Επίθεση φιλίας με βάθος ή πρόσκαιροι τακτικισμοί; Ο ρόλος των ΗΠΑ στο Κυπριακό

Μεγάλες προσδοκίες έχουν δημιουργηθεί στην Κύπρο όσον αφορά την θετική εξέλιξη στις σχέσεις Κύπρου και Ηνωμένων Πολιτειών, καθώς το τελευταίο διάστημα οι ΗΠΑ φαίνεται να υποστηρίζουν έναν ολοκληρωμένο διακανονισμό για την επανένωση της Κύπρου στο πλαίσιο της Διζωνικής, Δικοινοτικής Ομοσπονδίας.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Τα «θα» της ΕΕ, τα πολιτικά παιχνίδια και πού πρέπει να δώσει βάρος η Λευκωσία

Παράλληλα, η Ουάσιγκτον εξέφρασε τη βαθιά ανησυχία για τη μονομερή απόφαση των Τουρκοκυπρίων, με την υποστήριξη της Τουρκίας, να ανοίξει ξανά μέρος της παραλίας των Βαρωσίων, ενώ οι Αμερικανοί γερουσιαστές, προεξάρχοντος του Μπομπ Μενέντεζ, είχαν αποστείλει νωρίτερα επιστολή στον Πρόεδρο Μπάιντεν ζητώντας κυρώσεις στην Άγκυρα και κουνώντας ταυτόχρονα το δάχτυλο στον Τούρκο Πρόεδρο. 

Ωστόσο, σε ότι αφορά το ερώτημα εάν η συμμαχία μεταξύ Κύπρου και ΗΠΑ στηρίζεται σε γερές βάσει ή εάν είναι κάτι παροδικό, με το σκηνικό να αλλάζει λόγω των συγκρουόμενων συμφερόντων, είναι κάτι το οποίο θα διαφανεί στην πορεία. 

Μιλώντας στον REPORTER,  η κ. Άννα Κουκκίδη-Προκοπίου, Ανώτερη Επιστημονική Συνεργάτιδα στο Κέντρο Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, ανέλυσε τον λόγο που οι ΗΠΑ έχτισε μια σειρά συνεργασιών στην περιοχή της ανατολικής μεσογείου, συμπεριλαμβανομένης και της Κύπρου, πώς μπορούν να επηρεάσουν τη απάθεια της ΕΕ και κατά πόσο μπορούν να κατευνάσουν την Τουρκική προκλητικότητα.

Διαβάστε αυτούσια την συνέντευξη

-Βλέπουμε τις ΗΠΑ να εξελίσσονται το τελευταίο διάστημα σε ένα σημαντικό σύμμαχο της Κύπρου, όσον αφορά στο Κυπριακό. Έχουν δημιουργηθεί μεγάλες προσδοκίες από κάποιους στην Κύπρο. Θεωρείτε πως αυτή η στήριξη εδράζεται σε γερές βάσεις ή είναι κάτι ευκαιριακό;

Σε αντίθεση με τη διακυβέρνηση Ομπάμα, η οποία προσπαθούσε σχεδόν να απεγκλωβιστεί από την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου (η πολιτική του λεγόμενου ‘pivoting’), για να μπορέσει να εστιάσει την προσοχή της προς τον Ειρηνικό και τον Ινδικό Ωκεανό, προς αναχαίτιση κυρίως της Κίνας, η πολιτική που ακολούθησε ο Μάικ Πόμπεο, κατά τη διάρκεια της προεδρίας Τράμπ, ήταν μάλλον σε αντίθεση με κάτι τέτοιο. Καθόλου τυχαίο δεν ήταν το γεγονός ότι υπήρξε τα τελευταία χρόνια μια επαναπροσέγγιση του αραβικού κόσμου με το Ισραήλ και τελευταίως, εξομαλύνθηκαν οι σχέσεις Κατάρ-Αραβικών Εμιράτων.

Ταυτόχρονα, άρχισε το κτίσιμο μιας σειράς συνεργασιών στην περιοχή μας (οι τριμερείς/τετραμερείς συνεργασίες στις οποίες και η Κύπρος συμβάλλει), που πραγματοποιήθηκαν υπό τις ευλογίες και κάποιες φορές και με τη συμμετοχή των ίδιων των ΗΠΑ. Ας σημειώσουμε ότι από το 2019, η Κυπριακή Δημοκρατία έχει στρατιωτικό ακόλουθο στις ΗΠΑ και πρόσφατα εγκαινιάστηκε το αμερικανικό περιφερειακό επιχειρησιακό κέντρο CYCLOPS στη Λάρνακα. Επιπρόσθετα, ισχυρές φωνές στο Κογκρέσο, όπως αυτή του Γερουσιαστή Μενέντεζ, άρχισαν να θέτουν πιο επιτακτικά ζητήματα που αφορούν την Τουρκία αλλά και το κυπριακό προς την αμερικανική ηγεσία.

Όλα αυτά μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η σύσφιξη σχέσεων Λευκωσίας και Ουάσιγκτον, όπως και η εμβάθυνση της σχέσης Αθήνας και Ουάσιγκτον, δεν είναι κάτι ευκαιριακό, αλλά απότοκο συγκεκριμένων αποφάσεων και στρατηγικής. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η διακυβέρνηση Μπάϊντεν είναι διατεθειμένη να θυσιάσει την Τουρκία για χάρη οποιουδήποτε. Ας μην ξεχνάμε ότι επίσημα τουλάχιστον οι Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες ηγούνται του ΝΑΤΟ, είναι σύμμαχοι της Άγκυρας και όχι δικοί μας. Στόχος των Αμερικανών είναι πρωτίστως η δημιουργία ενός περιφερειακού συστήματος ασφάλειας στην περιοχή μας, υπό τη δική τους επιρροή, όπου θα συμμετέχουν όσες περισσότερες χώρες γίνεται και δεύτερο, η εξασφάλιση ενός πλάνου που απεύχεται ναι μεν την αποκοπή της Τουρκίας από το συλλογικό σύστημα ασφάλειας της περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής αλλά δεν το αποκλείει.

Ποιο ρόλο μπορεί να διαδραματίσουν οι ΗΠΑ και προσωπικά ο Πρόεδρος Μπάιντεν για τις ενέργειες στα Βαρώσια; Μπορούν για παράδειγμα να αναγκάσουν τον Ερντογάν να ανακαλέσει;

Ακόμα και για λόγους εντυπώσεων και εσωτερικής κατανάλωσης προς το τουρκικό κοινό, πιστεύω ότι είναι δύσκολο να πείσει ο οποιοσδήποτε τον Έρντογαν να ανακαλέσει αυτά που ανακοίνωσε προς υλοποίηση. Θα ήταν πιο σοφό να προλαβαίναμε τα τετελεσμένα και να μην βρεθούμε, για ακόμη μια φορά, όμηροι των εξελίξεων επί του εδάφους. Τώρα πια, ίσως να μπορέσουμε να συγκρατήσουμε, στην καλύτερη των περιπτώσεων, καταιγισμό νέων εξελίξεων, αν υπάρξει μια καταλυτική παρέμβαση των ΗΠΑ, κάτι που όμως δεν διαφαίνεται προς το παρόν. Αυτό που πρέπει πάραυτα να μας ανησυχήσει είναι η διολίσθηση προς τη λύση δύο κρατών, η οποία ντε φάκτο θα έρθει σταδιακά με την αναγνώριση ύπαρξης και μιας άλλης ‘οντότητας’ στο έδαφος της Κυπριακής Δημοκρατίας (acknowledgement), έστω κι αν δεν υπάρξει επίσημη νομική αναγνώριση (recognition).

Σε μια εποχή όπου η δημοτικότητα του Τούρκου Προέδρου δέχεται σοβαρά πλήγματα από τους πολιτικούς του αντιπάλους και η οικονομία της Τουρκίας συνεχίζει να κλυδωνίζεται, υπό τους ρυθμούς της πανδημίας, τα Βαρώσια είναι μια σχετικά εύκολη νίκη για να πείσει το εσωτερικό μέτωπο της χώρας και να κρατήσει ευχαριστημένο τον εταίρο του στην κυβέρνηση, ηγέτη του εθνικιστικού κόμματος, κ. Μπαχτσελί και ταυτόχρονα, τους τουρκικούς επιχειρηματικούς κύκλους, φίλια προσκείμενους προς τον ίδιο και την οικογένεια του, που αδημονούν να ανοικοδομήσουν την Αμμόχωστο.

Οι ΗΠΑ πίεσαν στο Συμβούλιο Ασφαλείας, για να μην περάσει η βρετανική θέση για την ανανέωση της θητείας της ΟΥΝΦΥΚΥΠ. Θα μπορούσε να επεκταθεί και σε άλλα θέματα που αφορούν στο Κυπριακό;

Αυτό νομίζω θα το μάθουμε μόνο στο δια ταύτα. Η παραδοσιακή ‘ειδική σχέση’ Βρετανίας-ΗΠΑ δεν μπορεί να καταλυθεί τόσο εύκολα και σίγουρα όχι μόνο για το κυπριακό.

Πιστεύετε ότι οι ΗΠΑ, ενδεχομένως θα μπορούσαν να επηρεάσουν τη θέση της ΕΕ έναντι στην Τουρκία, με δεδομένο ότι εμφανίζεται απρόθυμη να επιβάλει κυρώσεις στην Τουρκία; 

Η προσπάθεια του προέδρου Μπάιντεν να δείξει ότι ‘η Αμερική επέστρεψε’ στην ηγεσία της ανθρωπότητας, βεβαίως, ξεκίνησε και με μια έντονη προσπάθεια να αποκαταστήσει τη διατλαντική σχέση με τις Βρυξέλλες, σε επίπεδο ΕΕ και ΝΑΤΟ. Εξού και η άμεση εμπλοκή και παρουσία του ίδιου του Αμερικανού προέδρου σε πρόσφατες συλλογικές διεργασίες των δύο αυτών σωμάτων. Παρόλα αυτά, η Ουάσιγκτον επηρεάζει την Ευρώπη εκεί όπου τα άμεσα συμφέροντα των Ευρωπαίων δεν απειλούνται. Ας θυμηθούμε ότι στο θέμα της Κίνας η Ευρώπη προχώρησε στη δημιουργία μιας δικής της εμπορικής σχέσης/συμφωνίας με το Πεκίνο, ενώ το Βερολίνο συστηματικά κωφεύει προς τις αμερικανικές νουθεσίες για την επέκταση του αγωγού NordStream με τη Ρωσία. Ο καθένας μπορεί να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα.

Η Ρωσία είναι ένας από τους σημαντικότερους συμμάχους μας στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Μπορούν οι καλές σχέσεις με τις ΗΠΑ να επηρεάσουν την σχέση αυτή, από τη στιγμή που τα συμφέροντα των δύο χωρών συγκρούονται; Πιστεύετε ότι ενδεχομένως η Κύπρος θα κληθεί να επιλέξει στρατόπεδο;

Με ότι έχουμε συζητήσει, θεωρώ αυτονόητο ότι η Λευκωσία αναγκαστικά  έχει ήδη επιλέξει. Παρότι εκτιμούμε τη Ρωσική οικονομική παρουσία στην Κύπρο και τη θέση αρχών της Μόσχας στο Συμβούλιο Ασφαλείας για το κυπριακό, οι σχέσεις μας με τις ΗΠΑ εξελίσσονται με τρόπο που σχεδόν αποτελεί μονόδρομο.

Οι ΗΠΑ, συνεχίζουν να έχουν την ίδια επιρροή και στη νέα Κυβέρνηση του Ισραήλ. Ποια στάση αναμένουμε πως θα τηρήσει το Ισραήλ στα θέματα που αφορούν την περιοχή μας;

Η σχέση επιρροής μεταξύ Αμερικάνικης κυβέρνησης και Ισραήλ είναι αμφίδρομη, για ιστορικούς, οικονομικούς και πολιτικούς λόγους. Η νέα κυβέρνηση του Ισραήλ, αν οι πληροφορίες που έχουμε είναι βάσιμες, έχει ήδη μεσολαβήσει υπέρ της Κυπριακής Δημοκρατίας σε διάφορα επίπεδα και πολλαπλές κατευθύνσεις.

Τελικά γιατί έστρεψε τόσο πολύ την προσοχή της στην Ανατολική Μεσόγειο η Κυβέρνηση Μπάιντεν; Πού αποσκοπεί;

Μια ματιά στον χάρτη μας δίνει και τις απαντήσεις που επιζητούμε. Μπορούμε να υποθέσουμε λοιπόν ότι η Ουάσιγκτον αποσκοπεί στην εξασφάλιση της παρουσίας και της επιρροής της σε μια σημαντική γεωπολιτική περιοχή στον πλανήτη μας, η οποία αποτελεί, ταυτόχρονα, μια περιοχή κρίσιμων αναφλέξεων. Διατηρώντας το ισοζύγιο δυνάμεων στην Ανατολική Μεσόγειο και κτίζοντας μια σειρά από συμμαχίες-συνεργασίες στη Μέση Ανατολή αλλά και στα Βαλκάνια, οι Αμερικανοί μπορούν πιο εύκολα να συγκρατήσουν τις επιδιώξεις της Ρωσίας και του Ιράν στην Ευρασία. Εξασφαλίζοντας με κάποιο τρόπο τα νώτα τους για να μπορούν να αφοσιωθούν στην αναχαίτιση της Κίνας, της μεγαλύτερης απειλής που αντιμετωπίζει σήμερα η παγκόσμια αμερικάνικη ηγεμονία.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Οι συνήθεις... ύποπτοι που ξαναχτύπησαν-Η παρασκηνιακή δράση των Βρετανών