Οι άστοχες ερμηνείες για την τύχη του EastMed και ο καταλυτικός ρόλος του Ισραήλ

Ανησυχία και προβληματισμό προκαλούν οι τελευταίες εξελίξεις σε σχέση με την κατασκευή του υποθαλάσσιου αγωγού φυσικού αερίου EastMed με τους σχεδιασμούς πλέον να βρίσκονται στον αέρα, μετά και από την επίσημη απόσυρση της αμερικανικής στήριξης στο όλο έργο.  

Κάποιοι έσπευσαν να χαρακτηρίσουν αυτή την κίνηση των ΗΠΑ, ως δώρο της νέας αμερικανικής διοίκησης προς τον Ταγίπ Ερντογάν. Άλλοι υπενθυμίζοντας το ρητό «money talks», υποδείκνυαν πως οι Αμερικάνοι βασίζονται πάντα στα οικονομικά δεδομένα που στην προκειμένη περίπτωση δεν είναι βιώσιμα. Άλλοι, πιο λίγοι, άρπαξαν την ευκαιρία από τα μαλλιά και έσπευσαν να κατηγορήσουν την Κυβέρνηση για παραμύθια που πουλούσε για την κατασκευή του EastMed, εννοώντας πως όλες οι προσπάθειες που έγιναν όλα αυτά τα χρόνια για την κατασκευή ενός τόσο μεγαλεπήβολου έργου ήταν προϊόν πολιτικής εκμετάλλευσης της Κυβέρνησης Αναστασιάδη. Άλλοι ερμήνευσαν την ανάδειξη του όλου ζητήματος, ακόμα και στην απομάκρυνση του Νίκου Χριστοδουλίδη από το Υπουργείο Εξωτερικών και την επιστροφή του Γιαννάκη Κασουλίδη, ο οποίος από καιρό είχε εκφράσει τις ενστάσεις του για το θέμα.  

Και τα τέσσερα αφηγήματα ωστόσο εδράζονται σε λάθος βάση, αφού επί της ουσίας, τίποτα από όλα τα πιο πάνω δεν συμβαίνει. Το πιο σημαντικό που πρέπει να υπογραμμιστεί είναι πως ο EastMed ακόμα βρίσκεται στην ακίδα των επιστημόνων και των ερευνητών, οι οποίοι ακόμα δεν έχουν ενώπιον τους την πλήρη εικόνα των γεωτεχνικών και οικονομικών δεδομένων για να παραδώσουν στις εμπλεκόμενες Κυβερνήσεις ακριβή στοιχεία για το εάν είναι ή δεν είναι ένα βιώσιμο έργο.

Εξάλλου ο EastMed υπήρξε εξ αρχής ένα έργο που σύνθεσε τις οικονομικές και τις πολίτικές φιλοδοξίες των χωρών της περιοχής. Κανείς δεν έκρυψε ακόμα και όταν υπογραφόταν η συμφωνία στο Ζάππειο πριν από περίπου δύο χρόνια, ότι ο αγωγός ήταν και μια πολιτική απάντηση στην Τουρκία. Ωστόσο σε κανένα δεν πρέπει να διαφεύγει πως οι επιφυλάξεις, οι ενστάσεις και οι διαφωνίες, ήταν μέρος του παιχνιδιού και αυτός ήταν κι ένας από τους βασικούς λόγους που η υπογραφή της συμφωνίας καθυστέρησε για κάποια χρόνια.

Όσοι παρακολούθησαν βήμα βήμα τη διαδικασία από την εξαγγελία του μεγαλεπήβολου αγωγού πριν από αρκετά χρόνια μέχρι την υπογραφή της συμφωνίας το 2020, θα πρέπει να θυμούνται ένα περιστατικό που συνέβη κατά τη διάρκεια της τριμερούς της Ιερουσαλήμ το 2019, όταν ο τότε Ισραηλινός Πρωθυπουργός, Βενιαμίν Νετανιάχου, «καιγόταν» για την εξαγγελία του έργου, κυρίως για πολιτικούς λόγους. Σε εκείνη την Τριμερή, ήταν και η πρώτη συμμετοχή του αμερικανικού παράγοντα στο σχήμα Κύπρου, Ελλάδος και Ισραήλ με την παρουσία του τότε υπουργού Εξωτερικών, Μάικ Πομπέο. Αν και στο κοινό ανακοινωθέν που εκδόθηκε, δεν υπήρχε ούτε λέξη για τον EastMed, οι συζητήσεις για το έργο κατά τις συνομιλίες των ηγετών κυριάρχησε.

Μάλιστα ο Βενιαμίν Νετανιάχου επιχείρησε να προειδοποιήσει τους συνομιλητές του, Νίκο Αναστασιάδη και Κυριάκο Μητσοτάκη για τις εναλλακτικές του Ισράηλ. Μάλιστα οι πληροφορίες τον ήθελαν να παρουσιάζει και χάρτες με γεωφυσικά δεδομένα, που ευνοούσαν την κατασκευή αγωγού που θα μετέφερε φυσικό αέριο από τα ισραηλινά κοιτάσματα μέσω Τουρκίας. Με αυτόν τον τρόπο ο κ. Νετανιάχου έστελνε το μήνυμα πως είτε προχωράμε, είτε κοιτάζουμε προς άλλες κατευθύνσεις.

Ένα χρόνο αργότερα έπεφταν οι υπογραφές στην Αθήνα για την κατασκευή του αγωγού. Πλέον ο Βενιαμίν Νετανιάχου είχε στα χέρια του μια ισχυρή συμφωνία την οποία συνυπέγραφαν Λευκωσία και Αθήνα και που τύγχανε της στήριξης της Ε.Ε. και των ΗΠΑ για την κατασκευή του αγωγού που έδινε απάντηση για το πώς, πότε και προς τα που θα διοχετευθούν οι τεράστιες ποσότητες φυσικού αερίου που ανακαλύφθηκαν.

Στο μεταξύ, το Ισραήλ υπέγραφε και μια δεύτερη συμφωνία για να επαναδραστηριοποιηθεί ένας παλιός αγωγός, από τη δεκαετία του 1960 ο οποίος μετέφερε κατά μήκος της χώρας πετρέλαιο από τις χώρες του κόλπου στη Μεσόγειο. Ο αγωγός ο οποίος υπήρξε ένα από τα πολλά πεδία αντιπαράθεσης με το Ιράν, διότι κατασκευάστηκε όταν οι σχέσεις των δύο χωρών ήταν ακόμη ευνοϊκές, παρέμεινε για δεκαετίες ανενεργός. Ωστόσο ο Νετανιάχου επιχείρησε να τον θέσει και πάλι σε λειτουργία, δίνοντας άλλη μια επιλογή για να προωθηθεί το πετρέλαιο του κόλπου προς τη Μεσόγειο. Άλλη μια ενέργεια του Νετανιάχου, ήταν να ανακοινώσει πως τουλάχιστον τα δύο τρίτα από τις ανακαλύψεις φυσικού αερίου του Ισραήλ, θα διοχετεύονται για τις ανάγκες της χώρας.

Τα πράγματα ωστόσο δεν πήγαν όπως τα περίμενε τέως πρωθυπουργός της χώρας ο οποίος έχασε τις εκλογές και πλέον το μαχαίρι και το καρπούζι βρίσκεται στα χέρια του Νάφταλι Μπένετ. Ο νέος Ισραηλινός Πρωθυπουργός, μια από τις πρώτες αποφάσεις που έλαβε ήταν το πάγωμα των ερευνητικών γεωτρήσεων στην ισραηλινή ΑΟΖ. Την ίδια ώρα εξήγγειλε ένα φιλόδοξο σχέδιο Πράσινης Ενέργειας και με μικρά ταυτόχρονα βήματα, αποδεικνύει με κάθε ευκαιρία πως θεωρεί τα ορυκτά καύσιμα παρελθόν.

Μια χώρα όπως το Ισραήλ όπου η τεχνολογία ανθεί, είναι αδύνατον να επενδύει σε δομές που στηρίζουν τα ορυκτά καύσιμα, είναι το μήνυμα που στέλνει η νέα ισραηλινή Κυβέρνηση που την ίδια ώρα κάνει γενναία βήματα προς την πράσινη ενέργεια. Σημειώνεται πως πέραν του παγώματος του ενεργειακού ερευνητικού προγράμματος στην ισραηλινή ΑΟΖ, ο Μπένετ ματαίωσε και την λειτουργία του αγωγού πετρελαίου. Οι τελευταίες εξελίξεις με το Αμερικανικό non paper που αφαιρεί το αμερικανικό ενδιαφέρον για την κατασκευή του EastMed, δεν αποκλείεται να αποτελεί μέρος και να έχει τύχει προηγουμένως της έγκρισης της νέας ισραηλινής διοίκησης.

Αυτό δεν σημαίνει πάντως, ότι το Ισραήλ δεν θα επιδιώξει να διοχετεύσει τα αποθέματα φυσικού αερίου που διαθέτει προς τις ξένες αγορές, αλλά ούτε πως τα επόμενα χρόνια δεν θα υπάρξει ενδιαφέρον από το Ισραήλ για τη διενέργεια νέων ερευνών για τον εντοπισμό νέων κοιτασμάτων. Το σίγουρο είναι πως η νέα διοίκηση της χώρας, δεν ευνοεί μεγάλα και ακριβά έργα που θα αποτελούν επένδυση σε κάτι που οι ίδιοι θέλουν με ορίζοντα εικοσαετίας να αποτελεί παρελθόν για τους ίδιους.