Λανθασμένους χειρισμούς ως προς τον τρόπο παραχώρησης σε εταιρεία της άδειας για έκδοση των ηλεκτρονικών ταυτοτήτων, εντοπίζει η Ελεγκτική Υπηρεσία, σε ειδική έκθεση που εξέδωσε μετά από έλεγχο που διενήργησε για το Υφυπουργείο Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής.
Σύμφωνα με αρμόδια πηγή από την Ελεγκτική Υπηρεσία, ο σχεδιασμός για τη δημιουργία ηλεκτρονικών ταυτοτήτων άρχισε το 2017, ενώ τον Ιανουάριο του 2024, προσλήφθηκε στη θέση του Υφυπουργού, ο Νικόδημος Δαμιανού, ο οποίος προηγουμένως εργαζόταν σε άλλη εταιρεία, στον ιδιωτικό τομέα. Ακολούθως, η συγκεκριμένη εταιρεία ανέβαλε την έκδοση των ηλεκτρονικών ταυτοτήτων, ωστόσο, σύμφωνα πάντα με την Ελεγκτική, δεν εντοπίστηκε οτιδήποτε μεμπτό, σε σχέση με τον Υφυπουργό και οποιαδήποτε εμπλοκή του στην έκδοση των ηλεκτρονικών ταυτοτήτων.
Παρόλα αυτά, λόγω της «ιδίαζουσας σχέσης», όπως την χαρακτηρίζει η Ελεγκτική Υπηρεσία, , «κατά την άποψη μας, το Υφυπουργείο θα έπρεπε να είχε επιδείξει μεγαλύτερη προσοχή στη διαδικασία ανάθεσης». Όπως εξήγησε η ίδια πηγή, παρότι αναγνωρίζουν ότι δεν υπήρχε άλλος πάροχος στην Κύπρο που μπορούσε να προχωρήσει στην έκδοση των ηλεκτρονικών ταυτοτήτων, το Υφυπουργείο θα έπρεπε να προχωρήσει σε εκούσια προκήρυξη, ώστε εάν οποιαδήποτε άλλη εταιρεία, εντός της ΕΕ ενδιαφερόταν να συμμετάσχει, να είχε τη δυνατότητα να υποβάλει αίτηση.
Την ίδια ώρα, το Υφυπουργείο Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής, στην απάντησή του προς την Ελεγκτική, αναφέρει μεταξύ άλλων πως, «ο σεβασμός μας προς τον θεσμικό ρόλο της Ελεγκτικής Υπηρεσίας είναι δεδομένος. Ωστόσο, εκφράζουμε τη διαφωνία με την προσέγγιση που ακολουθείται στην Έκθεση, η οποία, παρά τις απαντήσεις που δόθηκαν με την επιστολή μας ημερομηνίας 15/05/2025, φαίνεται να εξακολουθεί να αφήνει ερωτηματικά και υπονοούμενα σε σχέση με τη νομιμότητα και τη διαφάνεια της διαδικασίας, γεγονός που θεωρούμε εντελώς αβάσιμο».
Η ειδική έκθεση της Ελεγκτικής
Όπως αναφέρεται, «στις 11.10.2024, εγκρίθηκε από το Συμβούλιο Προσφορών του Υφυπουργείου (ΣΠ) η απευθείας ανάθεση στην Εταιρεία για εξασφάλιση 100.000 ηΤαυτοτήτων με τη διαδικασία διαπραγμάτευσης και εκτίμηση δαπάνης ύψους €3,9εκ., αφού κρίθηκε ότι δεν υπήρχε άλλος Οικονομικός Φορέας (ΟΦ) που να διαθέτει την απαραίτητη προς τούτο έγκριση από την αρμόδια αρχή που είναι το Τμήμα Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών (ΤΗΕ)».
«Κατά την απευθείας διαπραγμάτευση, η Εταιρεία υπέβαλε προσφορά με ποσό όσο και το ποσό της εκτίμησης δαπάνης, ήτοι €3,9εκ. Η διαπραγμάτευση με την Εταιρεία είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση κατά €0,5 ανά ηΤαυτότητα, δηλαδή μείωση συνολικά €50.000, και τελικό ποσό σύμβασης τα €3,85εκ. Αναγνωρίζουμε ότι τη δεδομένη στιγμή στην ΚΔ, φαίνεται ότι δεν υπήρχε άλλος αδειοδοτημένος ΟΦ που θα μπορούσε να συμμετάσχει σε ένα ανοιχτό διαγωνισμό. Επίσης φαίνεται ότι ορθώς το Υφυπουργείο είχε κάνει διερεύνησης της αγοράς, έχοντας έρθει σε επαφή με κάποιους δυνητικούς προσφοροδότες, χωρίς να διαφαίνεται να υπήρξε ενδιαφέρον», πρστίθεται στην έκθεση της Ελεγκτικής.
Παράλληλα αναφέρεται πως, «αναγνωρίζουμε ότι για την εκτέλεση του έργου απαιτείται συγκεκριμένη υποδομή με υψηλό αρχικό κόστος. Σημειώνονται όμως τα εξής:
-Στο σχετικό άρθρο της νομοθεσίας με βάση το οποίο δόθηκε η έγκριση για την πιο πάνω διαδικασία, αναφέρεται ότι η χρήση της διαδικασίας με διαπραγμάτευση χωρίς προηγούμενη δημοσίευση (δηλαδή απευθείας ανάθεση) επιτρέπεται «μόνο εάν δεν υπάρχει εύλογη εναλλακτική λύση ή υποκατάστατο και η απουσία ανταγωνισμού δεν είναι αποτέλεσμα τεχνητού περιορισμού των παραμέτρων της σύμβασης».
-Η νομοθεσία για ενσωμάτωση του Κανονισμού 910/2014 ψηφίστηκε το 2018 και ακολούθησε τον Απρίλιο 2021 τροποποίηση στην οποία περιλήφθηκε η έννοια της ηλεκτρονικής ταυτότητας. Έκτοτε, θα ήταν εφικτό σε έναν ανοικτό διαγωνισμό να περιλαμβανόταν πρόνοια στα έγγραφα ώστε να παραχωρηθεί επαρκή χρονικό περιθώριο σε ενδιαφερόμενους ΟΦ να ετοιμάσουν τις απαιτούμενες υποδομές και να εξασφαλίσουν την εξουσιοδότηση από την αρμόδια αρχή, κάτι όμως που δεν έγινε. Το Υφυπουργείο φαίνεται να ασχοληθεί με το θέμα με καθυστέρηση.
-Συνεπώς, δεν είναι ξεκάθαρο ότι άλλος ΟΦ από την ΕΕ δεν θα ήταν σε θέση να συμμετάσχει σε ένα τέτοιο διαγωνισμό, νοουμένου ότι θα δινόταν επαρκής λογικός χρόνος ώστε να γίνουν οι κατάλληλες ενέργειες έγκρισης του ΟΦ στην Κύπρο.
-Επίσης το Υφυπουργείο θα μπορούσε τουλάχιστον να προβεί σε διαδικασία «Εκούσιας Προκήρυξης» όπου σύμφωνα με το Γενικό Λογιστήριο αποτελεί βέλτιστη πρακτική στο πλαίσιο του Άρθρου 29 του Περί Διαδικασιών Προσφυγής στον Τομέα της Σύναψης των Δημόσιων Συμβάσεων Νόμου του 2010. Αυτή η μέθοδος διαρκεί 10 ημέρες και όπως ανέφερε λειτουργός του Υφυπουργείου προς τον τότε Γενικό Διευθυντή «προσφέρει σε τρίτους τη δυνατότητα να εκφράσουν ενστάσεις πριν την υπογραφή της σύμβασης, προσδίδοντας διαφάνεια και ενισχύοντας τη λογοδοσία της Αναθέτουσας Αρχής». Παρόλα αυτά ο τότε Γενικός Διευθυντής έδωσε οδηγίες να προχωρήσει η απευθείας ανάθεση χωρίς να ακολουθηθεί η συγκεκριμένη διαδικασία.
-Με δεδομένο ότι τελικά η σύμβαση υπογράφτηκε στις 20 Ιανουαρίου του 2025 (ενώ η λειτουργός ενημέρωσε τον ΓΔ στις 30/10/2024), διαφαίνεται ότι το Υφυπουργείο είχε επαρκή χρόνο ώστε να μπορούσε να παραχωρήσει τις 10 ημέρες για τη διαδικασία «Εκούσιας Προκήρυξης».
-Δεδομένης της ιδιάζουσας σχέσης που είχε ο Υφυπουργός με τη συγκεκριμένη εταιρεία (ήταν ο Εκτελεστικός Διευθυντής της Εταιρείας πριν διοριστεί ως Υφυπουργός), το Υφυπουργείο θα έπρεπε κατά την άποψη μας, να ακολουθήσει τουλάχιστον τη διαδικασία «Εκούσιας Προκήρυξης».
Πώς απαντά το Υφυπουργείο Έρευνας
Σε επιστολή του το Υφυπουργείο Έρευνας και Καινοτομίας αναφέρει πως, «το νέο προσχέδιο της Ειδικής Έκθεσης με θέμα «Ηλεκτρονική Ταυτότητα», το οποίο μας κοινοποιήθηκε στις 29/07/2025, και στο οποίο διατυπώνονται επιπρόσθετες παρατηρήσεις και ζητήματα σε σχέση με την υλοποίηση του έργου της Ηλεκτρονικής Ταυτότητας, και σημειώνουμε τα ακόλουθα:
2.Ο σεβασμός μας προς τον θεσμικό ρόλο της Ελεγκτικής Υπηρεσίας είναι δεδομένος. Ωστόσο, εκφράζουμε τη διαφωνία μου με την προσέγγιση που ακολουθείται στην Έκθεση, η οποία, παρά τις απαντήσεις που δόθηκαν με την επιστολή μας ημερομηνίας 15/05/2025, 3627 φαίνεται να εξακολουθεί να αφήνει ερωτηματικά και υπονοούμενα σε σχέση με τη νομιμότητα και τη διαφάνεια της διαδικασίας, γεγονός που θεωρούμε εντελώς αβάσιμο.
3. Ειδικότερα, η αναφορά στο νέο προσχέδιο της Έκθεσης σε «ιδιάζουσα σχέση» του Υφυπουργού με τον συμμετέχοντα ΟΦ κρίνεται τουλάχιστον ατυχής. Κατανοώντας την ανάγκη διερεύνησης όλων των σχετικών παραμέτρων οφείλουμε να υποδείξουμε ότι η αναφορά αυτή δημιουργεί εσφαλμένες εντυπώσεις και αγνοεί το ιστορικό βάθος του έργου, το οποίο σχεδιάστηκε και εξελίχθηκε σταδιακά, ανεξαρτήτως του ποιος προΐστατο πολιτικά της διαδικασίας. Η εξέλιξη του έργου υπήρξε αποτέλεσμα θεσμικών και τεχνικών διαδικασιών που ξεκίνησαν από το 2017 και ολοκληρώθηκαν το 2025, υπό την εποπτεία τριών (3) διαδοχικών κυβερνητικών σχημάτων. Η ολοκλήρωση των διαδικασιών, κατά τη θητεία του νυν Υφυπουργού, αποτελεί φυσική συνέχεια της εξελικτικής πορείας του έργου. Ως εκ τούτου, αναφορές τέτοιας φύσεως ενέχουν τον κίνδυνο δημιουργίας εσφαλμένων εντυπώσεων, καθώς σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να δημιουργείται η εντύπωση ότι η ανάθεση δημοσίων συμβάσεων συνδέεται με κριτήρια αξιολόγησης που δεν συνάδουν με τις βασικές αρχές του κοινοτικού και εθνικού δικαίου των δημοσίων συμβάσεων.
4.Το ΥΕΚΨΠ, καθ' όλη τη διάρκεια σχεδιασμού και υλοποίησης του έργου, έχει ενεργήσει με πλήρη διαφάνεια, τηρώντας στο ακέραιο τις νενομισμένες διαδικασίες και προβαίνοντας σε εκτεταμένες ενέργειες ενημέρωσης της αγοράς με στόχο την ανάπτυξη συνθηκών υγιούς ανταγωνισμού. Στο πλαίσιο αυτό και σε συνέχεια της επιστολής μας, ημερ. 15/05/2025, η οποία επισυνάπτεται για εύκολη αναφορά, επισημαίνονται οι ακόλουθες ενέργειες του Υφυπουργείου που τεκμαίρουν τα πιο πάνω:
(α) [ΕΕ – Παρ. 1.1] – Ανάθεση Σύμβασης από ΣΠ τον Οκτώβριο 2014
Το Υφυπουργείο σε όλα τα στάδια σχεδιασμού και υλοποίησης του έργου λειτούργησε με βασική προτεραιότητα τη διαφάνεια, την ίση μεταχείριση όλων των Οικονομικών Φορέων (ΟΦ), καθώς και την ανάπτυξη συνθηκών υγιούς ανταγωνισμού, προβαίνοντας στις ακόλουθες ενέργειες:
Δημιουργία ενός ανοικτού κανονιστικού, ρυθμιστικού και τεχνικού πλαισίου – του "Εθνικού Σχεδίου Ηλεκτρονικών Ταυτοτήτων", το οποίο τέθηκε στη διάθεση κάθε ενδιαφερόμενου ΟΦ χωρίς διακρίσεις. Το εν λόγω πλαίσιο επιτρέπει σε οποιονδήποτε ΟΦ να προβεί στις απαιτούμενες ενέργειες για την εξασφάλιση εξουσιοδότησης Παροχής Ηλεκτρονικών Ταυτοτήτων.
Έγκαιρη ενημέρωση της αγοράς, τόσο πριν όσο και μετά την ίδρυση του Υφυπουργείου, για τις προθέσεις της Κυβέρνησης. Συγκεκριμένα, από το 2017, κοινοποιήθηκε η πρόθεση της Κυβέρνησης για διάθεση Ηλεκτρονικών Ταυτοτήτων μέσω διαγωνιστικής διαδικασίας, και η μελλοντική ανάπτυξη της αντίστοιχης αγοράς, ενθαρρύνοντας τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων ΟΦ. Επιπλέον, το εν λόγω έργο περιλαμβάνεται στον Εθνικό Στρατηγικό Οδικό Χάρτη Ψηφιακής Δεκαετίας, ο οποίος βρίσκεται δημοσιευμένος στην ιστοσελίδα του ΥΕΚΨΠ, καθώς και σε ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ως αποτέλεσμα, το ΥΕΚΨΠ προέβη σε έγκαιρη γνωστοποίηση του επικείμενου έργου, διασφαλίζοντας ότι τυχόν ενδιαφερόμενοι ΟΦ (εντός και εκτός ΚΔ) διέθεταν επαρκή χρόνο για να προβούν σε ενέργειες εκδήλωσης ενδιαφέροντος ή/και έναρξη ενεργειών εξασφάλισης εξουσιοδότησης Παροχής Ηλεκτρονικών Ταυτοτήτων.
Υπενθυμίζουμε ότι, παρά τα ανωτέρω, δεν προέκυψε, κατά το διάστημα τούτο, κανένας άλλος ΟΦ που να έχει επενδύσει στην υλοποίηση της αναγκαίας υποδομής στην Κύπρο, κάτι που απαιτεί σοβαρή οικονομική επένδυση και χρόνο, και που να έχει εξασφαλίσει την εξουσιοδότηση από την αρμόδια αρχή, ώστε να πληροί τις προϋποθέσεις συμπερίληψης σε διαδικασία προμήθειας. Υπενθυμίζουμε εκ νέου, ότι ο μοναδικός Πάροχος που είχε αδειοδοτηθεί και μπορούσε να συμμετάσχει σε διαδικασία προμήθειας ήταν η Εταιρεία Εταιρεία Τούτο δεν ήταν κάτι που φαίνεται, όπως αναφέρεται στην Έκθεσή σας, αλλά ήταν δεδομένο και μάλιστα χωρίς προοπτικές για αλλαγή για μεγάλο χρονικό διάστημα».
Παράλληλα σημειώνει πως, «ως εκ τούτου, δεν συμφωνούμε με την αναφορά στην Έκθεση ότι το Υφυπουργείο δεν έδωσε την ευκαιρία υποβολής προσφοράς και σε άλλους ΟΦ, με έδρα είτε στην Κυπριακή Δημοκρατία είτε σε άλλο Κράτος Μέλος της ΕΕ. Μετά τις επαναλαμβανόμενες εξηγήσεις που έχουν δοθεί στην Ελεγκτική Υπηρεσία για το θέμα, καθώς και τα δεδομένα που υφίστανται για χρόνια τώρα, δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε με την αναφορά σας ότι η απευθείας ανάθεση δεν ικανοποιεί τις αρχές της διαφάνειας, της μη διάκρισης και της ίσης μεταχείρισης των ΟΦ».
Επιπρόσθετα αναφέρει ότι, «σε σχέση με την αναφορά σας στην Εκούσια Προκήρυξη, αναγνωρίζοντας τη θέση του Γενικού Λογιστηρίου ότι η Εκούσια Προκήρυξη αν και δεν είναι υποχρεωτική εντούτοις αποτελεί βέλτιστη πρακτική με σκοπό να μειώσει τον κίνδυνο για νομικές προσφυγές, το Υφυπουργείο προέβη σε αξιολόγηση της εφαρμογής της. Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη:
-την ύπαρξη ενός και μοναδικού ΟΦ που πληρούσε τις προϋποθέσεις συμμετοχής σε διαγωνιστική διαδικασία,
-τη μη ύπαρξη ενδιαφέροντος από δυνητικούς παρόχους που προσεγγίστηκαν από τοΥφυπουργείο για να επιδείξουν ενδιαφέρον και να προβούν στις απαραίτητες ενέργειες με σκοπό να πληρούν τις προϋποθέσεις συμμετοχής στο διαγωνισμό, και
-την εκτενή ενημέρωση και γνωστοποίηση που προηγήθηκε του διαγωνισμού, κάτι που αναλύεται σε μεγάλη έκταση στην επιστολή μας με ημερ. 15/05/2025,
Κρίθηκε ότι η προσφυγή σε μια τέτοια διαδικασία ήταν ουσιαστικά άνευ αντικειμένου.
(β) [ΕΕ – Παρ. 1.2] – Απόφαση ΥΣ για τη διαδικασία».
Όπως αναφέρει το Υφυπουργείο Έρευνας, «το Υπουργικό Συμβούλιο (ΥΣ), στις 10/10/2024, ενέκρινε την πολιτική κατεύθυνση και το αντικείμενο του έργου, το οποίο αφορά στην επιχορήγηση 100.000 Ηλεκτρονικών Ταυτοτήτων, σε ορίζοντα τριετίας, προς τους πολίτες της Δημοκρατίας άνω των 18 ετών».
Σημειώνει ακόμη πως, «οπως επισημάνθηκε στην επιστολή μας με ημερ. 15/05/2025, ως οι νενομισμένες διαδικασίες, η απόφαση προσφυγής στη διαδικασία διαπραγμάτευσης λήφθηκε από το Συμβούλιο Προσφορών (ΣΠ) στις 11/10/2024, αφού διαπιστώθηκε ότι πληρούνται τα κριτήρια χρήσης της διαδικασίας, σύμφωνα με το εδάφιο (2)(β)(ii) του Άρθρου 29 του περί της Ρύθμισης των Διαδικασιών σύναψης Δημοσίων Συμβάσεων και για Συναφή Θέματα Νόμου του 2016 (Ν.73(Ι)/2016)».
Αναφέρει ακόμη πως, «ως εκ τούτου, η απόφαση προσφυγής στη διαδικασία διαπραγμάτευσης λήφθηκε από το αρμόδιο όργανο, ήτοι το Συμβούλιο Προσφορών του ΥΕΚΨΠ, σύμφωνα με τις νενομισμένες διαδικασίες. Συμπερασματικά, θεωρούμε ότι το ΥΕΚΨΠ λειτούργησε με γνώμονα τη διαφάνεια, τη νομιμότητα και τη δημιουργία συνθηκών υγιούς ανταγωνισμού σε όλο το φάσμα σχεδιασμού και υλοποίησης του έργου, το οποίο εκτείνεται σε βάθος ετών, προβαίνοντας έγκαιρα σε όλες τις απαιτούμενες ενέργειες. Η διαδικασία ανάθεσης, μέσω διαπραγμάτευσης χωρίς προηγούμενη δημοσίευση, έγινε πλήρως εντός των ορίων του νομικού πλαισίου, σύμφωνα με τις νενομισμένες διαδικασίες, και κατόπιν απόφασης των καθ' ύλην αρμόδιων οργάνων».
«Παραμένουμε στη διάθεσή σας για περαιτέρω πληροφορίες ή/και διευκρινίσεις», κατέληξε το Υφυπουργείο.
