Η δολοφονία της Ειρήνης Παπακίτσα από τον σύντροφό της, μπροστά στα μάτια του παιδιού της, στη Χλώρακα, ανέδειξε για ακόμη μία φορά τις αδυναμίες στην αποτελεσματική επικοινωνία και στήριξη των γυναικών που βιώνουν ενδοοικογενειακή ή σεξουαλική βία. Καθίσταται σαφές ότι χρειάζονται σαφή και συνεχή μηνύματα προς τα θύματα, ώστε να γνωρίζουν ότι μπορούν να στηριχθούν στους αρμόδιους θεσμούς και να βρουν τη δύναμη να απομακρυνθούν από καταστάσεις κακοποίησης πριν είναι αργά.
Το ίδιο σενάριο επαναλαμβάνεται, όπως και στις δεκάδες άλλες περιπτώσεις που συγκλόνισαν ολόκληρη την κοινωνία για λίγες μόνο ημέρες, χωρίς ποτέ όμως να υπάρξουν οι ριζικές και ουσιαστικές αλλαγές στο σύστημα που, στη θεωρία, οφείλει να προστατεύει, να στηρίζει και να ενισχύει με κάθε διαθέσιμο τρόπο τις γυναίκες και τα παιδιά, που βρίσκονται στο στόχαστρο βίαιων ανδρών. Παιδιά που από θεατές μετατρέπονται συχνά και τα ίδια σε θύματα της βίας που εκδηλώνεται μέσα στην οικογένεια.
Οι αρμόδιες υπηρεσίες που θα έπρεπε να λειτουργούν ως ασπίδα προστασίας για τις γυναίκες, σε πολλές περιπτώσεις δείχνουν αδικαιολόγητη αδιαφορία, προσπαθώντας να δικαιολογήσουν την αποτυχία τους στην πρόληψη σοβαρών περιστατικών βίας. Και αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι στα χέρια τους υπάρχει μια ισχυρή νομοθεσία, που, παρά τις όποιες ανάγκες βελτίωσης, αποτελεί εργαλείο προστασίας.
Το κράτος οφείλει να στείλει ξεκάθαρο μήνυμα πως οι γυναίκες μπορούν να στηριχθούν στις δομές και τις διαδικασίες του, να μιλήσουν, να ακουστούν και να καταγγείλουν. Μόνο έτσι μπορούν να χτίσουν γύρω τους ένα δίκτυ προστασίας, να απελευθερωθούν ψυχικά και πρακτικά από κακοποιητικούς συντρόφους ή συζύγους, να σπάσουν τη σιωπή τους και να λάβουν την αναγκαία ψυχολογική και οικονομική στήριξη, βγαίνοντας πιο δυνατές από τον εφιάλτη που βίωσαν.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Δεν πρέπει να πεθαίνει καμία γυναίκα επειδή έτσι αποφάσισε ένας βίαιος άντρας
Ένα τέτοιο παράδειγμα κρατικής ανεπάρκειας ήταν η περίπτωση της 41χρονης Petya Krateva, η οποία δολοφονήθηκε το 2024 στην Έμπα από τον πρώην σύζυγό της. Αν και τον είχε καταγγείλει για ενδοοικογενειακή βία και είχε εκδοθεί ένταλμα σύλληψης, το ένταλμα δεν εκτελέστηκε άμεσα, αφήνοντάς τον ελεύθερο για αρκετές ημέρες. Ακολούθησε έντονος καυγάς, ο οποίος κατέληξε στη δολοφονία της, αφού τη μαχαίρωσε και την πέταξε από το μπαλκόνι. Λίγο πριν το φονικό, ένας γείτονας προσπάθησε επανειλημμένα να επικοινωνήσει με την Αστυνομία για να αναφέρει τον καυγά, αλλά σε τέσσερις προσπάθειες δεν κατάφερε να συνεννοηθεί και ξεκάθαρα δεν δόθηκε η δέουσα σημασία σε αυτά που έλεγε. Παρ’ ότι η Petya βρήκε το θάρρος να καταγγείλει, οι αρμόδιες υπηρεσίες δεν λειτούργησαν όπως έπρεπε και δεν την προστάτευσαν, με αποτέλεσμα την τραγική της κατάληξη.
Προφανώς, τα μηνύματα που στέλλει το κράτος δεν είναι αρκετά πειστικά, ώστε όλες οι γυναίκες που βιώνουν έμφυλη βία και βρίσκονται υπό συνεχή φόβο, να αισθανθούν ότι μπορούν να αποταθούν στις Αρχές και να λάβουν την στήριξη που χρειάζονται. Τα κενά, οι παραλείψεις και η ασυνεννοησία των αρμόδιων Αρχών αποδεικνύουν με τον πιο ηχηρό τρόπο ότι το ίδιο το σύστημα νοσεί. Οι διαδικασίες που εφαρμόζονται και οι αποφάσεις που λαμβάνονται δεν είναι πάντοτε οι ορθότερες, με αποτέλεσμα, σε αρκετές περιπτώσεις, γυναίκες να μένουν μόνες, αβοήθητες και εκτεθειμένες σε βάναυσες εγκληματικές πράξεις και αυτό να λειτουργεί ως αντικίνητρο για άλλες γυναίκες που βρίσκονται σε παρόμοια κατάσταση και αντιλαμβάνονται ποιου χειρισμού έτυχαν άλλες υποθέσεις.
Την ίδια ώρα, υπάρχουν ακόμη και στις μέρες μας φωνές στην κοινωνία, που συντηρούν τα πατριαρχικά κατάλοιπα και στερεότυπα, τα οποία συνεχίζουν να διαχωρίζουν τη θέση της γυναίκας από αυτήν του άντρα και περιορίζουν τον ρόλο της αποκλειστικά στο σπίτι. Στερεότυπα που κουβαλούν και οι γυναίκες οι οποίες έρχονται αντιμέτωπες με άνδρες κακοποιητές και βιαστές, και δικαιολογούν, στις πλείστες των περιπτώσεων, είτε την βία ενάντια στις γυναίκες, είτε ακόμη και την πράξη του βιασμού.
«Η ριζική αλλαγή που πρέπει να γίνει είναι η αντίληψη για τη θέση των ανδρών και των γυναικών», ανέφερε σε δηλώσεις της στον REPORTER η Οργανωτική Γραμματέας της ΠΟΓΟ, Ελένη Ευαγόρου. Σημείωσε πως «εντός του πλέγματος των σχέσεων που έχουμε ακόμα στην Κύπρο με κατανεμημένους ρόλους για τους άνδρες και τις γυναίκες, δυστυχώς ακόμα το 2025 και με όσες θέσεις εξουσίας και να έχουν πάρει οι γυναίκες, στη βάση της κοινωνίας οι αντιλήψεις δεν έχουν αλλάξει. Η γυναίκα είναι ακόμη και σήμερα υποχείριο του άντρα».
Το φαινόμενο αυτό, όπως σημείωσε, εντοπίζεται και στις απόψεις τις νεολαίας, αναφέροντας πως «το πρόσφατο ευρωβαρόμετρο έδειξε ότι οι ηλικίες 20 με 24 θεωρούν ότι η θέση της γυναίκας είναι στο σπίτι. Είναι αρκετά ανησυχητικό διότι δείχνουν περαιτέρω συντηρητικοποίηση και πισωγύρισμα, κάτι που ισχύει σε περιπτώσεις γυναικοκτονιών, έμφυλης και σεξουαλικής βίας και ακόμα και στην κακοποίηση των παιδιών».
Αναφερόμενη στην δολοφονία της Ειρήνας Παπακίτσα, η κ. Ευαγόρου σημειώνει πως «σε αυτή την περίπτωση έχουμε από τη μία στερεότυπα τα οποία κουβαλούν και οι ίδιες οι γυναίκες, ότι δηλαδή θα τους συγχωρήσουν μία, δύο, τρεις και εκατό φορές και στην εκατοστή φορά θα αποφασίσουν να τους πουν ότι θα φύγουν και θα τις μαχαιρώσει. Από την άλλη υπάρχει προβληματικό πλαίσιο, διότι οι δομές δεν είναι αρκετά δυνατές και δεν είναι επαρκή τα προγράμματα τα οποία να μπορούν να στηρίζουν μία μονογονιό η οποία μπορεί να αντιμετωπίζει οικονομικής φύσεως προβλήματα και να την ενδυναμώσουν με τρόπο που να μπορεί να σπάσει τον κύκλο της βίας».
Έκανε λόγο για μοτίβο στο οποίο πολλές περιπτώσεις παραμένουν στον κύκλο της βίας διότι δεν μπορούν πρακτικά και θεσμικά να ξεφύγουν. «Δεν έχουμε τέτοιες δομές στήριξης, δεν έχουμε κοινωνικούς λειτουργούς και ψυχολόγους στον αριθμό που να είναι επαρκής. Στην Πάφο για παράδειγμα δεν υπάρχει καταφύγιο για τις γυναίκες είναι επαναλαμβανόμενα τα περιστατικά στην επαρχία, όπως την περίπτωση της κοπέλας από τη Βουλγαρία».
Αναφέρθηκε εξάλλου σε επανειλημμένες επιστολές του γυναικείου κινήματος προς την υφυπουργό Κοινωνικής Πρόνοιας οι οποίες μέχρι σήμερα έμειναν αναπάντητες. Αναφερόμενη στο προεκλογικό πρόγραμμα του Προέδρου της Δημοκρατίας, η κ. Ευαγόρου σημείωσε πως σε αυτό «έχει δεσμευτεί ότι θα λειτουργήσει Σπίτι της Γυναίκας σε όλες τις επαρχίες. Αυτή τη στιγμή λειτουργεί πιλοτικά μόνο στη Λευκωσία και μία γυναίκα που βρίσκεται στην Πάφο δεν είναι δικαιούχος».
Παράλληλα έκανε λόγο για ασυνεννοησία των αρμόδιων υπηρεσιών, ανεπαρκείς προϋπολογισμούς σε προγράμματα, καθώς και σε ανεπαρκείς δομές. «Με ποιο τρόπο ανατρέπουμε τα στερεότυπα από το σχολείο; Κανένας σχεδιασμός. Τα όσα κάνει η Επίτροπος Ισότητας των Φύλων, που ο ρόλος της είναι απλώς συμβουλευτικός, είναι απλά μία χαραμάδα σε όλα όσα συμβαίνουν».
Από πλευράς της η πρόεδρος του Μεσογειακού Ινστιτούτου Μελετών Κοινωνικού Φύλου, Σουζάνα Παύλου, μιλώντας στον REPORTER αναφέρθηκε και η ίδια στους ελλείπεις χειρισμούς των εμπλεκόμενων φορέων και υπηρεσιών, χαρακτηρίζοντάς τους μη αποτελεσματικούς για οποιανδήποτε μορφή κακοποίησης των γυναικών. Θα πρέπει, είπε, «να δούμε τα ζητήματα με σοβαρότητα και ειλικρίνεια, χωρίς να μπούμε στη διαδικασία να δούμε ποιος λειτουργός ή ποια υπηρεσία έφταιξε και να ρίχνουμε την μπάλα ο ένας του άλλου. Εκείνο που λείπει είναι μία σοβαρή και ειλικρινής προσπάθεια να κάτσουν όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς στο τραπέζι και να εξετάσουμε που υπάρχουν ελλείψεις, ειδικά στον συντονισμό μεταξύ μας και να δούμε ως σύστημα προστασίας και στήριξης πού υφίστανται κενά, τι θα μπορούσε να γίνει καλύτερα και να γίνουν βελτιώσεις σε διαδικασίες, πρωτόκολλα και επικοινωνία και να κάνουμε ένα βήμα μπροστά».
Επεσήμανε πως είναι σημαντικό το γεγονός ότι υπάρχουν αυξημένες καταγγελίες περιπτώσεων βίας εναντίον γυναικών, ωστόσο, όπως σημείωσε, «θα πρέπει να εξετάσουμε τους τρόπους ανταπόκρισης σε κάθε περίπτωση. Η βία, ειδικά στην οικογένεια, είναι πολυσύνθετο πρόβλημα, κάθε θύμα έχει διαφορετικές ανάγκες και εμπόδια, όπως η οικονομική αρωγή, η εμπλοκή παιδιών και η ανάγκη στέγασης. Δεν υπάρχει μία απλή διαδικασία που θα μπορούμε να εφαρμόσουμε σε όλες τις περιπτώσεις και χρειάζεται μία εξατομικευμένη προσέγγιση που να ανταποκρίνεται στις ειδικές ανάγκες της κάθε περίπτωσης», τόνισε.
Η κ. Παύλου παρατήρησε πως στην Κύπρο «τρέχουμε πάντα πίσω από τα γεγονότα» και τόνισε ότι «ο τομέας που θα πρέπει να επενδύσουμε είναι στην πρόληψη. Συζητάμε συνέχεια για την πρόληψη στην παιδεία. Παρατηρείται μία καθημερινή τεράστια έκθεση των παιδιών και των εφήβων στο διαδίκτυο σε επιβλαβές περιεχόμενο».
Εξήγησε πως «θα πρέπει να δούμε πως βιώνουν τα παιδιά στην καθημερινότητά τους την κακοποίηση, πως την αντιλαμβάνονται αγόρια και κορίτσια και θα πρέπει να γίνει αλλαγή εντός του εκπαιδευτικού συστήματος. Όχι μόνο με εκπαιδευτικές διαλέξεις με ειδικούς, αλλά μέσα από διάλογο με τα παιδιά, να τους δώσουμε φωνή να πουν τι βιώνουν. Σύμφωνα με έρευνες, πλέον η κακοποίηση γίνεται και εντός και εκτός διαδικτύου και δεν αντιλαμβάνονται τα παιδιά αυτόν τον διαχωρισμό, όπως μπορούν να κάνουν οι ενήλικες. Μιλώντας με έφηβους, έχουν πρόσβαση σε προβληματικό περιεχόμενο που δεν έχουμε ιδέα εμείς και για αυτό τον λόγο πρέπει να γίνει διάλογος».
Καταλήγοντας επισήμανε πως «η περιεκτική σεξουαλική διαπαιδαγώγηση περιλαμβάνει και περιεχόμενο που έχει να κάνει με την ισότητα των φύλων, υγίεις σχέσεις μεταξύ των εφήβων και εξάλειψη των στερεοτύπων που καλά κρατούν στην Κύπρο, όπως βλέπουμε και μέσα στην κοινωνία αλλά και μέσα στους θεσμούς. Πρέπει να γίνει αναπόσπαστο κομμάτι του αναλυτικού προγράμματος σε όλες τις βαθμίδες τις εκπαίδευσης, καλύπτοντας θέματα που πραγματικά χρειάζονται τα παιδιά. Δεν γνωρίζουμε πραγματικά τι χρειάζονται οι έφηβοι και για αυτό υπάρχουν υψηλά ποσοστά κακοποίηση παιδιών από παιδιά».
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ:
- Συγκλονίζουν οι λεπτομέρειες της γυναικοκτονίας στην Πάφο-Το παιδί κρατούσε το λαιμό του και φώναζε «βοήθεια η μάμα μου»
- Με δύο μαχαιριές σκότωσε την άτυχη Ειρήνα ο σύντροφός της-Υπέστη αιμορραγικό σοκ συνεπεία ρήξης πνεύμονα
- Μηδενική ανοχή απαιτεί η Επ. Ισότητας-«Καμία συνθήκη δεν μπορεί να δικαιολογήσει γυναικοκτονία, αποκλειστική ευθύνη φέρει ο θύτης»
