Παρόλες τις βελτιώσεις που καταγράφονται στην έκθεση της Κομισιόν για τη μεταρρύθμιση του συστήματος Δικαιοσύνης στην Κύπρο, εντούτοις εξακολουθούν να παρατηρούνται σημαντικές καθυστερήσεις στην απονομή της. Ως αποτέλεσμα, διαπιστώνονται σοβαρές επιπτώσεις τόσο στο κράτος δικαίου όσο και στην εμπιστοσύνη των πολιτών προς τους θεσμούς, η οποία κλονίζεται ακόμη περισσότερο.
Παράλληλα, κατά τη συζήτηση του θέματος ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Νομικών, επιβεβαιώθηκε για άλλη μια φορά η σοβαρή υποστελέχωση στα Δικαστήρια, από δικαστές μέχρι στενογράφους, καθώς και το διαχρονικό πρόβλημα των κτιριακών υποδομών, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα το Δικαστήριο Λευκωσίας. Παρόλο που το Υπουργείο Δικαιοσύνης παραδέχεται την ύπαρξη καθυστερήσεων στην εκδίκαση υποθέσεων, ζητά περισσότερο χρόνο ώστε να φανούν τα αποτελέσματα των μεταρρυθμίσεων που εφαρμόστηκαν από το 2023.
Από την άλλη, στο θέμα της ψηφιοποίησης της Δικαιοσύνης, παρά τα βήματα που έγιναν προς τα εμπρός με την αναβάθμιση του i-Justice αλλά και με την εφαρμογή, όπως αναφέρθηκε ενώπιον της επιτροπής, της ευρωπαϊκής ηλεκτρονικής πλατφόρμας για λήψη μαρτυριών, επισημάνθηκε από πλευράς δικηγόρων η καθυστέρηση τόσων ετών. Παράλληλα, καταγράφηκε ως ιδιαίτερα προβληματικό το μεγάλο χρονικό διάστημα που απαιτείται για την καταχώρηση νέων υποθέσεων.
Ο πρόεδρος της Επιτροπής, Νίκος Τορναρίτης, στην αρχική του τοποθέτηση, σημείωσε πως «η έγκαιρη απονομή της Δικαιοσύνης αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο του κράτους δικαίου και θεμελιώδη προϋπόθεση για την προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών. Δυστυχώς, παρά τις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες που καταβλήθηκαν τα τελευταία χρόνια, οι καθυστερήσεις που εξακολουθούν να παρατηρούνται στην απονομή της Δικαιοσύνης είναι υπέρμετρες και δημιουργούν σοβαρότατα προβλήματα τόσο στην κοινωνία όσο και στη λειτουργία του Δικαστικού Συστήματος».
Όπως τόνισε, «οι καθυστερήσεις δεν είναι απλώς στατιστικά μεγέθη, αλλά μια καθημερινή πραγματικότητα που πλήττει την αξιοπιστία της Δικαιοσύνης, διαβρώνει την εμπιστοσύνη των πολιτών προς τους θεσμούς και, τελικά, αποδυναμώνει το ίδιο το κράτος δικαίου».
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Αρνητική πρωτιά στις καταχωρήσεις υποθέσεων στα Δικαστήρια για την Κύπρο-Μειώθηκε ο χρόνος διεκπαιρέωσης
Επισήμανε ακόμη πως «η 6η ετήσια έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το κράτος δικαίου για το 2025 είναι αποκαλυπτική», αφού, όπως είπε, «καταγράφει επιδείνωση στην αντίληψη των πολιτών αναφορικά με την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης σε σχέση με το 2024. Αυτό αποτελεί ανησυχητικό μήνυμα που δεν μπορούμε να αγνοήσουμε. Επιπρόσθετα, τα επίσημα στοιχεία της ίδιας έκθεσης δείχνουν ότι, ενώ στις αστικές και εμπορικές υποθέσεις ο μέσος χρόνος εκδίκασης στα πρωτοβάθμια δικαστήρια μειώθηκε από 761 ημέρες το 2022 σε 605 το 2023, η Κύπρος εξακολουθεί να καταγράφει έναν από τους υψηλότερους μέσους χρόνους στην ΕΕ. Ακόμα πιο ανησυχητική είναι η εικόνα στις διοικητικές υποθέσεις σε δεύτερο βαθμό, όπου το 2023 ο μέσος χρόνος ανήλθε στις 5.429 ημέρες, υπερδιπλάσιος σε σχέση με το 2022 και μακράν ο υψηλότερος στην Ευρώπη».
Από πλευράς της, η εκπρόσωπος του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Φαίδρα Γρηγορίου, επισήμανε πως λαμβάνεται σοβαρά υπόψη η έκθεση της ΕΕ για το κράτος δικαίου και τόνισε ότι «είναι πολύ θετική με την έννοια ότι, εάν ανταγωνιστής μας είναι ο εαυτός μας, σίγουρα τα πάμε καλύτερα χρόνο με τον χρόνο. Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν αντιλαμβανόμαστε την καθυστέρηση που υπάρχει στην εκδίκαση των υποθέσεων».
Υπενθύμισε πως «γνωρίζουμε όλοι τη μεταρρύθμιση στην τριτοβάθμια δικαιοδοσία και στη δευτεροβάθμια με την ίδρυση του Εφετείου. Το καλοκαίρι λειτούργησε και ξεχωριστό Διοικητικό Εφετείο, ώστε να ενισχυθεί ακόμη περισσότερο η δουλειά του Εφετείου. Πάντα υπήρχαν βήματα στην πρωτοβάθμια βαθμίδα, και είναι άδικο να λέγεται ότι δεν λαμβάνονται μέτρα».
Επιπρόσθετα, η κ. Γρηγορίου υπογράμμισε πως «τρέχει με επιτυχία το έργο εξάλειψης των καθυστερημένων υποθέσεων, το οποίο έχει ξεπεράσει τους στόχους του. Ταυτόχρονα λειτουργούν οι νέοι θεσμοί πολιτικής οικονομίας και πρέπει να τους δοθεί χρόνος να αποδώσουν».
Παράλληλα, αναφέρθηκε στη συνεργασία με εμπειρογνώμονες από την Ιρλανδία για την εφαρμογή καλών πρακτικών και ανέφερε ότι «μας είπαν πως χρειάστηκαν πολλά χρόνια για να δουν απτά αποτελέσματα. Συνεπώς, δεδομένου ότι η μεταρρύθμιση ψηφίστηκε και λειτούργησε το 2023, θα πρέπει να δοθεί λίγος ακόμη χρόνος για να φανούν τα οφέλη, τα οποία ήδη καταγράφονται ως θετικά».
Επισήμανε επίσης πως «για το Υπουργείο Δικαιοσύνης, σε δικαστήρια όπως το Διοικητικό και το Διεθνούς Προστασίας, ψηφίστηκε νομοσχέδιο που επιτρέπει τη διασύνδεση και παραπομπή υποθέσεων, ώστε να μην απορρίπτονται αδίκως. Τα τελευταία δύο χρόνια έχει τεθεί ως στόχος η ενίσχυση των εναλλακτικών τρόπων επίλυσης διαφορών. Είναι απαίτηση των stakeholders, γι’ αυτό και εκκρεμεί στην Επιτροπή Νομικών το νομοσχέδιο για τη διαμεσολάβηση, που θεωρούμε ότι θα συμβάλει στην ανάπτυξη κουλτούρας εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών. Μετά από πολύμηνη διαβούλευση και μελέτη του θεσμού της διαιτησίας, αποστείλαμε πρόσφατα το σχετικό νομοσχέδιο στη Νομική Υπηρεσία».
Η αρχιπρωτοκολλητής του Ανωτάτου Δικαστικού Συμβουλίου, Ειρήνη Χριστοδούλου, τόνισε από πλευράς της πως «διαπιστώνονται οι αδυναμίες, λαμβάνονται διορθωτικά μέτρα και προχωρούμε. Εξού και ένα διορθωτικό μέτρο που λήφθηκε ήταν η αλλαγή ως προς τα Διοικητικά Δικαστήρια, ώστε ο έλεγχός τους να μεταφερθεί στο Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο».
Σε ό,τι αφορά τις καθυστερήσεις, υπογράμμισε ότι πρόκειται για πρόβλημα που αντιμετωπίζεται διαχρονικά και παρακολουθείται στενά, μελετώντας τα στατιστικά στοιχεία από τα 110 δικαστήρια. Όπως είπε, «προβαίνουμε σε διορθωτικά μέτρα, γίνονται ανακατανομές όπου παρουσιάζονται προβλήματα και επιδιώκεται σταθερά η βελτίωση».
Υπενθύμισε ότι «υποχρέωση ήταν το 2026 να εκδικάζονταν το 40% των εκκρεμών υποθέσεων και μέχρι τις 31 Μαΐου 2025 είχε εκδικαστεί το 66%. Ο χρόνος εκδίκασης αφορά υποθέσεις που δεν ξεπερνούν το 3% του συνόλου, ενώ οι υπόλοιπες υποθέσεις που διεκπεραιώνονται σε τακτική βάση αποτελούν την καθημερινότητα και την πλειοψηφία». Παράλληλα, σημείωσε πως υπάρχει το πρόβλημα μη εξεύρεσης επαρκών υποψηφίων δικαστών, με αποτέλεσμα να παραμένουν κενές θέσεις.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Σέρνεται η Δικαιοσύνη στην Κύπρο, δυσπιστία πολιτών για την ανεξαρτησία του θεσμού
Η κ. Χριστοδούλου επικεντρώθηκε επίσης στα ζητήματα υποστελέχωσης και κτιριακών προβλημάτων, με ιδιαίτερη αναφορά στο Επαρχιακό Δικαστήριο Λευκωσίας, το οποίο, όπως είπε, «αποτελεί χρόνιο πρόβλημα και αν δεν επιλυθούν τα σοβαρότερα ζητήματα, θα συνεχίσει να υπάρχει δυσλειτουργία». Όσον αφορά το ενδεχόμενο ένταξης κονδυλίου στον προϋπολογισμό του 2026, σημείωσε πως «πάντα μπαίνει, αλλά για συγκεκριμένους λόγους δεν προχωρούν οι αλλαγές».
Για τις μικρές υποθέσεις ανέφερε πως «εκκρεμεί ακόμη να καθοριστεί το πλαίσιο τους, ενώ παράλληλα προχωρούμε με την αναδιάρθρωση των Κακουργιοδικείων ώστε να αποσυμφορηθούν οι ποινικές υποθέσεις που έχουν αυξηθεί σημαντικά».
Σε ό,τι αφορά την υποστελέχωση σε στενογράφους, σημείωσε πως «δεν μπορούν να πληρωθούν οι θέσεις λόγω έλλειψης κατάλληλων υποψηφίων. Για τον λόγο αυτό προχωρήσαμε σε αλλαγή του Σχεδίου Υπηρεσίας, με την εισαγωγή βοηθών λειτουργών Δικαστηρίου, οι οποίοι μπορεί να μην έχουν γνώσεις στενογραφίας, αλλά θα υποστηρίζουν το έργο του δικαστηρίου σε αλληλογραφία, ημερολόγια και λοιπές διαδικασίες».
Σε λειτουργία σύστημα λήψης μαρτυριών
Σχετικά με την ψηφιοποίηση, ο εκπρόσωπος του Υφυπουργείου Καινοτομίας ανέφερε πως από τη Δευτέρα τέθηκε σε λειτουργία το λογισμικό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για λήψη μαρτυριών και επίδοση εγγράφων, με την Κύπρο να βρίσκεται πιο μπροστά από χώρες όπως η Γαλλία και η Σουηδία. Όπως τόνισε, «είμαστε από τις πρώτες χώρες που το εφαρμόσαμε, με αποτέλεσμα όλα αυτά τα αιτήματα να ανταλλάσσονται πλέον σε επιχειρησιακό επίπεδο μέσω ηλεκτρονικού συστήματος».
Παράλληλα, υπενθύμισε την υπογραφή σύμβασης τον περασμένο Αύγουστο για την αναβάθμιση των υπηρεσιών του i-Justice και ανέφερε πως ήδη ξεκίνησε η εφαρμογή της πρώτης φάσης, η οποία θα καλύψει βασικές λειτουργικότητες που απουσίαζαν από τον αρχικό σχεδιασμό.
Ο Χρίστος Καράς, εκ μέρους του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου, στάθηκε στη «πολύ καλή συνεργασία» των τεσσάρων βασικών συνλειτουργών της Δικαιοσύνης –του Ανωτάτου Δικαστηρίου, της Νομικής Υπηρεσίας, του Υπουργείου Δικαιοσύνης και του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου– επισημαίνοντας ωστόσο πως «το ζήτημα της ψηφιοποίησης, για το οποίο καθυστερήσαμε τα τελευταία χρόνια, πρέπει να επανέλθει άμεσα. Η υπέρμετρη καθυστέρηση στην εκδίκαση υποθέσεων δημιουργεί επιπρόσθετο πρόβλημα στην καταχώρηση νέων».
Όπως πρόσθεσε, «προχωρά η πρόσληψη νέων επαρχιακών δικαστών για να διεκπεραιώσουν τις τρέχουσες εκκρεμότητες, ωστόσο το μέλλον δεν φαντάζει τόσο ανθηρό αν δεν επιταχυνθεί η εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων».
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Έκθεση Κομισιόν: Μεταρρυθμίσεις σε δικαιοσύνη, καταπολέμηση διαφθοράς στην Κύπρο και προκλήσεις στα ΜΜΕ
