Νέα Υόρκη και Κυπριακό… Ο περίπατος του 2004, ο Ανάν και το τουμπάρισμα

Στην τροχιά της νέας προσπάθειας του Αντόνιο Γκουτέρες, για επανέναρξη των συνομιλιών βρίσκεται το Κυπριακό, με τον Γενικό Γραμματέα, να έχει εξασφαλίσει, όπως όλα δείχνουν, τη συμμετοχή και των πέντε μερών που εμπλέκονται. Εκτός απροόπτου η άτυπη πενταμερής θα διεξαχθεί τον επόμενο μήνα στη Νέα Υόρκη, εκεί όπου η κάθε πλευρά θα κληθεί να εκδηλώσει τις προθέσεις της για τη συνέχιση της προσπάθειας ενώπιον του ΟΗΕ.

Τον ρόλο του οργανωτή της άτυπης πενταμερούς ανέλαβε η Τζέιν Χολ Λουτ η οποία αφού ολοκλήρωσε τον δεύτερο γύρο επαφών της με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και τον κατοχικό ηγέτη, συνεχίζει τις επαφές της διαδικτυακά και τηλεφωνικά, ώστε να διασφαλίσει πως θα γίνει η κατάλληλη προεργασία πριν τη κρίσιμη συνάντηση. Μάλιστα σύμφωνα με διπλωματικές πηγές η κ. Λουτ δεν αποκλείεται να επιστρέψει στην Κύπρο για ένα τελευταίο γύρο επαφών, εάν το κρίνει αναγκαίο πριν ο Αντόνιο Γκουτέρες απευθύνει επίσημα πλέον την πρόσκλησή του.

Η νέα προσπάθεια του Γενικού Γραμματέα, έρχεται σε μια πολύ κρίσιμη περίοδο για το Κυπριακό, με αρκετούς αναλυτές να εκτιμούν πως πρόκειται για μια τελευταία ευκαιρία με το ισχύον status quo, αφού η άλλη πλευρά συνεχίζει τις παράνομες ενέργειές της, τόσο στην Αμμόχωστο όσο και στην Κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη και οποιαδήποτε άλλη προσπάθεια στο μέλλον, θα διεξαχθεί κάτω από διαφορετικές συνθήκες.

Εξάλλου, αυτό που ισχύει στο Κυπριακό, μέσα από τις για χρόνια προσπάθειες επίλυσής του, είναι το κάθε πέρυσι και καλύτερα και πλέον όλο και πιο πολλοί αντιλαμβάνονται τη σημασία για να υπάρξει μια λύση η οποία πάνω από όλα θα είναι βιώσιμη, επί τη βάσει των αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, αλλά και της ιδιότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας ως κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η νέα προσπάθεια θα διεξαχθεί όπως και πολλές προηγούμενες για το Κυπριακό στην έδρα του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη. Η Νέα Υόρκη αποτελεί παραδοσιακά ένα από τους πιο συχνούς προορισμούς για συνομιλίες μεταξύ των δύο πλευρών.

Ειδικότερα, από το 1985 μέχρι σήμερα έχουν πραγματοποιηθεί  15 τριμερής ή πενταμερής, άτυπες ή επίσημες, συναντήσεις ή Διασκέψεις για το Κυπριακό. Συγκεκριμένα μέχρι σήμερα έγιναν οι εξής συναντήσεις μεταξύ ηγετών στην παρουσία ΓΓ του ΟΗΕ στην έδρα του ΟΗΕ:

• 20/2/1985 Κυπριανού-Ντενκτάς-Ντε Κουεγιάρ
• 24/11/1988 Βασιλείου-Ντενκτάς-Ντε Κουεγιάρ
• 6/4/1989 Βασιλείου-Ντενκτάς-Ντε Κουεγιάρ
• 28/6/1989 Βασιλείου-Ντενκτάς-Ντε Κουεγιάρ
• 23/6/1992 Βασιλείου-Ντενκτάς-Γκάλι
• 28/10/1992 Βασιλείου-Ντενκτάς-Γκάλι
• 2-10/11/1992 Βασιλείου-Ντενκτάς-Γκάλι
• 30/3/1993 Κληρίδης-Ντενκτάς-Γκάλι
• 24/5/1993 Κληρίδης-Ντενκτάς-Γκάλι
• 3/10/2002 Κληρίδης-Ντενκτάς-Ανάν
• 10/2/2004 Παπαδόπουλος-Ντενκτάς-Ανάν
• 18/11/2010 Χριστόφιας-Έρογλου-Μπαν Κι Μουν
• 31/10/2011 Χριστόφιας-Έρογλου-Μπαν Κι Μουν
• 21/1/2012 Χριστόφιας-Έρογλου-Μπαν Κι Μουν
• 4/6/2017 Αναστασιάδης-Ακιντζί-Γκουτέρες

Μια από τις πιο σημαντικές, που ξεκλείδωσε τις εξελίξεις στο Κυπριακό, ήταν αυτή που πραγματοποιήθηκε όπως και τώρα, τον Φεβρουάριο του 2004 μεταξύ του τότε Πρόεδρου της Δημοκρατίας, Τάσσου Παπαδόπουλου, του τότε κατοχικού ηγέτη, Ραούφ Ντενκτάς και του τότε Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, Κόφι Ανάν.

Το ιστορικό πλαίσιο
Στις 11 Νοεμβρίου του 2002, δύο χρόνια δηλαδή πριν από το ιστορικό δημοψήφισμα για το Σχέδιο Ανάν, ο τότε Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, κατέθεσε στις δύο πλευρές το πρώτο ομώνυμο σχέδιο του, το οποίο ήταν η αποτύπωση των θέσεων των δύο πλευρών, μετά από διαπραγματεύσεις αρκετών χρόνων.

Ένα μήνα αργότερα ο Κόφι Ανάν κατέθεσε το δεύτερο του σχέδιο, με την Ελλάδα και την Κύπρο τις επόμενες ημέρες, να επιτυγχάνουν την ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε. χωρίς κανένα όρο για το Κυπριακό. Στις 16 Φεβρουαρίου του 2003 πραγματοποιούνται οι Προεδρικές Εκλογές, με τον Γλαύκο Κληρίδη, αν και είχε διαβεβαιώσει πως αυτή που ολοκληρωνόταν θα ήταν η τελευταία του θητεία, τελικά να επαναδιεκδικεί, μόνο για 16 μήνες. Τελικά νικητής των εκλογών, αναδεικνύεται ο Τάσσος Παπαδόπουλος.

Δεκαπέντε μέρες μετά, στις 28 Φεβρουαρίου ο Κόφι Ανάν επισκέφθηκε την Κύπρο και κατέθεσε το αναθεωρημένο του Σχέδιο, το Ανάν 3, στις δύο πλευρές. Ο Τάσσος Παπαδόπουλος δηλώνει θετικός, ωστόσο ζητά κάποιες αλλαγές, ενώ ο Ραούφ Ντενκτάς το απορρίπτει. Αυτή η στάση του Ντενκτάς συνεχίζεται και τις επόμενες ημέρες σε συνομιλίες που πραγματοποιούνται στη Χάγη στις 11 Μαρτίου του 2003. Η αποτυχία μέσα από τα επίσημα χείλη του ΟΗΕ βαραίνει τον κατοχικό ηγέτη.

Η συνάντηση στη Νέα Υόρκη

Μέσα σε αυτό το κλίμα και με το Κυπριακό ουσιαστικά να παραμένει στάσιμο από τον Μάρτιο του 2003 μέχρι τις αρχές του 2004, εξ υπαιτιότητας της άλλης πλευράς, ο Κόφι Ανάν καλεί τις δύο πλευρές στη Νέα Υόρκη. Στο μεσοδιάστημα ο Κύπριος Πρόεδρος με επιστολές του προς τον Κόφι Ανάν ζητούσε την ανάληψη νέας πρωτοβουλίας από τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ, με τον ίδιο να τονίζει πως αυτό θα συμβεί μόνο αν και τα δύο μέρη επεδείκνυαν πολιτική βούληση. Πολλοί πίστευαν, ακόμα και ο ίδιος ο Τάσσος Παπαδόπουλος, πως οι Τουρκοκύπριοι θα επέμεναν στα όσα δημόσια διακήρυτταν για απόρριψη των Σχεδίων του Γενικού Γραμματέα.

Ο Ραούφ Ντενκτάς όμως μας αιφνιδιάζει.

Ο τουρκικός αιφνιδιασμός

Τα γεγονότα εκείνων των ημερών περιγράφει αναλυτικά στο βιβλίο του ο τότε Γενικός Γραμματέας του ΑΚΕΛ, Δημήτρης Χριστόφιας, ο οποίος ήταν ένας από τους ανθρώπους που βρισκόταν δίπλα από τον Τάσσο Παπαδόπουλο, αφού με τη στήριξη του κόμματος του κατάφερε να αναδειχθεί Πρόεδρος της Δημοκρατίας.

Αυτούσιες οι αναφορές του Δημήτρη Χριστόφια μέσα από το βιβλίο του:

Τέλος του 2003 ο Γενικός Γραμματέας απέστειλε επιστολή στους ηγέτες των δύο κοινοτήτων, μέσα από την οποία διατύπωνε σειρά όρων, η αποδοχή των οποίων αποτελούσε προϋπόθεση να μεταβούν στη Νέα Υόρκη για μια τελική προσπάθεια επίλυσης του Κυπριακού στη βάση του Σχεδίου του. (…)

Η πλευρά μας πήγε στις συναντήσεις της Νέας Υόρκης με στόχο την επανέναρξη των συνομιλιών με βάση διαπραγμάτευσης όπως έχουμε ήδη αναφέρει το Σχέδιο Ανάν και επιδιώκοντας να αποφευχθεί ο επιδιαιτητικός ρόλος του ΓΓ. Τη στιγμή που αυτός ο ρόλος είχε τεθεί, η δική μας πλευρά μεταξύ άλλων είχε υπόψη την απόρριψη της επιδιαιτησίας και από την τουρκική πλευρά. (…)

Η αντιπρόταση της τουρκοκυπριακής πλευράς όχι μόνο δεχόταν, αλλά διεύρυνε τον επιδιαιτητικό ρόλο πράγμα που άλλαξε δραματικά τα δεδομένα και κατέστησε τον στόχο μας ανέφικτο. Ήταν ένα πράγμα να προτείνει αυτό τον ρόλο ο ΓΓ και να τον απορρίπτουν και οι δύο πλευρές και άλλο πράγμα εντελώς διαφορετικό να το προτείνει η τ/κ και να τον απορρίπτει η ε/κ. Μπροστά στις ζημιογόνες συνέπειες του αδιεξόδου με πλήρη ευθύνη στην ε/κ πλευρά η εξουδετέρωση του επιδιαιτητικού ρόλου του ΓΓ κατέστη πλέον ανέφικτη. Ο συμβιβασμός κατέστη μονόδρομος. (…)

Στο μεταξύ κάτι που η δική μας πλευρά δεν προέβλεψε. Υπολόγισε ότι ο Ντενκτας θα πάει στη Νέα Υόρκη και θα τουμπάρει τη διαδικασία. Η τουρκική ηγεσία όμως με επικεφαλής τον Πρωθυπουργό Ερντογάν, αποφάσισε να παραγκωνίσει τον Ραούφ Ντενκτας και να προβάλει ως διαπραγματευτή τον τότε λεγόμενο Πρωθυπουργό, Μεχμέτ Αλί Ταλάτ.

Προειδοποιεί ο Αβέρωφ, διαβεβαιώνει η Κυβέρνηση
Τον κίνδυνο η ιστορία να μην επαναληφθεί, αφού τα σημερινά δεδομένα, μετά το ναυάγιο τους Κρανς Μοντανά και την ανάληψη νέας προσπάθειας από τον Αντόνιο Γκουτέρες, ομοιάζει κατά πολύ με τα δεδομένα του 2003, εξέφρασε και ο πρόεδρος του Δημοκρατικού Συναγερμού Αβέρωφ Νεοφύτου.

Ο πρόεδρος του ΔΗΣΥ, μιλώντας στο κρατικό κανάλι εξέφρασε την ανησυχία του για το τι θα συμβεί στη Νέα Υόρκη και ποια στάση θα κρατήσει η άλλη πλευρά. «Να μην είμαστε σίγουροι ότι θα πάμε στην άτυπη πενταμερή και θα μας γλιτώσουν ακόμα μια φορά οι Τούρκοι και οι Τ/κ. Τα ξαναζήσαμε στη Νέα Υόρκη όταν πηγαίναμε περίπατο να ξαναδούμε τη Νέα Υόρκη και ο Ντενκτας θα έλεγε ένα μεγάλο όχι. Η δική μου εκτίμηση είναι πως οι Τούρκοι δεν θα έρθουν να προτάξουν ενώπιων των διεθνών παραγόντων τα δύο κράτη».

 «Στην πολιτική», εξήγησε, «δεν είναι για να κάνεις αναλύσεις μόνο του χθες. Στην πολιτική έχεις μια ευθύνη και να προβλέπεις. Να πληροφορείσαι και να εκτιμάς. Δεν είχα επαφές με αξιωματούχους της τουρκικής κυβέρνησης, αλλά είμαι πολιτικός που συνομιλώ με ανθρώπους του διεθνούς παράγοντα. Η Τουρκία θα πάει στη Νέα Υόρκη για να προτάξει την πολιτική ισότητα και πιθανώς ίσως να προτάξει την κυριαρχική ισότητα».

Η Κυβέρνηση πάντως, δηλώνει πως γνωρίζει τις παγίδες που κρύβει η υπό εκκόλαψη προσπάθεια του Γενικού Γραμματέα και διαμηνύει πως θα πρέπει να υπάρξει όσο το δυνατό καλύτερη προετοιμασία για κάθε σενάριο που μπορεί να προκύψει. «Θα είναι λανθασμένο να μεταβούμε στην άτυπη συνάντηση έχοντας στο πίσω μέρος του μυαλού μας ότι θα πάμε εκεί και δεν θα υπάρξει αποτέλεσμα, γιατί η Τουρκία θα επαναλάβει τις γνωστές και ακραίες της θέσεις. «Η ιστορία του Κυπριακού δείχνει ότι πρέπει να είμαστε έτοιμοι για κάθε ενδεχόμενο», δήλωνε για το συγκεκριμένο θέμα τις προηγούμενες ημέρες ο Νίκος Χριστοδουλίδης.