου διαδραματίζει ένα καίριο ρόλο στην οικονομική σταθερότητα και την ευημερία της χώρας μας. Ως θεματοφύλακας της σταθερότητας των τιμών και της χρηματοοικονομικής σταθερότητας, η Τράπεζα είναι ταυτόχρονα ενεργό μέλος του Ευρωσυστήματος, του δικτύου δηλαδή των εθνικών κεντρικών τραπεζών της ζώνης του Ευρώ και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Αναλαμβάνοντας τη διττή της αποστολή υπηρετεί το δημόσιο συμφέρον της Κύπρου και συμβάλλει στη διαμόρφωση της ενιαίας οικονομικής πολιτικής της Ευρωζώνης.
Το προνόμιο της συμμετοχής της Τράπεζας στον ενιαίο αυτό ευρωπαϊκό θεσμό, περιέχει πολλά οφέλη και ευκαιρίες για τον τόπο, που δεν έχουν ακόμη πλήρως αξιοποιηθεί. Ταυτόχρονα δε, δημιουργεί υποχρεώσεις στην ανταπόκριση των οποίων υπάρχουν σημαντικά περιθώρια εξέλιξης.
Το σημερινό ραγδαία μεταβαλλόμενο περιβάλλον σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, με το νεοφυές πλέγμα αναδυόμενων προκλήσεων, καθιστά ακόμη πιο επιτακτική την ουσιαστική και εκτεταμένη μεταρρύθμιση της Τράπεζας.
Απαιτείται ολιστικός εκσυγχρονισμός με την οικοδόμηση ενός νέου, λιτού και αποτελεσματικού μοντέλου διακυβέρνησης ώστε να διασφαλίζεται η ικανότητα της Τράπεζας να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις των καιρών και στις επερχόμενες προκλήσεις και προοπτικές.
Υπό το φως των πιο πάνω, τον Σεπτέμβριο του 2024, εκπόνησα μελέτη για εκσυγχρονισμό της δομής διακυβέρνησης της Κεντρικής Τράπεζας και ακολούθως εργαστήκαμε για την τελική διαμόρφωση της πρότασης.
Σχετικά, μόλις πρόσφατα έχω υποβάλει στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και στον Υπουργό Οικονομικών ολοκληρωμένη πρόταση και προσχέδιο νομοθετικών τροποποιήσεων.
Η εν λόγω πρόταση έχει ως βάση το μοντέλο της γερμανικής Κεντρικής Τράπεζας (της Deutsche Bundesbank). Η προτεινόμενη μεταρρύθμιση προβλέπει ένα εξαμελές Εκτελεστικό Συμβούλιο ως το υπέρτατο εσωτερικό διοικητικό όργανο. Το Εκτελεστικό Συμβούλιο αποτελείται από τον Διοικητή, τον Υποδιοικητή και τέσσερα μέλη. Η θητεία των έξι μελών είναι επταετής, μη ανανεώσιμη. Όπως ισχύει και σήμερα, ο Διοικητής είναι μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας με βάση τις πρόνοιες της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Εξήντα δύο χρόνια μετά την ίδρυση της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου η ουσιαστική μεταρρύθμισή της αποτελεί αδήριτη ανάγκη, προκειμένου να ενισχυθεί η συμμετοχή της στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα και να ανταποκρίνεται πιο αποτελεσματικά στις προκλήσεις που διαμορφώνει το μέλλον».
