Πυρ και μανία με το Υπουργείο Γεωργίας και ειδικότερα με την ίδια την υπουργό, Μαρία Παναγιώτου, είναι οι βουλευτές της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ελέγχου, σχετικά με το κονδύλι των 8 εκατομμυρίων που δόθηκε στους ΕΟΑ για διαχείριση της απώλειας νερού παγκύπρια, ενώ αρχικά το ύψος του ποσού έφτανε τα 26 εκατ. ευρώ.
Παράλληλα, το μεγάλο πρόβλημα της μη συντήρησης των φραγμάτων, τα οποία βρίσκονται στα όρια της ξηρασίας, τέθηκε επίσης ενώπιον της Επιτροπής και διαπιστώθηκε πως πρέπει να παρθούν μέτρα ώστε να αποτραπεί το μεγαλύτερο πρόβλημα του υδατικού. Παράλληλα, ο πρόεδρος της Επιτροπής, Ζαχαρίας Κουλίας, ζήτησε όπως η υπουργός Γεωργίας έρθει για να δώσει η ίδια απαντήσεις τόσο για το μεγάλο πρόβλημα της απώλειας νερού, όσο και για την κατάσταση στα φράγματα.
Κατά την τοποθέτησή του, ο βουλευτής του ΑΚΕΛ, Χρίστος Χριστοφίδης, ανέφερε πως «το υδατικό μετατρέπεται σε ένα από τα σοβαρότερα εθνικά ζητήματα του τόπου. Ακούσαμε όλο το καλοκαίρι ότι νερό δεν υπάρχει. Στις ορεινές περιοχές μας έδειχναν οι κοινοτάρχες τα δάση που καταστρέφονταν γιατί δεν υπάρχει νερό. Αν δεν γίνει ένας σοβαρός σχεδιασμός για ύδρευση και άρδευση αλλά και για τα δάση μας, όλες οι μελέτες δείχνουν ότι δεν θα επιβιώσουμε σε αυτό το νησί. Τα προβλήματα που καταγράφει η Ελεγκτική Υπηρεσία, προσθέτουν επιπλέον σε αυτή την κατάσταση. Δεν μπορούμε να κινδυνεύουμε να χάσουμε νερό λόγω των προβλημάτων».
Λαμβάνοντας τον λόγο, ο Γενικός Ελεγκτής, Αντρέας Παπακωνσταντίνου, σημείωσε πως «ο έλεγχος έγινε σε συνέχεια προηγούμενου για την κλιματική αλλαγή και τη διαχείριση των υδάτινων πόρων. Η Υπηρεσία το 2016 έκανε παρόμοια έκθεση και θέλαμε να δούμε πόσες από τις συστάσεις μας διαχειρίστηκαν από το κράτος. Δική μας άποψη είναι ότι βρισκόμαστε σε μία περιοχή που υπάρχει έντονη ξηρασία. Δεν είναι εύκολες οι λύσεις, αλλά πρέπει να μεγιστοποιήσουμε τη διαχείριση των υδάτινων πόρων. Υπάρχει κόστος για τη Δημοκρατία και πρέπει να γίνει καλή διαχείριση από το κράτος».
Εκ μέρους της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, ο Άκης Κίκας, εξηγώντας τη σχετική έκθεση, σημείωσε πως «δυστυχώς το γενικό συμπέρασμα είναι ότι, παρόλο που μεσολάβησαν 9 χρόνια, δεν είδαμε τη βελτίωση που θα έπρεπε. Με τον νόμο περί ενιαίας διαχείρισης των υδάτινων πόρων προβλεπόταν η διαχείριση των υδάτινων πόρων από μία υποεπιτροπή, η οποία υπολειτουργούσε. Μετά την έκθεση, υπήρχε μεγαλύτερη ένταση στις συνεδριάσεις, αλλά επανήλθε στην μία με δύο συνεδριάσεις τον χρόνο. Ο μεσοπρόθεσμος προγραμματισμός των υδάτινων πόρων παρουσιάζει προβλήματα. Δεν διαθέτουμε λίμνες ή ποτάμια που να τρέχουν ολόχρονα, οπότε βασιζόμαστε στη βροχόπτωση».
Παράλληλα τόνισε πως «το κράτος προγραμμάτισε κάποια έργα για να διαχειριστούμε καλύτερα τους υδάτινους πόρους με σχέδιο υδατικής ανάπτυξης που φτάνει το 1,5 δις. Όμως η υλοποίηση του 15ετούς σχεδίου είναι πολύ περιορισμένη, αφού από τα 60 έργα, υλοποιήθηκαν μόνο τα 14. Από το 1,5 δις, σχεδόν το μισό το έχουμε ήδη ξοδέψει. Δεν γίνεται όμως σύγκριση των δαπανών για κάθε έργο στον προϋπολογισμό, οπότε δεν μπορούμε να ξέρουμε αν το υπόλοιπο ποσό που έμεινε μπορεί να καλύψει τα υπόλοιπα έργα».
Παράλληλα ο κ. Κίκας, σε ό,τι αφορά τα θέματα ασφάλειας των φραγμάτων, σημείωσε πως «διαπιστώνουμε κάποιες ελλείψεις καθώς δεν υπάρχει σχέδιο συντήρησής τους και εκεί που ετοιμάστηκαν δεν έγιναν όσο θα έπρεπε. Κατά την άποψή μας θα έπρεπε να γίνει αξιολόγηση κινδύνου, ωστόσο έγινε μόνο για τρία. Το φράγμα του Κούρη για παράδειγμα, που βρίσκεται κοντά στον αυτοκινητόδρομο ή σε κοινότητες, δεν έχει αξιολόγηση κινδύνου. Επισημάναμε το κενό στο ΤΑΥ από την αποχώρηση έμπειρου προσωπικού για τη συντήρηση των φραγμάτων, αφού συνταξιοδοτήθηκαν τεχνικοί. Επισημάναμε επίσης ότι οι μηχανισμοί επιβλέποντες για την παρακολούθηση των φραγμάτων λειτούργησαν μόνο σε ορισμένα. Κάθε δέκα χρόνια τουλάχιστον πρέπει να γίνεται ανεξάρτητη επιθεώρηση στα μεγάλα φράγματα, και το 2025 δεν έγινε καμία».
Σχετικά με τα ιδιωτικά φράγματα, ο κ. Κίκας τόνισε πως «δεν έγινε επίσης οποιαδήποτε επιθεώρηση και δεν εκδόθηκε τελικό πιστοποιητικό τελικής έγκρισης σε ορισμένα». Επισήμανε δε πως «μπορεί να ακούγεται ότι είναι μικρά φράγματα, αλλά θα πρέπει να ελέγχονται».
Όσον αφορά τις μονάδες αφαλάτωσης, εξήγησε πως στην έκθεση της Υπηρεσίας «αναγνωρίζουμε τη θετική συνεισφορά τους, όμως δημιουργήθηκαν προβλήματα με τη χρήση τους, είναι ρυπογόνες και αυξάνουν το κόστος του ηλεκτρικού ρεύματος και του νερού που πληρώνουν οι καταναλωτές. Υπάρχει και το θέμα της επιβάρυνσης του θαλάσσιου μέρους και μάλιστα στην ελεύθερη Αμμόχωστο παρατηρήθηκε διάβρωση λόγω της ύδρευσης. Αν πάμε να καλύψουμε τις ανάγκες ύδρευσης μόνο από την αφαλάτωση, το κόστος για τους καταναλωτές θα αυξηθεί αισθητά».
Για το θέμα της μικρορύπανσης, όπως τόνισε, «δεν λαμβάνονται όλα τα απαραίτητα μέτρα για να περιορίσουμε την υποβάθμιση που προκαλείται σε συνάρτηση με την κακή κατάσταση των υδάτινων σωμάτων. Πολλές γεωτρήσεις είναι παράνομες και το νερό που αντλείται από τα υπόγεια σώματα δεν ελέγχεται».
Από τις απαντήσεις σε ερωτηματολόγιο που έκανε η Ελεγκτική, ο κ. Κίκας σημείωσε πως «με εξαίρεση τα τρία συμβούλια, οι τοπικοί φορείς δεν παρακολουθούσαν την ποιότητα του νερού και εντοπίστηκε αδυναμία δημιουργίας ζωνών προστασίας. Γύρω από κάθε γεώτρηση πρέπει να καθοριστούν ζώνες για να ελέγχονται τα νερά, κάτι που έγινε μόνο στο 26% της ύδρευσης. Όσον αφορά τις γεωτρήσεις, οι κοινότητες της δυτικής Λευκωσίας βασίζονται σε αυτές και πρέπει να μας προβληματίσει και να διασφαλιστεί η πορεία τους».
Παρεμβάσεις από ΕΟΑ και αγροτικές οργανώσεις
Ο πρόεδρος του ΕΟΑ Λευκωσίας, Κωνσταντίνος Γιωρκάτζης, σημείωσε πως «χρειάζεται καλύτερη συνεργασία με το ΤΑΥ. Ένα από τα κύρια προβλήματα είναι ότι η Λακατάμεια έμεινε χωρίς νερό για οκτώ με δέκα μέρες. Υπήρξε αστοχία όταν προχωρούσαν να ενώσουν τον νέο αγωγό, υπήρξε καθυστέρηση επιδιόρθωσης από τα Δημόσια Έργα, έκοψαν το νερό με αποτέλεσμα να αδειάσει ο αγωγός και να μείνει η περιοχή χωρίς νερό. Πρέπει να υπάρχουν γεννήτριες, ώστε να μην σταματά η παροχή νερού με τη διακοπή ρεύματος. Η Λακατάμεια χρειάζεται επειγόντως δεύτερο, μεγαλύτερο αγωγό, αφού αναπτύσσεται ραγδαία».
Για τους «έξυπνους» τρόπους εντοπισμού των διαρροών που δημιούργησε το κράτος, ο κ. Γιωρκάτζης σημείωσε πως «είναι το ελάχιστο που μπορεί να γίνει».
Όσον αφορά τα όμβρια ύδατα, τόνισε πως «φτιάξαμε τα φράγματά μας και κρατούμε κάποια από αυτά ώστε να μην καταλήγουν στη θάλασσα. Ζητήσαμε ένα ευρωπαϊκό κονδύλι για δημιουργία ενιαίου δικτύου όμβριων, το οποίο θα παρέχει και σύστημα αξιοποίησης του νερού της βροχής».
Παράλληλα προβλήματα σε όλες τις επαρχίες
Ο πρόεδρος του ΕΟΑ Λάρνακας, Άγγελος Χατζηχαραλάμπους, σημείωσε πως «αντίστοιχα προβλήματα έχουμε και στη Λάρνακα. Δεν νοείται να μην υπάρχει επάρκεια νερού για να υδροδοτούμε δήμους και κοινότητες, με αποτέλεσμα να αναγκαζόμαστε να μεταφέρουμε με βυτιοφόρα. Το κομμάτι μέχρι και την επάρκεια νερού πρέπει το ΤΑΥ να το διασφαλίσει άμεσα, λαμβάνοντας υπόψη την ανάπτυξη που καταγράφεται στους δήμους και τις κοινότητες».
Εξήγησε ακόμη πως «τα δίκτυα υδροδότησης που παραλάβαμε απαιτούν εκτίμηση κόστους περίπου 40 εκατ. ευρώ, ώστε να φτάσουν σε αποδεκτό επίπεδο και να μειωθούν οι μεγάλες απώλειες νερού που παρατηρούνται σήμερα. Η επαρχία καταγράφει απώλεια νερού της τάξης του 40% και ήδη προχωρούμε σε κάποια έργα, όπως για παράδειγμα η αντικατάσταση δικτύου στο διαμέρισμα Ορόκλινης. Παράλληλα, τοποθετούμε έξυπνους μετρητές και θα αντικαταστήσουμε υδατοδεξαμενές. Είναι ξεκάθαρο ότι μπορούμε να υλοποιήσουμε έργα και να μειώσουμε παράλληλα τις απώλειες. Ωστόσο, τα 8 εκατ. ευρώ που δόθηκαν για τους πέντε επαρχιακούς οργανισμούς είναι λίγα».
Ο εκπρόσωπος του ΕΟΑ Αμμοχώστου, Κωνσταντίνος Ανδρέου, εξήγησε πως «παραλάβαμε τις 9 κοινότητες και υπολογίσαμε τις απώλειες νερού γύρω στο 37%. Κάναμε πλάνο, μειώσαμε τις απώλειες και από βδομάδας θα γίνουν σχετικές ανακοινώσεις».
Επισήμανε πως το μεγαλύτερο πρόβλημα της επαρχίας είναι οι πεπαλαιωμένοι αγωγοί νερού και σημείωσε: «Είμαστε έτοιμοι για μεγάλες προσφορές επιδιόρθωσης κάποιων αγωγών, ύψους κοντά στο μισό εκατομμύριο. Έχουμε ολοκληρώσει την προσφορά αντικατάστασης αγωγών στην Αγία Νάπα, ένα έργο 3 εκατ. ευρώ. Σχεδιάσαμε και την αντικατάσταση των αγωγών στο Παραλίμνι, όπου κατοικεί ο μισός πληθυσμός της επαρχία, έργο που θα φτάσει τα 5 εκατ. ευρώ. Χρειαζόμαστε επίσης κονδύλι για έξυπνους μετρητές».
Εκ μέρους του ΕΟΑ Λεμεσού επισημάνθηκε ότι «οι απώλειες είναι πάνω από 40% και το κόστος αντικατάστασης του δικτύου θα είναι πολύ μεγάλο. Τα υπόλοιπα προβλήματα είναι παρόμοια με τις υπόλοιπες επαρχίες».
Οι αγρότες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου
Ο Γενικός Γραμματέας της Παναγροτικής Ένωσης Κύπρου, Μιχάλης Λύτρας, δήλωσε στην Επιτροπή πως «εκείνο που μας χαρακτηρίζει είναι η αναποφασιστικότητα και η αναβλητικότητα. Επί προεδρίας Χριστόφια, εισάγαμε νερό από την Ελλάδα. Μετά από μερικά χρόνια ανομβρίας, οι αγρότες και οι γεωργοί, αν δεν έχουν νερό, φτάνουν στα όρια της πείνας».
Σημείωσε επίσης πως «όταν τα φράγματα άδειασαν, θυμηθήκαμε τις αφαλατώσεις» και τόνισε ότι «πρέπει το κράτος να αποφασίσει ότι είμαστε μία ξηροθερμική περιοχή και θα έχουμε συχνά ανομβρία. Οι μονάδες αφαλάτωσης πρέπει να λειτουργούν ολόχρονα. Γιατί δεν βάζουμε φωτοβολταϊκά πάρκα ώστε να έχουμε φτηνότερο ρεύμα και χαμηλότερο κόστος, με αποτέλεσμα καλύτερη άρδευση και ύδρευση; Πρέπει επιτέλους το κράτος να δει σοβαρά τις εκθέσεις της Ελεγκτικής Υπηρεσίας και να μην μένουν στα συρτάρια. Απαιτούνται επίσης αλλαγές στη νομοθεσία».
Ο Γενικός Γραμματέας του Παναγροτικού Συνδέσμου Κύπρου, Αναστάσης Γιαπάνης, σημείωσε ότι «δεν υπάρχει ανεξάρτητη αρχή υδάτων, η οποία να μην επηρεάζεται από το κράτος. Δεν υπάρχει ολοκληρωμένο σχέδιο, όμως δεν φταίει για τα πάντα το ΤΑΥ. Εκείνο που χρειάζεται είναι χρήματα. Ακούσαμε για τα 8 εκατ. ευρώ που δόθηκαν για τις απώλειες. Είναι πολύ λίγα αυτά που δίδονται στους ΕΟΑ. Κανένας, βεβαίως, δεν αρνείται τη θετική συνεισφορά των μονάδων αφαλάτωσης, παρά τα προβλήματά τους».
Σε παρέμβασή του ο κ. Κουλίας σημείωσε πως «πρέπει να έρθει να αναλάβει την ευθύνη της η υπουργός. Τι θα κάνουν οι ΕΟΑ με τα οκτώ εκατομμύρια; Ο μαυροκόλυμπος που έσπασε ήταν επειδή έμεινε χωρίς συντήρηση. Έμειναν όλα τα φράγματα ασυντήρητα και δεν ιδρώνει το αυτί κανενός. Τρεις φορές της είπαμε και είναι λες και φοβάται να έρθει στη Βουλή».
Εκ μέρους του Υπουργείου Γεωργίας, ο κ. Πουλλής σημείωσε ότι «τα οκτώ εκατομμύρια για έργα που δόθηκαν από το Υπουργικό, ήταν αρχικά 26 εκατομμύρια. Τα 8 εκατομμύρια δόθηκαν μετά από πολλές προσπάθειες του Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων».
Τόνισε ακόμη πως «κατανοούμε ότι προχωρούμε στη δημιουργία μονάδων αφαλάτωσης την ώρα που έχουμε απώλειες. Το Υπουργείο εντόπισε εγκαίρως το πρόβλημα, ώστε να γίνουν διορθωτικές ενέργειες. Ωστόσο, ο προϋπολογισμός δεν περιλαμβάνει κονδύλια για δίκτυα κοινοτήτων ή δήμων. Οι πρόνοιες που υπάρχουν αφορούν ορισμένη βοήθεια σε κοινοτικά συμβούλια. Μετά τις επαφές με τους ΕΟΑ, καταλήξαμε ότι θα μπορούσαν να δοθούν 26 εκατ. ευρώ».
Παράλληλα, ο Ανώτερος Εκτελεστικός Λειτουργός του Υπουργείου, Μιχάλης Μιχαήλ, σημείωσε πως «καταγράφηκαν ώριμα έργα ύψους 26 εκατ. ευρώ, ωστόσο τα οκτώ εκατομμύρια δόθηκαν για έργα της επόμενης χρονιάς. Για τα 14 έργα δαπανήθηκαν 180 εκατ. ευρώ. Αν το δούμε σε απόλυτους αριθμούς, υπάρχει απώλεια όσον αφορά τα έργα που υλοποιήθηκαν και αυτά που εκτελέστηκαν. Αναγνωρίζοντας την ανισοσκέλεια προσφοράς και ζήτησης νερού, αποφασίσαμε να επικεντρωθούμε στη διαχείριση της ζήτησης. Πέρα από την αξιοποίηση πηγών ενέργειας, το κομμάτι της διαχείρισης των απωλειών είναι το πιο κρίσιμο. Από τον κατάλογο των 26 εκατ. ευρώ, επιλέγηκαν έργα που μπορούσαν να δώσουν άμεσο όφελος. Τα 26 εκατ. ευρώ δεν ήταν διαθέσιμα, θα έπρεπε να αντληθούν από τους ΕΟΑ. Το Υπουργείο έχει ψηλά στην ατζέντα όλα τα θέματα που αφορούν το υδατικό».
