Στοιχεία για τους μαθητές που έχουν διαγνωστεί με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας και φοιτούν στα σχολεία έδωσε το Υπουργείο Παιδείας, το οποίο εξήγησε και τις εύλογες προσαρμογές που παρέχονται, όπως για παράδειγμα η εξυπηρέτηση των αναγκών του παιδιού από σχολικό συνοδό, μικρά διαλείμματα, απαλλαγή από την ορθογραφία και τη στίξη, καθώς και εναλλακτικούς τρόπους αξιολόγησης σε κάποια μαθήματα. Στο μεταξύ, το Υπουργείο Παιδείας έχει αναφερθεί και στις ενέργειες που γίνονται από πλευράς του για επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, αλλά και στη διαδικασία που αξιολόγηση των παιδιών.
Το Υπουργείο Παιδείας έχει μπει σε μία διαδικασία για προώθηση αλλαγών, όσον αφορά στο θέμα της ειδικής εκπαίδευσης και βρίσκεται μάλιστα σε προχωρημένο στάδιο, αφού όπως διαμηνύεται, μέχρι το τέλος του χρόνου αναμένεται ότι θα κατατεθεί ενώπιον της Βουλής οι τροποποιήσεις επί της νομοθεσίας που διέπει την ειδική εκπαίδευση. Σημειώνεται πως το θέμα της ειδικής εκπαίδευσης αποτελεί προτεραιότητα για το Υπουργείο Παιδείας, αφού το Σεπτέμβριο του 2023 δόθηκαν οδηγίες για αύξηση του αριθμού των συνοδών των παιδιών με αναπηρία, καθώς επίσης και για εκπαίδευσή τους εντός Σεπτεμβρίου και όχι εντός Δεκεμβρίου όπως γινόταν παλαιότερα. Εκτός αυτού, μετά από εξαγγελία του ίδιου του Προέδρου της Δημοκρατίας, η Αθηνά Μιχαηλίδου αποφάσισε όπως ανοίξει το διάλογο για να υπάρξουν τροποποιήσεις στην ειδική εκπαίδευση, με αποτέλεσμα την μετάβαση στην ενιαία και στη δημιουργία ενός πιο συμπεριληπτικού σχολείου.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Παραδόθηκε ένα, στα σκαριά και δεύτερο ειδικό σχολείο στη Λεμεσό-Οι πολιτικές ΥΠΑΝ για ειδική εκπαίδευση
Πάντως, το Υπουργείο Παιδείας καταγράφει διάφορα δεδομένα, όσον αφορά στο συγκεκριμένο θέμα και αυτό φαίνεται από τις απαντήσεις που δόθηκαν σε κοινοβουλευτικές ερωτήσεις. Σε πρόσφατη απάντηση, η Αθηνά Μιχαηλίδου είχε αναφερθεί στις ανεγέρσεις ειδικών σχολείων, ενώ σε νέα απάντηση προς το βουλευτή Ανδρέα Πασιουρτίδη, η υπουργός Παιδείας κλήθηκε να δώσει στοιχεία για τα παιδιά με ΔΕΠΥ, τις διαδικασίες που ακολουθούνται για αξιολόγησή τους, καθώς επίσης και στις εύλογες προσαρμογές που δίνονται στα παιδιά.
Όπως αναφέρεται στην απάντηση της υπουργού Παιδείας, η συλλογή των στατιστικών δεδομένων σχετικά με την ειδική εκπαίδευση πραγματοποιείται κάθε σχολική χρονιά τον μήνα Σεπτέμβριο, ενώ η καταγραφή τους ολοκληρώνεται τον μήνα Οκτώβριο. Ως εκ τούτου, τα διαθέσιμα στοιχεία που αφορούν τη σχολική χρονιά 2024-2025 είναι:
Όσον αφορά τον αριθμό των αδιάγνωστων παιδιών με ΔΕΠΥ, στην απάντηση της υπουργού Παιδείας επισημαίνεται ότι, εκ φύσεως, δεν είναι δυνατό να υπάρχει ακριβής αριθμητική αποτύπωση, εφόσον πρόκειται για παιδιά τα οποία δεν έχουν διαγνωσθεί. «Επιπρόσθετα, το ΥΠΑΝ δεν τηρεί στατιστικά δεδομένα σχετικά με τα αδιάγνωστα παιδιά καθότι δεν έχει γίνει κάποια έρευνα από επίσημο φορέα, και ως εκ τούτου δεν υπάρχουν πληροφορίες σχετικά με το ποσοστό αδιάγνωστων παιδιών με ΔΕΠΥ για το εκπαιδευτικό συγκείμενο της Κύπρου. Σημειώνεται ότι οι κλινικές διαγνώσεις όπως ΔΕΠΥ δεν θα αντικατοπτρίζονται ως διαγνωστική κατηγορία, αλλά ως εκπαιδευτική δυσκολία (μαθησιακή/συμπεριφοράς/συγκέντρωσης)».
Η Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας (ΥΕΨ), πρόσθεσε η Αθηνά Μιχαηλίδου, καταγράφει με συστηματικό τρόπο τις εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών/ριών μέσα από κατηγορίες όπως μαθησιακές δυσκολίες, δυσκολίες συγκέντρωσης και δυσκολίες συμπεριφοράς. «Με αυτό τον τρόπο αποτυπώνονται οι ανάγκες παιδιών που ενδέχεται να παρουσιάζουν χαρακτηριστικά ΔΕΠΥ στο εκπαιδευτικό συγκείμενο, εξασφαλίζοντας παράλληλα την παροχή της κατάλληλης στήριξης στο σχολικό περιβάλλον».
Αναφερόμενη στη διαδικασία αξιολόγησης, η υπουργός Παιδείας σημείωσε ότι είναι η ίδια για όλα τα παιδιά που εμπίπτουν στον όρο “παιδί με ειδικές ανάγκες” και ορίζεται από την υφιστάμενη νομοθεσία, καθώς και τις σχετικές εγκυκλίους που εκδίδει το ΥΠΑΝ. «Σε περίπτωση που ένας/μία εκπαιδευτικός διαπιστώσει ότι μαθητής/μαθήτρια παρουσιάζει δυσκολίες στη μαθησιακή διαδικασία, οι οποίες δεν αποδίδονται σε διαγνωσμένη αναπηρία, οφείλει να ενεργοποιήσει τον Μηχανισμό Εντοπισμού και Στήριξης (ΜΕΣ). Ο ΜΕΣ προνοεί την εκπαιδευτική στήριξη του παιδιού εντός της σχολικής μονάδας, με τη συνεργασία όλων των εμπλεκομένων (διδασκόντων/διδασκουσών, καθηγητή/καθηγήτρια Συμβουλευτικής και Επαγγελματικής Αγωγής, γονέων/κηδεμόνων, μαθητή/μαθήτριας)».
Στη συνέχεια, υπέδειξε η κα. Μιχαηλίδου «εφόσον διαπιστωθεί ότι το εκπαιδευτικό πρόγραμμα το οποίο ακολουθήθηκε κατά τη διαδικασία εφαρμογής του ΜΕΣ δεν επαρκεί και το παιδί χρήζει περαιτέρω εκπαιδευτικής στήριξης, η ΥΕΨ μπορεί να παραπέμψει το παιδί για αξιολόγηση από την οικεία Επαρχιακή Επιτροπή Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης (ΕΕΕΑΕ). Πέρα από τη διαδικασία του ΜΕΣ για παραπομπή προς την ΕΕΕΑΕ, ένα παιδί μπορεί να παραπεμφθεί και από άλλο ειδικό, ιατρό, ψυχολόγο, γονέα/κηδεμόνα ή οποιονδήποτε άλλον, εάν η παραπομπή συνοδεύεται από επίσημη διάγνωση».
Σύμφωνα με τη νομοθεσία, η ΕΕΕΑΕ αξιολογεί τις ανάγκες του κάθε παιδιού, μέσω της πρωτοβάθμιας πολυθεματικής ομάδας που απαρτίζεται από τον/την υπεύθυνο/η εκπαιδευτικό του τμήματος όπου φοιτά το παιδί, τον/την καθηγητή/καθηγήτρια Συμβουλευτικής και Επαγγελματικής Αγωγής του σχολείου, καθώς και εκπαιδευτικό/ή ψυχολόγο του ΥΠΑΝ ή/και οποιονδήποτε άλλο ειδικό απαιτεί η περίπτωση. Ο χρόνος ολοκλήρωσης της αξιολόγησης καθορίζεται από την ισχύουσα νομοθεσία, και υπολογίζεται περίπου στους τρεις μήνες.
Τα μέτρα για επιμόρφωση των εκπαιδευτικών
Στην απάντησή της, η υπουργός Παιδείας αναφέρθηκε και στα μέτρα που λαμβάνονται από πλευράς Υπουργείου για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. Όπως ανέφερε, η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και η παροχή διαφοροποιημένου εκπαιδευτικού υλικού συνιστούν θεμελιώδεις προτεραιότητες του ΥΠΑΝ. «Στο πλαίσιο αυτό, το ΥΠΑΝ οργανώνει σειρά εξειδικευμένων επιμορφωτικών σεμιναρίων σε συνεργασία με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου, ενώ παράλληλα παρέχει διαφοροποιημένο υλικό σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής της Ελλάδας, το οποίο είναι προσβάσιμο σε εκπαιδευτικούς όλων των εκπαιδευτικών βαθμιδών».
Επιπρόσθετα, ανέφερε η κα. Μιχαηλίδου, «στην ιστοσελίδα του ΥΠΑΝ βρίσκεται αναρτημένο υλικό σχετικό με καινοτόμες εκπαιδευτικές πρακτικές και στρατηγικές διαφοροποίησης, με στόχο την αποτελεσματική υποστήριξη της εκπαιδευτικής διαδικασίας μαθητών/ριών με αναπηρία ή ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, εντός του πλαισίου της συμπεριληπτικής εκπαίδευσης. Σημειώνεται, επίσης, πως στο πλαίσιο της ενημέρωσης των γονέων δόθηκε τον Μάρτιο του 2025 Ενημερωτικό τρίπτυχο για τη “Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής με/χωρίς Υπερκινητικότητα (ΔΕΠΥ)” στους/στις μαθητές/μαθήτριες της Α´ τάξης του δημοτικού σχολείου».
Το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο υλοποιεί διάφορες επιμορφωτικές δράσεις, οι οποίες στοχεύουν στην ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών, αλλά και των σχολικών βοηθών/συνοδών που εργάζονται με μαθητές/μαθήτριες με ειδικές ανάγκες. Οι επιμορφώσεις αυτές απευθύνονται σε ειδικούς εκπαιδευτικούς Δημοτικής Εκπαίδευσης, εκπαιδευτικούς Μέσης Εκπαίδευσης που ασχολούνται με την εκπαίδευση και στήριξη μαθητών/ριών με αναπηρίες, καθώς και σε σχολικούς/ές βοηθούς/συνοδούς μαθητών/ριών με αναπηρία, Δημοτικής και Μέσης Εκπαίδευσης, σημείωσε η υπουργός Παιδείας.
«Στον ευρύτερο προγραμματισμό επιμορφωτικών δράσεων σε θέματα ειδικής εκπαίδευσης, περιλαμβάνονται και επιμορφώσεις για εκπαιδευτικούς, οι οποίοι/ες αναλαμβάνουν τη στήριξη παιδιών με ΔΕΠΥ. Αναλυτικότερα, η συγκεκριμένη θεματική περιλαμβάνεται ήδη στις θεματικές επιμορφώσεων που προσφέρονται στους/στις εκπαιδευτικούς, τόσο κατά το Διήμερο Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών Δημοτικής Εκπαίδευσης όσο και κατά τις Ημέρες Εκπαιδευτικού Μέσης Εκπαίδευσης. Ενδεικτικά, σημειώνεται ότι κατά τις δύο προηγούμενες σχολικές χρονιές, στο πλαίσιο του Διημέρου Εκπαιδευτικών Δημοτικής Εκπαίδευσης (2023-2024 και 2024-2025), 377 εκπαιδευτικοί επιμορφώθηκαν σε θεματικές που σχετίζονται με μαθητές/μαθήτριες με ΔΕΠΥ, ενώ αντίστοιχα, κατά τις Ημέρες Εκπαιδευτικού Μέσης Εκπαίδευσης, προσφέρθηκε σχετική επιμόρφωση σε ένα σχολείο, κατόπιν σχετικού αιτήματος στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο».
Η κα. Μιχαηλίδου σημείωσε ότι στις 13 Ιανουάριου 2025, πραγματοποιήθηκε συνάντηση λειτουργών του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου και λειτουργών Δημοτικής και Μέσης Εκπαίδευσης, με μέλη του Παγκύπριου Συνδέσμου Στήριξης Ατόμων με ΔΕΠΥ, όπου συζητήθηκαν ζητήματα που αφορούν στα παιδιά με ΔΕΠΥ, κυρίως στη Μέση Εκπαίδευση, με απώτερο στόχο την καταγραφή των επιμορφωτικών αναγκών που προκύπτουν. «Παράλληλα, στο πλαίσιο της συγκεκριμένης συνάντησης, ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Στήριξης Ατόμων με ΔΕΠΥ πρότεινε εισηγητές/εισηγήτριες που θα μπορούσαν να αναλάβουν τις εν λόγω επιμορφώσεις. Ως απόρροια της συγκεκριμένης συνάντησης, προγραμματίστηκαν επιμορφωτικές συναντήσεις, την παρούσα σχολική χρονιά (αρχές Σεπτεμβρίου 2025), οι οποίες απευθύνονται σε εκπαιδευτικούς Μέσης Εκπαίδευσης».
Στο μεταξύ, η κα. Μιχαηλίδου τόνισε πως «περί τα τέλη της σχολικής χρονιάς 2024-2025, πραγματοποιήθηκε διερεύνηση επιμορφωτικών αναγκών των εκπαιδευτικών και των σχολικών συνοδών, σε θέματα ειδικής εκπαίδευσης και με βάση τα αποτελέσματα της διερεύνησης αυτής, θα καταρτιστεί ο ευρύτερος προγραμματισμός των επιμορφώσεων που θα υλοποιηθούν τη σχολική χρονιά 2025-2026».
Συμπληρωματικά προς τις επιμορφωτικές δράσεις που υλοποιεί το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου, η Αθηνά Μιχαηλίδου σημείωσε πως «η ΥΕΨ, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων και του ρόλου της, παρέχει εξειδικευμένες εκπαιδεύσεις στο εκπαιδευτικό προσωπικό μέσω ενδοσχολικών επιμορφώσεων, εστιάζοντας σε θέματα ΔΕΠΥ μετά από αξιολόγηση των αναγκών κάθε σχολικής μονάδας. Επιπλέον, αναπτύσσει και υλοποιεί προγράμματα, παρεμβάσεις και βιωματικά εργαστήρια, τα οποία προσαρμόζονται στις εκάστοτε ανάγκες που διαπιστώνονται σε κάθε σχολικό περιβάλλον».
Οι εύλογες προσαρμογές και οι διευκολύνσεις που λαμβάνουν οι μαθητές
Στη συνέχεια, η υπουργός Παιδείας υπέδειξε ότι τα παιδιά με ΔΕΠΥ λαμβάνουν όλες τις απαραίτητες διευκολύνσεις και στηρίξεις που δικαιούνται, όπως προβλέπεται για όλα τα παιδιά με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες ή άλλες προκλήσεις. «Όσον αφορά στη Δημοτική Εκπαίδευση, οι στηρίξεις περιλαμβάνουν παροχή ειδικής εκπαίδευσης, λογοθεραπείας, στήριξη από τον εκπαιδευτικό της τάξης με διαφοροποίηση της διδασκαλίας και του εκπαιδευτικού υλικού ή/και παροχή σχολικού βοηθού/συνοδού, όπου κρίνεται αναγκαίο. Όσον αφορά τη Μέση Εκπαίδευση, οι διευκολύνσεις αυτές περιλαμβάνουν διαφοροποιημένο εκπαιδευτικό υλικό, εξατομικευμένα προγράμματα σπουδών, επιπλέον χρόνο κατά τις εξετάσεις, αλλά και ειδικές στρατηγικές διαχείρισης της συμπεριφοράς και της προσοχής στην τάξη.
Η κα. Μιχαηλίδου πρόσθεσε ότι «ο/η οικείος/α εκπαιδευτικός ψυχολόγος αναλαμβάνει τον ρόλο του συντονιστή και υποστηρικτή, παρέχοντας ολοκληρωμένες υπηρεσίες στο σχολικό πλαίσιο. Συγκεκριμένα, προχωρεί σε λεπτομερείς αξιολογήσεις των μαθητών/ριών με ΔΕΠΥ, συντάσσοντας επιστημονικές εκθέσεις που βοηθούν στη διάγνωση και στην κατανόηση των ατομικών τους αναγκών. Επιπλέον, προσφέρει συμβουλευτική και ψυχολογική υποστήριξη όχι μόνο στους/στις μαθητές/μαθήτριες, ώστε να βελτιώσουν τις δεξιότητες αυτοδιαχείρισης και συγκέντρωσής τους, αλλά και στους γονείς, βοηθώντας τους να κατανοήσουν τη φύση της ΔΕΠΥ και να υιοθετήσουν κατάλληλες πρακτικές στο σπίτι».
Παράλληλα, σημείωσε «συνεργάζεται στενά με τους/τις εκπαιδευτικούς, παρέχοντας καθοδήγηση και εργαλεία για την καλύτερη διαχείριση της τάξης και την εφαρμογή εξατομικευμένων προσεγγίσεων, με στόχο τη δημιουργία ενός υποστηρικτικού και ασφαλούς μαθησιακού περιβάλλοντος».
Οι εύλογες προσαρμογές που παρέχονται στους/στις μαθητές/μαθήτριες Μέσης Εκπαίδευσης από το ΥΠΑΝ, εγκρίνονται από τις ΕΕΕΑΕ και συνοψίζονται πιο κάτω:
i. Εξυπηρέτηση των αναγκών του παιδιού από σχολικό/ή βοηθό/συνοδό
ii. Μεταγραφέας
iii. Μικρά διαλείμματα
iν. Επιπρόσθετος χρόνος εξέτασης
ν. Ανάγνωση και απλοποίηση της γλωσσικής διατύπωσης του εξεταστικού δοκιμίου
νi. Απαλλαγή από την ορθογραφία και τη στίξη
νii. Χρήση υπολογιστικής μηχανής
νiii. Χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή
ix. Εναλλακτικοί τρόποι αξιολόγησης στα Αγγλικά, στα Αρχαία ή/και στα μη εξεταζόμενα μαθήματα, παράλληλα με τα διαγωνίσματα.
Η υπουργός Παιδείας επεσήμανε πως σήμερα εργοδοτούνται 70 εκπαιδευτικοί ψυχολόγοι σε παγκύπρια βάση (66 άτομα σε θέση εκπαιδευτικού/ής ψυχολόγου, τρία άτομα σε θέση Ανώτερου Εκπαιδευτικού Ψυχολόγου και μία Προϊσταμένη Υπηρεσίας). Κάθε εκπαιδευτικός/ή ψυχολόγος έχει υπό την ευθύνη του/της 1850 μαθητές/μαθήτριες και η αναλογία στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι 1/500.
Όσον αφορά στις ειδικότητες για στήριξη των παιδιών με ΔΕΠΕ που εργοδοτεί το Υπουργείο Παιδείας, η κα. Μιχαηλίδου σημείωσε πως στη Δημοτική Εκπαίδευση οι μαθητές/μαθήτριες με ΔΕΠΥ υποστηρίζονται πρωτίστως από τον/την εκπαιδευτικό της τάξης, ο/η οποίος/α παρέχει διαφοροποιημένο εκπαιδευτικό υλικό και προσαρμόζει τόσο τη διδακτική διαδικασία όσο και τη μεθοδολογία, με στόχο την καλύτερη δυνατή κάλυψη των αναγκών τους. «Επιπλέον, λαμβάνοντας υπόψη την αξιολόγηση που πραγματοποιεί ο/η εκπαιδευτικός/ή ψυχολόγος, παρέχεται συμπληρωματική και εξατομικευμένη υποστήριξη από ειδικό/ή εκπαιδευτικό και λογοθεραπευτή/λογοθεραπεύτρια, ώστε να διασφαλίζεται μια ολιστική και αποτελεσματική παρέμβαση για κάθε μαθητή/μαθήτρια».
Όσον αφορά στη Μέση Εκπαίδευση, σύμφωνα με την υπουργό, «οι εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών/ριών με ΔΕΠΥ, καθώς και όλων των παιδιών της ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης εξυπηρετούνται από τους/τις καθηγητές/καθηγήτριες κάθε ειδικότητας, που αναλαμβάνουν τη διδασκαλία σε προγράμματα ειδικής αγωγής. Η επιλογή των διδασκόντων/ διδασκουσών γίνεται από τη διεύθυνση του σχολείου».
Για την επιλογή, η διεύθυνση λαμβάνει υπόψη της τους πιο κάτω παράγοντες:
i. Εξειδίκευση σε θέματα ειδικής αγωγής (κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου ή 2ου πτυχίου στην Ειδική Αγωγή, μετεκπαίδευση/επιμόρφωση)
ii. Εμπειρία, ευελιξία και αποτελεσματικότητα στη διδασκαλία των μαθημάτων ΕΑΕ
iii. Σχεσιακή, συναισθηματική και εμψυχωτική ικανότητα.
Ερωτηθείσα για την πρόθεση για επαύξηση του αριθμού των ειδικών που εργοδοτεί το Υπουργείο, η Αθηνά Μιχαηλίδου σημείωσε ότι « υφίσταται διαχρονικά πρόταση για την αναβάθμιση της ΥΕΨ και την ενίσχυσή της με επιπρόσθετο ανθρώπινο δυναμικό, η οποία συνεχίζει να τελεί υπό αξιολόγηση. Παρά τις συνεχιζόμενες προσπάθειες για ενίσχυση της Υπηρεσίας, η ΥΕΨ εξακολουθεί να λειτουργεί με περιορισμένο αριθμό στελεχών, τόσο στη βάση όσο και σε επίπεδο διοίκησης. Η ανάγκη ενδυνάμωσης της Υπηρεσίας, στο πλαίσιο μίας ευρύτερης στρατηγικής αναβάθμισης των παρεχόμενων υπηρεσιών ψυχοκοινωνικής στήριξης στα σχολεία, παραμένει ζήτημα υψηλής σημασίας».
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
- Δεύτερο ημίχρονο στη Βουλή για το σχέδιο αξιολόγησης-Ανοίγουν τα χαρτιά τους για τις συγκλίσεις και αποκλίσεις
- Ξεκαθαρίζει το τοπίο για τους Κύπριους φοιτητές στα ελλαδικά πανεπιστήμια το ΥΠΑΝ-Δεν έλαβε ενημέρωση για Β’ κατανομή
- Κλιματιστικά σε πάνω από 80 σχολεία μέχρι τα Χριστούγεννα-Δυσφορία για τις αναφορές για επίσπευση διαδικασιών
