Νέα όπλα για πάταξη της διαφθοράς-Ψηφίζεται η Αρχή, ελέγχονται οι λομπίστες

Ως ιστορική, χαρακτηρίζεται από πολλούς η σημερινή ημέρα, αφού η Βουλή θα κληθεί να ψηφίσει το Νομοσχέδιο που αφορά τη λειτουργία της Ανεξάρτητης Αρχής κατά της Διαφθοράς. Πρόκειται για μια νομοθεσία που προβλέπει τη δημιουργία ενιαίου φορέα σχεδιασμού και συντονισμού ενεργειών για την πρόληψη και καταπολέμηση της διαφθορά, με κεντρικό στόχο να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών προς τους θεσμούς 

Παράλληλα, δεύτερος σκοπός της Νομοθεσίας είναι η αποτελεσματική λειτουργία του κράτους και η χρηστή διοίκηση, καθώς και η βελτίωση του επαγγελματικού και επενδυτικού περιβάλλοντος για να ανταποκριθεί η Δημοκρατία στις δεσμεύσεις της έναντι διεθνών και ευρωπαϊκών οργανισμών.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Infographic: Διαφθορά, μέσο και ομερτά-Τα στοιχεία που απογυμνώνουν τους θεσμούς

Αν και τα κόμματα επιφυλάχθηκαν να τοποθετηθούν κατά τη διάρκεια της σημερινής Ολομέλειας, αναμένεται πως το Νομοσχέδιο θα υπερψηφιστεί, αφού έχει γίνει αρκετή προεργασία, από το 2019, όταν ξεκίνησε η συζήτηση τους ενώπιον της αρμόδιας επιτροπής της Βουλής. Την ηγεσία της Επιτροπής κατά της Διαφθοράς, θα έχει ο επίτροπος Διαφάνειας ο οποίος θα διοικεί τα άλλα τέσσερα μέλη που θα έχουν εξαετή θητεία. 

Τι θα μπορεί να κάνει η Αρχή 

Σύμφωνα με το Νομοσχέδιο, η Αρχή κατά της Διαφθοράς θα μπορεί να διερευνήσει, αυτεπάγγελτα, μετά από καταγγελία ή μετά από απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, οποιουδήποτε θέμα αφορά σε πράξεις διαφθοράς ή πράξεις εν δυνάμει διαφθοράς οποιασδήποτε υπηρεσίας και την υποβολή σχετικής έκθεσης στην αρμόδια αρχή ή στο Υπουργικό Συμβούλιο, ανάλογα με την περίπτωση.

Θα μπορεί επίσης να αναλάβει τον συντονισμό της καταπολέμησης της απάτης, της διαφθοράς και κάθε άλλης παράνομης δραστηριότητας σε εθνικό επίπεδο. Η Αρχή κατά της Διαφθοράς, θα μπορεί να συνεργάζεται με διεθνείς οργανισμούς και με τα αρμόδια όργανα και υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, περιλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF), για την εκπόνηση, ανάληψη, χρήση και υλοποίηση προγραμμάτων για την καταπολέμηση της διαφθοράς και της απάτης.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Από τη Βουλή θα περνά η Αρχή κατά της Διαφθοράς-Πάει Ολομέλεια το νομοσχέδιο

Θα συντονίζει παράλληλα την εποπτεία και την αξιολόγηση των δράσεων των υπηρεσιών του δημόσιου, του ευρύτερου δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα σε θέματα πρόληψης και καταστολής της διαφθοράς. Η Αρχή θα λαμβάνει καταγγελίες και θα συλλέγει πληροφορίες επί υποθέσεων διαφθοράς στον δημόσιο, ευρύτερο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα και τη διερεύνησή τους με εξουσία απρόσκοπτης πρόσβασης σε έγγραφα, βιβλία, ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων και αρχεία όλων των τμημάτων, Αρχών και υπηρεσιών του δημόσιου ή ευρύτερου δημόσιου ή ιδιωτικού τομέα για θέματα που αφορούν τη διάπραξη αδικήματος διαφθοράς και απάτης.

Επιπλέον, θα έχει τη δυνατότητα να αξιολογεί την επάρκεια των των εσωτερικών μηχανισμών των υπηρεσιών του δημόσιου, του ευρύτερου δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα για τη διαχείριση και τον έλεγχο πράξεων διαφθοράς και πράξεων εν δυνάμει διαφθοράς, ενώ θα διαθέτει την εξουσία να απαιτεί εντός ταχθείσας προθεσμίας με γραπτό αίτημά της την παροχή πληροφοριών οι οποίες είναι απαραίτητες για την άσκηση των αρμοδιοτήτων της από κάθε πρόσωπο που εμπίπτει εντός των αρμοδιοτήτων του ελέγχου της, καθώς και από οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο εύλογα θεωρεί ότι είναι σε θέση να παρέχει τις αιτούμενες πληροφορίες και στοιχεία.

Διαφωνίες για τον τρόπο διορισμού

Ο τρόπος διορισμού του Επιτρόπου Διαφάνειας και των Βοηθών Επιτρόπου Διαφάνειας, από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και σε περίπτωση παραίτησης ή παύσης του Επιτρόπου Διαφάνειας, ο διορισμός νέου επιτρόπου από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ύστερα από εισήγηση του Υπουργικού Συμβουλίου. 

Επιπρόσθετα, ο Παγκύπριος Δικηγορικός Σύλλογος εισηγήθηκε όπως για την πλήρωση θέσεων των μελών της Αρχής υιοθετηθεί αντίστοιχη διαδικασία με αυτή που ισχύει για τα μέλη της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας στην Ελλάδα, δηλαδή την προκήρυξη ανοιχτού διαγωνισμού και τη σύσταση ανεξάρτητης επιτροπής επιλογής, η οποία θα απαρτίζεται από ανεξάρτητους αξιωματούχους και πρόσωπα εγνωσμένου κύρους.  Η εν λόγω επιτροπή, σύμφωνα με την πιο πάνω εισήγηση, θα καταρτίζει κατάλογο επικρατέστερων υποψηφίων με βάση προκαθορισμένα και αντικειμενικά κριτήρια, στον οποίο θα περιλαμβάνεται αριθμός υποψηφίων διπλάσιος ή τριπλάσιος του αριθμού των υπό πλήρωση θέσεων, και ακολούθως ο κατάλογος θα υποβάλλεται στο Υπουργικό Συμβούλιο, το οποίο θα προβαίνει στον διορισμό των μελών της Αρχής στη βάση του καταλόγου αυτού.

Ο Γενικός Ελεγκτής υποστήριξε ότι ο διορισμός των μελών της Αρχής από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ενδεχομένως να συγκρούεται με τις διατάξεις του άρθρου 47 του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας, το οποίο καθορίζει εξαντλητικά τα άρθρα σύμφωνα με τα οποία ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δύναται να προβαίνει σε διορισμούς αξιωματούχων.  Περαιτέρω, εξέφρασε την άποψη ότι ο διορισμός επιτρόπων και εφόρων σε θέσεις με εποπτικό, ρυθμιστικό ή ελεγκτικό ρόλο απαιτείται να διενεργείται με ανοικτή και διάφανη διαδικασία και, ως ασφαλιστική δικλίδα τούτου, να περιλαμβάνει εμπλοκή τόσο της εκτελεστικής όσο και της νομοθετικής εξουσίας στη διαδικασία επιλογής τους.

Η Υπηρεσία Εσωτερικού Ελέγχου σε γραπτό υπόμνημα που υπέβαλε στην επιτροπή εξέφρασε επιφυλάξεις αναφορικά με την ανεξαρτησία της Αρχής, αφού όπως προβλέπεται στο νομοσχέδιο τα μέλη της θα διορίζονται και η θητεία τους θα ανανεώνεται από πολιτικό προϊστάμενο, και ενημέρωσαν την επιτροπή ότι σε άλλα κράτη υφίσταται ανεξάρτητο γραφείο εντός του γραφείου του Γενικού Εισαγγελέα ή της αστυνομίας.

Ο εκπρόσωπος του Υπουργείου Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως, αναφερόμενος στην εισήγηση του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου για τον τρόπο διορισμού των μελών της Αρχής, δήλωσε ότι η διαδικασία επιλογής των μελών της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας της Ελλάδας αποτελεί θεσμοθετημένη διαδικασία και εφαρμόζεται βάσει συνταγματικής επιταγής και εξέφρασε την άποψη ότι οποιαδήποτε επιτροπή συσταθεί για σκοπούς πλήρωσης των θέσεων των μελών της Αρχής πρέπει να είναι θεσμοθετημένη. 

Η τροπολογία του ΔΗΣΥ

Για το θέμα στη σημερινή συνεδρία της Ολομέλειας, θα συζητηθεί η τροπολογία του Δημοκρατικού Συναγερμού που προνοεί ότι το γνωμοδοτικό συμβούλιο που θα υποβάλει κατάλογο δεκαπέντε προσωπικοτήτων στο Υπουργικό Συμβούλιο για διορισμό στην Ανεξάρτητη Αρχή κατά της Διαφθοράς, θα παρίσταται προηγουμένως σε κεκλεισμένων των θυρών συνεδρία της Επιτροπής Νομικών της Βουλής, την οποία θα ενημερώνει και με την οποία θα συζητά για τα πρόσωπα στα οποία έχει καταλήξει. Ακολούθως, η Βουλή θα στέλνει τον κατάλογο στο Υπουργικό Συμβούλιο, το οποίο θα προχωρεί στο διορισμό των πέντε ατόμων που θα αποτελούν την Αρχή. Σημειώνεται πως ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είχε δηλώσει σε σύσκεψη στο Προεδρικό ότι είναι έτοιμος να σεβαστεί οποιαδήποτε απόφαση της Βουλής των Αντιπροσώπων και δεν πρόκειται να αναπέμψει την όποια νομοθεσία.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Στην Ολομέλεια της Βουλής το τελικό κείμενο του Νομοσχεδίου για Αρχή κατά Διαφθοράς

Η ρύθμιση του lobbying
Την ίδια ώρα η Βουλή θα κληθεί να ψηφίσει και το Νομοσχέδιο που αφορά το lobbying. Σκοπός του νόμου που προτείνεται είναι η συμμόρφωση της Κυπριακής Δημοκρατίας με τη Σύσταση της Επιτροπής GRECO του Συμβουλίου της Ευρώπης, η οποία υιοθετήθηκε την 1 η Ιουλίου 2016, αναφορικά με την πρόληψη και την καταπολέμηση της διαφθοράς στο πλαίσιο του Τέταρτου Γύρου Αξιολόγησης της Κύπρου και ειδικότερα η νομοθετική ρύθμιση της δραστηριότητας που είναι κοινώς γνωστή ως «lobbying».

Ειδικότερα, με την προτεινόμενη νομοθεσία καθορίζεται το πλαίσιο το οποίο θα ρυθμίζει τις επαφές προσώπων που ενδιαφέρονται να εμπλακούν στη διαδικασία λήψης δημόσιων αποφάσεων επί ζητημάτων που εμπίπτουν στο πεδίο της εκτελεστικής ή της νομοθετικής εξουσίας με αξιωματούχους ή μέλη της κρατικής υπηρεσίας ή και του ευρύτερου δημόσιου τομέα, οι οποίοι ως εκ της θέσεώς τους διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της τελικής έκβασης των διαδικασιών αυτών.

Επιπροσθέτως, επιδιώκεται η ρύθμιση συναφών θεμάτων, όπως είναι το ασυμβίβαστο αξιωματούχων, μελών της κρατικής υπηρεσίας ή οργανισμών του ευρύτερου δημόσιου τομέα και εργαζομένων προς όφελος αξιωματούχου οι οποίοι εμπλέκονται στις διαδικασίες λήψης δημόσιων αποφάσεων, καθώς και το χρονικό διάστημα που πρέπει να παρέλθει από την ημερομηνία που τερματίζονται οι υπηρεσίες τους, ώστε να μπορούν να εμπλακούν σε τέτοιες διαδικασίες ως εγγεγραμμένα πρόσωπα στο προβλεπόμενο από τον υπό ψήφιση νόμο μητρώο.

Σύμφωνα με την εισηγητική έκθεση που συνοδεύει το υπό συζήτηση νομοσχέδιο, προτείνονται τα ακόλουθα:

1. Η δημιουργία μητρώου εγγραφής για σκοπούς υποχρεωτικής εγγραφής όλων όσοι έχουν την πρόθεση να εμπλακούν στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων κατά την έννοια του υπό ψήφιση νόμου, τον οποίο μητρώο θα κατέχει η Αρχή κατά της Διαφθοράς.

2. Η απαγόρευση εμπλοκής αξιωματούχων, μελών της κρατικής υπηρεσίας και του ευρύτερου δημόσιου τομέα, καθώς και εργαζομένων προς όφελος αξιωματούχων στις διαδικασίες λήψης δημόσιων αποφάσεων, σε περίπτωση σύγκρουσης συμφερόντων.

3. Η απαγόρευση στα ως άνω πρόσωπα για διάστημα δύο ετών από την ημερομηνία τερματισμού της υπηρεσίας τους να εγγράφονται στο μητρώο εγγραφής και να έχουν επαφές με αξιωματούχους ή μέλη της κρατικής υπηρεσίας και του ευρύτερου δημόσιου τομέα στο πλαίσιο διαδικασιών λήψης αποφάσεων για θέματα δημόσιου ενδιαφέροντος.

4. Η εξαίρεση από το πεδίο εφαρμογής του υπό ψήφιση νόμου διαδικασιών που διενεργούνται στο πλαίσιο σύναψης δημόσιων συμβάσεων και αφορούν αποφάσεις επί ζητημάτων που υπόκεινται σε δικαστικό έλεγχο και σε διαδικασίες που ρυθμίζουν ατομικά δικαιώματα και υποχρεώσεις.