Παρά τις τελευταίες εξελίξεις σε ό,τι αφορά το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κύπρου-Ελλάδας-Ισραήλ (Great Sea Interconnector – GSI) με τη συνάντηση του Υπουργού Ενέργειας, Γιώργου Παπαναστασίου, με τον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας της Ελλάδας, Σταύρο Παπασταύρου, που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, πολλά και σοβαρά είναι τα ερωτηματικά για το όλο εγχείρημα.
Χωρίς να παραγνωρίζεται το γεγονός ότι πρόκειται για έργο εθνικής σημασίας, η στασιμότητα και η απουσία άμεσων και ξεκάθαρων αποφάσεων, παρατείνει την αβεβαιότητα και αυξάνει το ρίσκο και κατ’ επέκταση το κόστος, το οποίο παραμένει ερωτηματικό. Το σίγουρο, είναι πως άμεσα, σήμερα, τώρα, πρέπει όλοι οι αρμόδιοι, μακριά από λαϊκισμούς και άσκοπες συγκρούσεις, να πάρουν αποφάσεις, να αρχίσουν να τις υλοποιούν και να ενημερώσουν τους πολίτες για όλα και με διαφάνεια, αφού θα κληθούν να πληρώσουν και τον λογαριασμό.
Σύμφωνα, πάντως, με τον κ. Παπαναστασίου, κατά τη συνάντηση στην Αθήνα συμφωνήθηκε όπως εντός της ερχόμενης εβδομάδας -πιθανότατα- διευθετηθεί συνάντηση μεταξύ των ρυθμιστών Κύπρου (ΡΑΕΚ) και Ελλάδας (ΡΑΑΕΥ) και του φορέα υλοποίησης (ΑΔΜΗΕ), στην παρουσία ίσως κάποιου παρατηρητή ο οποίος θα βοηθήσει την όλη διαδικασία για να μπορέσει να προχωρήσει παραγωγικά η συνάντηση.
- Διαβάστε επίσης: Ηλεκτρική διασύνδεση: Προανήγγειλε συνάντηση ΡΑΕΚ, ΡΑΑΕΥ και ΑΔΜΗΕ και τηλεδιάσκεψη με Επίτροπο Ενέργειας Ε.Ε. ο Παπαναστασίου
- Διαβάστε ακόμη: Συνάντηση Παπαναστασίου-Παπασταύρου: Τα επόμενα βήματα για GSI και ο στόχος επιτάχυνσης του έργου
Παράλληλα εντός της ερχόμενης εβδομάδας αναμένεται να πραγματοποιηθεί και τηλεδιάσκεψη μεταξύ των εμπλεκομένων μερών και του Επιτρόπου Ενέργειας της Ε.Ε., Νταν Γιόρκενσεν.
Όπως εξήγησε ο Υπουργός Ενέργειας, «πιστεύω ότι ο Επίτροπος που κάλεσε τη συνάντηση θα θέλει να ξέρει με ακρίβεια τα θέματα που προκαλούν την όλη δυστοκία, την οποία είμαι σίγουρος ότι παρακολουθεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή».
Σημειώνεται πως χθες δημοσιεύθηκαν στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας δύο αποφάσεις της ΡΑΕΚ, με τις οποίες μεταβίβασε στον ΑΔΜΗΕ τις άδειες ιδιοκτήτη και διαχειριστή γραμμής διασύνδεσης για την ηλεκτρική διασύνδεση Κύπρου-Ελλάδας-Ισραήλ, οι οποίες ανήκαν προηγουμένως στη EuroAsia Interconnector.
- Διαβάστε επίσης: ΡΑΕΚ: Μεταβίβασε στον ΑΔΜΗΕ τις άδειες ιδιοκτήτη και διαχειριστή της ηλεκτρικής διασύνδεσης
Περισσότερα τα ερωτήματα από τις απαντήσεις
Αξίζει να αναφερθεί πως για το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης μέχρι σήμερα τα ερωτήματα είναι πολύ περισσότερα από τις απαντήσεις που κατά καιρούς δίνονται, προκαλώντας έντονο προβληματισμό τόσο στους πολίτες όσο και στον πολιτικό κόσμο, αλλά και σε παράγοντες της αγοράς.
Πάντως και παρότι άπαντες αναγνωρίζουν ότι πρόκειται για ένα σημαντικό γεωστρατηγικό και ενεργειακό έργο, το οποίο θα χρηματοδοτηθεί με 657 εκατομμύρια ευρώ από την Ευρωπαϊκή Ένωση, στα πλαίσια του ευρωπαϊκού χρηματοδοτικού Μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη» (Connecting Europe Facility), και αναμένεται ότι θα άρει την ενεργειακή απομόνωση της Κύπρου, ενώ ενδεχομένως να συμβάλει και στη μείωση του ενεργειακού κόστους, εντούτοις, οι ανησυχίες γύρω από σημαντικές πτυχές του παραμένουν.
Δεν ξεκαθάρισε το κόστος
Βασική ανησυχία αποτελεί το τελικό κόστος του έργου, το οποίο θα κληθούν να πληρώσουν οι καταναλωτές μέσω του λογαριασμού ηλεκτρικής ενέργειας σε βάθος 35ετίας μετά την ολοκλήρωσή του.
Σημειώνεται ότι, με βάση τη συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου, οι Κύπριοι καταναλωτές θα αποπληρώσουν το 66,7% του τελικού κόστους και οι Ελλαδίτες καταναλωτές το 33,3% σε περίπτωση που ολοκληρωθεί το έργο, ενώ σε περίπτωση που αυτό διακοπεί εξαιτίας γεωπολιτικών ρίσκων, ο επιμερισμός του κόστους θα είναι σε ποσοστό 50%-50%.
Αξίζει να αναφερθεί ότι, με βάση τις έως τώρα εκτιμήσεις το κόστος της ηλεκτρικής διασύνδεσης κυμαίνεται από 1,9 δις ευρώ έως και 2,2 δις ευρώ, ενώ αυτό δεν αποκλείεται να αυξηθεί περαιτέρω κι ενδεχομένως να υπερδιπλασιαστεί, όπως έγινε και στην περίπτωση άλλων διασυνδέσεων.
Για παράδειγμα, η ηλεκτρική διασύνδεση Γαλλίας-Ισπανίας στοίχισε ακριβώς διπλάσια απ’ ό,τι αρχικά είχε προϋπολογιστεί, ενώ η ηλεκτρική διασύνδεση Κρήτης-Αττικής, με φορέα υλοποίησης επίσης τον ΑΔΜΗΕ, στοίχισε 60% πιο ακριβά απ’ ό,τι αρχικά είχε προϋπολογιστεί.
Σε περίπτωση, πάντως, που το τελικό κόστος διατηρηθεί στα 1,9 δις ευρώ με 2,2 δις ευρώ, οι Κύπριοι καταναλωτές σε βάθος 35ετίας θα κληθούν να πληρώσουν συνολικά ένα ποσό κοντά στα 829 εκατ. ευρώ με 1 δις ευρώ, αφού από το τελικό κόστος θα αφαιρεθεί η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση (657 εκατ. ευρώ).
Επισημαίνεται ότι, το ακριβές κόστος της διασύνδεσης θα ξεκαθαρίσει πλήρως αφού πρώτα ολοκληρωθεί η βυθομέτρηση, η οποία για την ώρα έχει σταματήσει, λόγω κυρίως εμποδίων που θέτει η Τουρκία, αμφισβητώντας κάποιες εκ των περιοχών από τις οποίες θα περάσει.
Εγκρίθηκαν τα πρώτα 25 εκατ. ευρώ
Σε αυτό το σημείο αξίζει να σημειωθεί ότι σύντομα στους λογαριασμούς θα αρχίσει να φαίνεται η χρέωση των καταναλωτών για την ηλεκτρική διασύνδεση, η οποία -ωστόσο- θα μηδενίζεται με χορηγία του κράτους. Ουσιαστικά αυτή η χρέωση, αφορά τα 25 εκατ. ευρώ που συμφώνησε να καταβάλλει η Κύπρος για τα επόμενα πέντε χρόνια, δηλαδή μέχρι το τέλος του 2029 θα καταβάλει 125 εκατ. ευρώ.
- Διαβάσρτε επίσης: Ηλεκτρική διασύνδεση: Πράσινο φως από ΡΑΕΚ για τα πρώτα 25 εκατ. προς τον ΑΔΜΗΕ με μια προϋπόθεση
Μάλιστα, για αυτή τη χρέωση ήδη η ΡΑΕΚ έχει λάβει τη σχετική απόφαση, η οποία ενέκρινε στις 31 Ιουλίου την ανάκτηση των πράγματι προκυψάσων επενδυτικών δαπανών ύψους 82 εκατ. ευρώ, θέτοντας ως επιτρεπόμενο έσοδο προς ανάκτηση για την περίοδο 1 Ιανουαρίου 2025 έως την 31 Δεκεμβρίου του 2025 το ποσό των 25 εκατ. ευρώ, με την προϋπόθεση ότι ο ΑΔΜΗΕ Α.Ε. θα εξασφαλίσει την Άδεια Ιδιοκτήτη και την Άδεια Διαχειριστή Γραμμής Διασύνδεσης.
- Διαβάστε ακόμη: Διεκδικούσε δαπάνες €250 εκατ. ο ΑΔΜΗΕ, αποφάσισε ότι τεκμηριώνονται τα €82 εκατ. η ΡΑΕΚ-Διευκρινήσεις Παπαναστασίου
Σημειώνεται ότι ο ΑΔΜΗΕ είχε διεκδικήσει δαπάνες ύψους €250 εκατ. και για τον λόγο αυτό υπέβαλε ένσταση στη ΡΑΕΚ, η οποία αυτή τη στιγμή βρίσκεται υπό εξέταση και αναμένεται να απαντηθεί το προσεχές διάστημα.
- Διαβάστε επίσης: Ηλεκτρική Διασύνδεση: Ενώπιον της ΡΑΕΚ η ένσταση ΑΔΜΗΕ – Μελετά το κείμενο και θα επανέλθει με απάντηση
Δεν υπάρχει ξεκάθαρο χρονοδιάγραμμα
Πέραν, όμως, από το τελικό κόστους του έργου, άλλη μια βασική ανησυχία παραγόντων της αγοράς, με τους οποίους συνομίλησε το InBusinessNews, έχει να κάνει με το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης της ηλεκτρικής διασύνδεσης, αφού αυτό για την ώρα δεν έχει ξεκαθαρίσει πλήρως.
Επισημαίνεται ότι, με βάση τους αρχικούς σχεδιασμούς, η ηλεκτρική διασύνδεση Κύπρου-Ελλάδας (Κρήτης) εκτιμάται ότι θα ολοκληρωθεί περί τα τέλη του 2029, εξού και η απόφαση για παραχώρηση στον ΑΔΜΗΕ 25 εκατ. ευρώ τον χρόνο για τα επόμενα πέντε χρόνια.
Βάσει, ωστόσο, των μέχρι σήμερα εξελίξεων αναφορικά με το έργο και κυρίως της στασιμότητας που παρατηρείται τους τελευταίους μήνες, εκφράζεται έντονη ανησυχία ότι το έργο τελικά δεν θα ολοκληρωθεί το 2029, αλλά πολύ αργότερα, χωρίς να μπορούν -για την ώρα τουλάχιστον- ακριβείς προβλέψεις για το πότε θα ολοκληρωθεί.
Χωρίς χρηματοδότηση από τράπεζες και επενδυτές
Ένα άλλο σημείο που προκαλεί ανησυχία ανάμεσα σε παράγοντες της αγοράς είναι και το γεγονός πως για το έργο καμία τράπεζα, τόσο στην Κύπρο όσο και στο εξωτερικό, δεν έχει εκφράσει ενδιαφέρον χρηματοδότησής του, ενώ μέχρι σήμερα δεν έχει προκύψει οποιοδήποτε ουσιαστικό ενδιαφέρον, από τον οποιονδήποτε για να επενδύσει στο έργο.
Σε ό,τι αφορά την χρηματοδότηση του έργου από τράπεζες, αξίζει να αναφερθεί πως ακόμη εκκρεμεί απάντηση από πλευράς Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) για το κατά πόσον τελικά θα το χρηματοδοτήσει, ενώ σε επαφές που είχε κάνει ο προηγούμενος φορέας υλοποίησης (EuroAsia Interconnector) με τράπεζες στην Κύπρο η απάντηση ήταν αρνητική, αφού διαπιστώθηκε ότι για το έργο υπήρχαν αρκετές εκκρεμότητες, αλλά και σοβαροί κίνδυνοι, κυρίως για το εάν τελικά θα ολοκληρωνόταν.
- Διαβάστε επίσης: Κυριάκος Κακουρής: Συζητήσεις με ΑΗΚ για δάνειο προς αναβάθμιση του δικτύου της-Η θέση ΕΤΕπ για GSI και τερματικό
Αναφορικά με το επενδυτικό ενδιαφέρον για το έργο, υπενθυμίζεται ότι κατά καιρούς -κυρίως την περασμένη χρονιά- είχαν δει το φως της δημοσιότητας διάφορα σενάρια περί εκδήλωσης ενδιαφέροντος από διάφορα ταμεία του εξωτερικού (Γαλλίας και ΗΠΑ), μεταξύ αυτών και από την κρατική εταιρεία των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων (TAQA), χωρίς, όμως, μέχρι σήμερα αυτό το ενδιαφέρον να μετουσιωθεί σε πράξεις ή να αποτυπωθεί σε συμφωνίες.
Μάλιστα, λόγω ακριβώς αυτής της δυστοκίας στην εξεύρεση επενδυτών, η Κυβέρνηση φαίνεται να κάνει πλέον δεύτερες σκέψεις αναφορικά με τη συμμετοχή της Κύπρου με 100 εκατ. ευρώ στο μετοχικό κεφάλαιο εταιρείας ειδικού σκοπού που θα συσταθεί.
Οι επιφυλάξεις Κεραυνού και οι σχέσεις με την Ελλάδα
Ένα άλλο δεδομένο που προκαλεί ανησυχία, αλλά και επιφυλάξεις σε φορείς της αγοράς, είναι οι έντονες επιφυλάξεις που έχει εκφράσει κατά καιρούς ο Υπουργός Οικονομικών, Μάκης Κεραυνός, για το έργο, ο οποίος -όπως ανέφερε αρκετές φορές- έχει στην κατοχή του δύο μελέτες που δείχνουν ότι το έργο δεν είναι βιώσιμο.
- Διαβάστε επίσης: Καταπέλτης για την ηλεκτρική διασύνδεση ο Κεραυνός-«Παράλογο να προχωρήσουμε σε πληρωμές»
- Διαβάστε ακόμη: Παραμένει επιφυλακτικός για τον GSI ο Κεραυνός-«Πρέπει να διασφαλιστεί η βιωσιμότητά του»
Μάλιστα, λόγω αυτών των ανησυχιών ο κ. Κεραυνός βρέθηκε πρόσφατα στο στόχαστρο του Υπουργού Ενέργειας της Ελλάδας, Σταύρου Παπασταύρου, ο οποίος υπέδειξε ότι οι αμφισβητήσεις του Υπουργού Οικονομικών θέτουν εμπόδια σε ένα έργο που έχει ήδη εγκριθεί και χρηματοδοτηθεί.«Δεν μπορεί να αμφισβητείται εκ των υστέρων μια συμφωνία που έχουν υπογράψει Ελλάδα, Κύπρος και Ευρωπαϊκή Ένωση», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Αυτές οι αναφορές, πάντως, προκάλεσαν την αντίδραση της Κυβέρνησης, η οποία ωστόσο θέλησε να ρίξει τους τόνους, στέλνοντας το μήνυμα ότι οι σχέσεις Κύπρου-Ελλάδας δεν θα διαταραχθούν λόγω ενός έργου.
- Διαβάστε επίσης: Επιμένει ο Χριστοδουλίδης για τις σχέσεις με Ελλάδα και ηλεκτρική διασύνδεση - «Δεν υπάρχει καμία κρίση, θα γίνει το καλώδιο»
«Οι σχέσεις Λευκωσίας-Αθήνας, οι σχέσεις της Κυπριακής Κυβέρνησης με την Ελληνική Κυβέρνηση, η σχέση μου με τον Έλληνα Πρωθυπουργό είναι ισχυρότερες από ποτέ προηγουμένως», τόνισε χαρακτηριστικά πρόσφατα ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης.
Πιέζει η Κομισιόν, αλλά…
Πέραν των προαναφερθέντων, ανησυχία σε παράγοντες της αγοράς προκαλεί και το γεγονός πως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή από τη μία ασκεί έντονες πιέσεις για να προχωρήσει το έργο, αλλά από την άλλη δεν προβαίνει σε οποιαδήποτε ενέργεια για προστασία του κυρίως από παρεμβάσεις της Τουρκίας.
Υπενθυμίζεται ότι την περασμένη Τετάρτη εκπρόσωπος της Κομισιόν είχε δηλώσει στο ΚΥΠΕ πως το έργο αποτελεί προτεραιότητα υψηλότερης στρατηγικής σημασίας για την Ε.Ε., υπογραμμίζοντας ότι «συνεχίζουμε να κάνουμε ό,τι περνά από το χέρι μας για να εξασφαλίσουμε την υλοποίησή του».
- Διαβάστε επίσης: Κομισιόν για GSI: Oποιαδήποτε περαιτέρω καθυστέρηση είναι προς ζημία των εμπλεκομένων
- Διαβάστε ακόμη: Στήριξη Κομισιόν στην ηλεκτρική διασύνδεση, αλλά με...νερόβραστη αντίδραση για τις αιτιάσεις και απειλές της Τουρκίας
Παράλληλα είπε ότι «προσδοκούμε όλες τις πλευρές να δεσμευτούν για την ταχύτερη δυνατή υλοποίηση του έργου», προειδοποιώντας πως «κατά βάση, οποιαδήποτε περαιτέρω καθυστέρηση είναι προς ζημία των ίδιων των εμπλεκομένων μερών».
Όπως είπε, ακόμη, η Κομισιόν βρίσκεται «σε σταθερή επαφή με τον προωθητή του έργου, τους ρυθμιστές και τις εθνικές αρχές, προσφέροντας κάθε δυνατή βοήθεια», τονίζοντας την ίδια ώρα πως «η ευθύνη ανήκει σε όλους τους εμπλεκόμενους να τιμήσουν τις δεσμεύσεις τους».
Η έρευνα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας
Σημειώνεται πως ενώ το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης βρίσκεται σε στασιμότητα, δοκιμάζοντας και τις σχέσεις Κύπρου-Ελλάδας, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία αυτή τη στιγμή διεξάγει έρευνα σε σχέση με πιθανά ποινικά αδικήματα αναφορικά με το έργο.
Το γεγονός αυτό επιβεβαίωσε εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, χωρίς -όμως- να δίνει οποιεσδήποτε περαιτέρω λεπτομέρειες.
- Διαβάστε επίσης: Μετά το τερματικό στην τσιμπίδα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας και η ηλεκτρική διασύνδεση-Διερευνά ενδεχόμενα ποινικά αδικήματα
- Διαβάστε ακόμη: Επιβεβαιώνει την έρευνα για τον GSI η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία-Δεν δίνει λεπτομέρειες και προτάσσει την προστασία της
«Το γραφείο μπορεί να επιβεβαιώσει ότι βρίσκεται σε εξέλιξη έρευνα. «Δεν μπορούν να δημοσιοποιηθούν περαιτέρω λεπτομέρειες αυτή τη στιγμή, προκειμένου να μην τεθεί σε κίνδυνο το αποτέλεσμα της έρευνας», είχε δηλώσει εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας.
Ώρα να ληφθούν τελεσίδικες αποφάσεις
Στη βάση των πιο πάνω και σταθμίζοντας όλα τα δεδομένα, η Κυβέρνηση καλείται το συντομότερο δυνατόν να ξεκαθαρίσει τη στάση και να λάβει τελεσίδικες αποφάσεις σε σχέση με το έργο.
Δηλαδή, θα πρέπει -το συντομότερο και χωρίς άλλες καθυστερήσεις- να αποφασίσει εάν θα στηρίξει μέχρι τέλους το έργο ή εάν -λόγω ακριβώς των πολλών ανοικτών ζητημάτων, αλλά κυρίως των πολλών ανησυχιών σε σχέση με τη βιωσιμότητά του- τελικά θα ζητήσει τη διακοπή του, αναλαμβάνοντας το ανάλογο μερίδιο ευθύνης που της αναλογεί.
Πάντως, όπως τόνισαν παράγοντες της αγοράς στο InBusinessNews, όσο η Κυβέρνηση καθυστερεί να λάβει τελεσίδικες και ξεκάθαρες αποφάσεις, τόσο πιο πολύ δυσκολεύει τη θέση της Κύπρου και αυξάνεται το κόστος που θα κληθεί να επωμιστεί και να πληρώσει ο Κύπριος φορολογούμενος.
