Για δεύτερη συνεχόμενη εβδομάδα βρίσκονται στο Κίεβο ως παρατηρητές ο νομικός Στυλιανός Μιχαήλ και ο δημοσιογράφος Γιώργος Τάττης, στο πλαίσιο της αποστολής του Συνδέσμου Δημοκρατικών Δικηγόρων Κύπρου (CDLA) για την παρακολούθηση της δίκης του Ουκρανού πρώην βουλευτή Ολεξάντρ Χρανόφσκι. Ο Χρανόφσκι κατηγορείται για αδικήματα διαφθοράς και υπεξαίρεσης δημοσίου χρήματος.
Σήμερα, 7 Αυγούστου, η αποστολή ενισχύθηκε με την άφιξη των δικηγόρων Κωστή Ευσταθίου και Ευστάθιου Ευσταθίου, οι οποίοι συμμετέχουν ενεργά στην αποστολή, αναγνωρίζοντας τη σημασία της υπόθεσης τόσο σε νομικό όσο και σε θεσμικό επίπεδο.
Το έργο της αποστολής εντάσσεται στο πλαίσιο του αυξανόμενου ενδιαφέροντος που επιδεικνύεται της Νομικής Επιτροπής της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης (PACE) περιλαμβανομένης, η οποία το τελευταίο διάστημα διερευνά συστηματικά περιπτώσεις διακρατικής καταστολής.
Ο Κύπριος βουλευτής και μέλος της Νομικής Επιτροπής, Κωστής Ευσταθίου, είναι εισηγητής σχετικής έκθεσης με τίτλο: «Πώς το κράτος δικαίου μπορεί να αντισταθεί ή να απαντήσει σε περιπτώσεις διακρατικής καταστολής υπό το πρόσχημα της καταπολέμησης διαφθοράς ή τρομοκρατίας», όπου αναδεικνύονται περιπτώσεις πολιτικά υποκινούμενων διώξεων. Στην έκθεση περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, η υπόθεση του Ολεξάντρ Χρανόφσκι, του Κούρδου αγωνιστή Κενάν Αγιάζ (μετά την έκδοσή του στη Γερμανία από την Κύπρο), καθώς και διώξεις αντικαθεστωτικών στην Τουρκία και τη Ρωσία, όπως επίσης και οι περιπτώσεις του Julian Assange, του Edward Snowden κ.ά.
Η κυπριακή αποστολή επιχείρησε στις 28 Ιουλίου να παρακολουθήσει την ακρόαση επί αιτήματος εξαίρεσης δικαστή ενώπιον του Πρωτοβάθμιου Δικαστηρίου του Ανώτατου Δικαστηρίου κατά της Διαφθοράς της Ουκρανίας (High Anti-Corruption Court of Ukraine – HACC). Ωστόσο, η είσοδος δεν της επετράπη, με τους λειτουργούς ασφαλείας να επικαλούνται διαδικαστικής φύσεως ζητήματα.
Στις 5 Αυγούστου, η αποστολή παρευρέθηκε εκ νέου στο Πρωτοβάθμιο Δικαστήριο του HACC, κατά τη συνέχιση της κύριας διαδικασίας στην υπόθεση Χρανόφσκι. Στις 8 Αυγούστου αναμένεται να εξεταστεί η έφεση της Εισαγγελίας της Ουκρανίας κατά της απόφασης με την οποία απορρίφθηκε το αίτημα των διωκτικών αρχών επαναφοράς της ειδοποίησης ύπαρξης υπόνοιας(«notice of suspicion») σε βάρος του Χρανόφσκι.
Η υπεράσπιση του κατηγορούμενου δήλωσε στον δημοσιογράφο Γεώργιο Τάττη ότι η ειδοποίηση, που του είχε επιδοθεί από τις ουκρανικές αρχές (notice of suspicion), αποτελεί στην ουσία συγκεκαλυμμένη πολιτική δίωξη – γεγονός που, όπως σημειώνει, καταδεικνύεται από την επιμονή της Εισαγγελίας να διατηρεί ενεργό την ειδοποίηση υπόνοια (notice of suspicion), παρά την ακύρωσή του από το Δικαστήριο. Τόνισε ότι η έφεση που καταχώρησε η Εισαγγελία δεν έχει ανασταλτικό χαρακτήρα – όπως θα ίσχυε σε κάθε κράτος δικαίου – και ότι η στάση αυτή συνιστά κατάφωρη παραβίαση των θεμελιωδών εγγυήσεων δικαιοσύνης. Αυτή η επιμονή, εντάσσεται σε ένα ευρύτερο μοτίβο κατάχρησης διεθνών εργαλείων όπως οι ερυθρές αγγελίες της INTERPOL (red notices), από αυταρχικά κυρίως καθεστώτα που επιδιώκουν να στοχοποιούν πολιτικούς αντιφρονούντες εκτός των συνόρων τους. Το φαινόμενο αυτό αναδεικνύεται στις εργασίες της PACE, η οποία εστιάζει στην αποκάλυψη τέτοιων καταχρήσεων, στην προώθηση θεσμικών μεταρρυθμίσεων και στην ενίσχυση των εγγυήσεων για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Η Υπόθεση Χρανόφσκι και το Φαινόμενο της Διακρατικής Καταστολής
Βάσει εκθέσεων ανεξάρτητων νομικών εμπειρογνωμόνων, η υπόθεση Χρανόφσκι φέρει έντονα χαρακτηριστικά πολιτικά υποκινούμενης δίωξης, με στοιχεία που εγείρουν σοβαρές αμφιβολίες για τη συμμόρφωση με τις θεμελιώδεις εγγυήσεις της δίκαιης δίκης. Παράλληλα, αντιμετωπίζει και αίτημα έκδοσης από την Ουκρανία προς το Ηνωμένο Βασίλειο – γεγονός που εγείρει κρίσιμες νομικές και θεσμικές διαστάσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Η υπόθεση εντάσσεται σε ένα ευρύτερο φαινόμενο που το Συμβούλιο της Ευρώπης έχει περιγράψει ως «διακρατική καταστολή»: την κατάχρηση των διεθνών νομικών μηχανισμών (όπως τα αιτήματα έκδοσης, οι ειδοποιήσεις μέσω INTERPOL και τα αιτήματα αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής) για την καταδίωξη πολιτικών αντιπάλων, δημοσιογράφων, υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και πρώην κρατικών αξιωματούχων.
Η Ευθύνη των Δημοκρατικών Κρατών
Η ενδεχόμενη αποδοχή του αιτήματος έκδοσης των ουκρανικών αρχών από το Ηνωμένο Βασίλειο θα συνιστούσε, σύμφωνα με διεθνείς νομικούς παρατηρητές, επικίνδυνο προηγούμενο: ότι ακόμη και κράτη με κατοχυρωμένες δημοκρατικές εγγυήσεις μπορούν να καταστούν – ηθελημένα ή άθελά τους – συνυπεύθυνα στη νομιμοποίηση πολιτικά υποκινούμενων διώξεων.
Μια τέτοια εξέλιξη θα έθετε υπό σοβαρή αμφισβήτηση την ακεραιότητα των ευρωπαϊκών θεσμικών εγγυήσεων και θα αποδυνάμωνε τη διεθνή προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων, όπως αυτά κατοχυρώνονται στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) και στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ.
Η Παρουσία του CDLA στην Ουκρανία
Ο Σύνδεσμος Δημοκρατικών Δικηγόρων Κύπρου (CDLA), μέλος του ELDH (European Association of Lawyers for Democracy & World Human Rights), έχει διαχρονικά επιδείξει έμπρακτη δέσμευση στην παρακολούθηση και τεκμηρίωση δικαστικών διαδικασιών με διακρατική ή διεθνή διάσταση, όπου ανακύπτουν σοβαρά ζητήματα παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων και υπονόμευσης του κράτους δικαίου.
Η παρουσία της τετραμελούς αποστολής του CDLA στην Ουκρανία — σε μια χώρα που βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση — αποδεικνύει την ενεργή και συνεπή προσήλωσή του στην προάσπιση των θεμελιωδών ελευθεριών και την επιμονή του στην υπεράσπιση της δημοκρατίας, της ισότητας, της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης και του κράτους δικαίου, ακόμη και κάτω από τις πλέον δύσκολες συνθήκες.
