Μπορεί τα ευρήματα της έκθεσης της ομάδας Κρατών κατά της Διαφθοράς (GRECO) για πρόληψη της διαφθοράς και προώθησης της ακεραιότητας στις κεντρικές Κυβερνήσεις να έχει θετικό πρόσημο για την Κύπρο, ωστόσο στο κομμάτι των συστάσεων για την Αστυνομία, φαίνεται ότι τόσο το Υπουργείο Δικαιοσύνης, όσο και η ηγεσία της Δύναμης έχουν ακόμη αρκετό δρόμο να διανύσουν για να φθάσουν στο επιθυμητό επίπεδο.
Στην έκθεση, παρότι καταγράφεται σε αρκετά σημεία ότι υιοθετήθηκαν εν μέρει οι εισηγήσεις της GRECO από την Κυβέρνηση και την Αστυνομία, εντούτοις εντοπίζονται σημεία που χρήζουν σαφών βελτιώσεων, για τα οποία οι Αρχές ενημέρωσαν ότι προχωρούν τις διαδικασίες και θα εφαρμοστούν οι αλλαγές το 2026.
Σε μία εκ των συστάσεων της, η ομάδα Κρατών κατά της διαφθοράς υπέδειξε όπως οι διορισμοί Αρχηγού και Υπαρχηγού Αστυνομίας να βασίζονται σε επίσημα, αντικειμενικά, ανταγωνιστικά και διαφανή κριτήρια και διαδικασίες.
Θέση των Αρχών της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι πως ο Πρόεδρος διόρισε νέο Αρχηγό και νέο Υπαρχηγό Αστυνομίας, αφού έπαυσε τους προηγούμενους λόγω επιχειρησιακής αποτυχίας, στην υπόθεση απόδρασης του Θεόδωρου Θεοφάνους, γνωστού κι ως Κομμωτή, πριν από ένα χρόνο.
Όπως καταγράφεται στην έκθεση, «προκειμένου να υπάρξει συμμόρφωση με τη σύσταση αυτή, ο Πρόεδρος, μέσω του Κυβερνητικού Εκπροσώπου, εξέδωσε δήλωση που αιτιολογεί την ενέργεια και την επιλογή των υποψηφίων, σε μια προσπάθεια να καταστήσει τους λόγους του διαφανείς και να αποδείξει ότι η επιλογή έγινε με βάση μια αντικειμενική αξιολόγηση της ικανότητας των υποψηφίων για τη θέση και όχι με βάση οποιαδήποτε προσωπική σχέση». Οι Αρχές, σημειώνει η GRECO, επαναλαμβάνουν ότι ο διορισμός και η απόλυση του Αρχηγού και του Υπαρχηγού της Αστυνομίας αποτελεί προνόμιο του Προέδρου, βάσει θεμελιώδους διάταξης του Συντάγματος, η οποία δεν μπορεί να τροποποιηθεί ή να αντικατασταθεί καθ' οιονδήποτε τρόπο.
Στην έκθεσή της, η GRECO τονίζει πως η δημόσια δήλωση, που εξηγεί την επιλογή του Προέδρου για τον διορισμό της ηγεσίας της Αστυνομίας, «είναι ένα θετικό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Ταυτόχρονα, η GRECO παραμένει πεπεισμένη ότι μπορούν να γίνουν περισσότερα για να γίνει η διαδικασία επιλογής πιο αντικειμενική και διαφανής χωρίς τροποποίηση του Συντάγματος».
Έδωσε μάλιστα ως παράδειγμα ότι τα κριτήρια και η διαδικασία επιλογής μπορούν να καθοριστούν με σαφήνεια κατά την έναρξη της διαδικασίας βάσει αντικειμενικών κριτηρίων, λαμβάνοντας δεόντως υπόψη το συνταγματικό σύστημα της μικτής εκπροσώπησης και τα προνόμια του Προέδρου.
Ζητά μετρήσιμα κριτήρια για προαγωγές και μεταθέσεις
Σε άλλο σημείο της έκθεσης, αναφέρεται ότι είχε γίνει σύσταση όπως εισαχθούν μέτρα για την ενίσχυση της αντικειμενικότητας, μέσω μετρήσιμων κριτηρίων, των αποφάσεων σχετικά με την επιλογή αξιωματικών σε υψηλότερους βαθμούς, τις προαγωγές και τις μεταθέσεις, καθώς και για την παροχή μεγαλύτερης διαφάνειας σε τέτοιες διαδικασίες. Επίσης, συνέστησε τη λήψη μέτρων για ενίσχυση της εκπροσώπησης των γυναικών σε όλες τις βαθμίδες της Αστυνομίας ως μέρος των πολιτικών πρόσληψης και προαγωγής.
Σε ό,τι αφορά στο πρώτο σκέλος, θέση των Αρχών είναι ότι «βρίσκονται σε εξέλιξη εργασίες για την αναθεώρηση των κανονισμών προαγωγών της Αστυνομίας και ότι έχει συσταθεί Επιτροπή για το σκοπό αυτό, υπό την προεδρία του Βοηθού Αρχηγού της Αστυνομίας για τη Διοίκηση και την Εκπαίδευση. Προβλέπεται ότι οι τροποποιήσεις των κανονισμών θα εγκριθούν το 2026».
Παρόλα αυτά, η GRECO διατυπώνει τη θέση ότι οι εργασίες για τις τροποποιήσεις των κανονισμών της Αστυνομίας για τις προαγωγές, βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο. Ως εκ τούτου, το πρώτο μέρος της σύστασης θα πρέπει να θεωρηθεί ότι δεν εφαρμόζεται.
Υπενθυμίζεται ότι εδώ και χρόνια η Αστυνομία ταλαιπωρείται με το ζήτημα των προαγωγών, αρκετές από τις οποίες έπεσαν ενώπιον Διοικητικού Δικαστηρίου είτε γιατί δεν τηρήθηκαν οι διαδικασίες, είτε γιατί δεν πληρούνταν τα κριτήρια, είτε ακόμα και άνιση μεταχείριση των υποψηφιοτήτων.
Σε ό,τι αφορά στο δεύτερο σκέλος, η Αστυνομία διαμηνύει ότι οι σχετικοί κανονισμοί αναγνωρίζουν τις φυσιολογικές διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών, καθορίζοντας διαφορετικά πρότυπα για κάθε φύλο και προβλέποντας ειδικά κριτήρια για κάθε φύλο, όσο αφορά τις δοκιμές φυσικής κατάστασης. «Ο χαμηλότερος αριθμός γυναικών που προσλαμβάνονται σε σύγκριση με τους άνδρες οφείλεται στον χαμηλότερο αριθμό γυναικών που υποβάλλουν αίτηση για πρόσληψη, ο οποίος σχετίζεται άμεσα με τον αριθμό των γυναικών που προάγονται. Οι εμπειρογνώμονες που τοποθετήθηκαν στο πρόγραμμα για τη μεταρρύθμιση της Διεύθυνσης Ανθρώπινου Δυναμικού της Αστυνομίας εξέτασαν το θέμα και κατέληξαν στο ίδιο συμπέρασμα. Επιπλέον, θα πραγματοποιηθεί συνέδριο το 2025 για την ευαισθητοποίηση και την ενθάρρυνση των γυναικών αστυνομικών να εκφράσουν το ενδιαφέρον τους και να συμμετάσχουν σε όλα τα επίπεδα».
Οι ενέργειες της Αστυνομία, αποτιμώνται θετικά από την GRECO η οποία αναφέρει μεταξύ άλλων πως απαιτούνται πιο αποφασιστικά και στοχοθετημένα μέτρα για να επέλθει ουσιαστική αλλαγή στα αριθμητικά στοιχεία, όπως μια στοχευμένη πολιτική προσλήψεων που θα δίνει προτεραιότητα στις γυναίκες που έχουν τα προσόντα, μεταξύ άλλων και στα ανώτερα επίπεδα. Παράλληλα, καλεί τις Αρχές να συνεχίσουν τις προσπάθειές τους, αξιοποιώντας τις βέλτιστες πρακτικές των Κρατών Μελών που έχουν επιτύχει σημαντική αλλαγή στην έμφυλη δομή των αστυνομικών τους δυνάμεων.
Βελτίωσαν τον έλεγχο, ανάγκη εξέταση των οικονομικών πτυχών
Στην έκθεση καταγράφεται επίσης το ζήτημα βελτίωσης του ελέγχου και επανελέγχου, αλλά και της εξασφάλισης επαρκών διαδικασιών για τη συνεχή παρακολούθηση των τρωτών σημείων των εργαζομένων, όπως συνέστησε η GRECO.
Οι Αρχές αναφέρουν ότι η εφαρμογή της διαδικασίας ελέγχου έχει θεσπιστεί μέσω τροποποιητικής διάταξης του Αρχηγού Αστυνομίας. Όπως αναφέρεται στην έκθεση, το επίκεντρο της διαδικασίας ελέγχου έχει τεθεί αναλυτικά στο Πρόγραμμα Επαγγελματικών Προτύπων και Εσωτερικού Ελέγχου, στο πλαίσιο του Προγράμματος Αστυνομικής Μεταρρύθμισης της Κύπρου, το οποίο εφαρμόζεται από την Δ.Ε.Π.&Ε.
Ειδικότερα, ο έλεγχος επικεντρώνεται στα εξής:
- εξέταση προσωπικού φακέλου,
- έλεγχος ποινικού ή πειθαρχικού μητρώου και/ή εκκρεμείς υποθέσεις,
- έλεγχος όλων των βάσεων δεδομένων της Αστυνομίας,
- έλεγχος των σχέσεων εξάρτησης που μπορεί να οδηγήσουν σε σύγκρουση συμφερόντων ή να είναι ασυμβίβαστες με τον ρόλο του αστυνομικού,
- παρακολούθηση της κοινωνικής δραστηριότητας των μελών και της σχετικής συμπεριφοράς τους,
- εξαγωγή πληροφοριών από εσωτερικά αρχεία
Σημειώνει ακόμα ότι «ο έλεγχος διενεργείται όπως κρίνεται απαραίτητο, είτε με την παραλαβή των σχετικών πληροφοριών από την Δ.Ε.Π.&Ε είτε ως ανταπόκριση σε έκθεση κινδύνου. Πραγματοποιείται επίσης σε Αd Ηoc βάση για την αντιμετώπιση ανάρμοστης συμπεριφοράς αστυνομικού ή κατά τη διάρκεια της διαδικασίας μετάθεσης. Τα κριτήρια ελέγχου επανεξετάζονται κάθε δύο χρόνια».
Στην τοποθέτησή της, η GRECO, αφού χαιρετίζει την εξέλιξη της διαδικασίας ελέγχου εντός Αστυνομίας, τονίζει ότι θεωρεί θετικό το γεγονός πως ο έλεγχος δεν περιορίζεται στον έλεγχο ποινικών ή πειθαρχικών μητρώων, αλλά καλύπτει επίσης τους οικογενειακούς δεσμούς και την κοινωνική δραστηριότητα. «Ωστόσο, οι Αρχές δεν αναφέρουν τις οικονομικές πτυχές ως καλυπτόμενες από τη διαδικασία ελέγχου. Εντούτοις, επισημαίνει ότι τα οικονομικά αρχεία μπορεί να είναι πολύ σημαντικά για τον εντοπισμό της ευαλωτότητας ενός ατόμου σε πιθανούς κινδύνους διαφθοράς, για παράδειγμα οικονομικά προβλήματα που προκύπτουν από υποθήκη ή προσωπικό δάνειο ή πτώχευση ενός συζύγου. Ως εκ τούτου, καλεί τις Αρχές να επεκτείνουν το πεδίο εφαρμογής της διαδικασίας ελέγχου, ώστε να καλύπτει όλες οι σχετικές πτυχές, όπως η οικογένεια, συνδεδεμένα πρόσωπα, οι σχέσεις με τρίτους, τα οικονομικά και οδηγικά αρχεία και οι προηγούμενες θέσεις εργασίας».
Η GRECO τονίζει επίσης ότι ο έλεγχος δεν θα πρέπει να βασίζεται αποκλειστικά σε αστυνομικές βάσεις δεδομένων ή σε εσωτερικά αρχεία, αλλά και να επωφελείται από τη διοργανική συνεργασία όταν είναι απαραίτητο. Παρατηρεί επίσης ότι οι αναφερόμενες ρυθμίσεις δεν προβλέπουν επανέλεγχο σε τακτά χρονικά διαστήματα. «Εν προκειμένω, η GRECO επαναλαμβάνει τη συνεπή της στάση υπέρ της καθιέρωσης τακτικού ελέγχου, η συχνότητα του οποίου θα πρέπει να εξαρτάται από την έκθεση σε κίνδυνο και το απαιτούμενο επίπεδο ασφάλειας. Ενθαρρύνει τις Αρχές να το λάβουν αυτό υπόψη. Επιθυμεί να συνεχίσει να εξετάζει τις διαδικασίες ελέγχου και καλεί τις αρχές να υποβάλουν περαιτέρω πληροφορίες σχετικά με τις ανωτέρω πτυχές, κατά την επόμενη περίοδο υποβολής εκθέσεων».
Ζητά επιτάχυνση πειθαρχικών διαδικασιών η GRECO
Μια άλλη σημαντική σύσταση που προκύπτει από τα ευρήματα της έκθεσης, είναι πως η GRECO συνέστησε να καθιερωθεί μια διαδικασία που να διασφαλίζει ότι οι υποθέσεις αποφασίζονται εγκαίρως και με συνέπεια και ότι ένα παράπτωμα τιμωρείται αποτελεσματικά.
Οι Αρχές, αναφέρουν πως τα προσχέδια τροποποιήσεων των πειθαρχικών κανονισμών της Αστυνομίας είναι έτοιμα, ώστε να απλουστεύσουν και να επιταχύνουν τις πειθαρχικές διαδικασίες. Το κείμενο αυτό έχει υποβληθεί στο Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης. Η υιοθέτηση των τροποποιημένων κανονισμών προβλέπεται να γίνει εντός του 2026.
Η GRECO, σημειώνει ότι «τα προσχέδια τροποποιήσεων, που αποσκοπούν στην απλούστευση και την επιτάχυνση των πειθαρχικών διαδικασιών, δεν έχουν αποσταλεί στην GRECO και βρίσκονται ακόμη σε πρώιμα στάδια. Η GRECO προσβλέπει στη λήψη ενημέρωσης σχετικά με τους τροποποιημένους κανονισμούς εν ευθέτω χρόνω».
