Η… διπολική διαταραχή της Τουρκίας και το «αλτσχάιμερ» της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Από τη μια η αμφίσημη δήλωση Γκουτέρες που ανοίγει διάπλατα την πόρτα στην Τουρκία να βάλει στο τραπέζι τις νέες ιδέες της για λύση δύο κρατών κι από την άλλη, οι δηλώσεις του Ταγίπ Ερντογάν που προσκαλεί την Ε.Ε. σε διάλογο, παίζοντας με τη νοημοσύνη μας, άνοιξαν για τα καλά τη συζήτηση ενόψει και των σημαντικών εξελίξεων που αναμένονται το επόμενο διάστημα, μέχρι το τέλος του χρόνου, στο Κυπριακό και στα ευρωτουρκικά. 

Η δήλωση Γκουτέρες που μεταδόθηκε χθες από το Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών, αναφέρει πως ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, ερωτηθείς από Τουρκάλα δημοσιογράφο για το πως βλέπει την πρόταση της Τουρκίας για λύση δύο κρατών, απάντησε πως, «κατά τη διάρκεια των συζητήσεων, κάθε μέρος έχει το δικαίωμα να αναλαμβάνει τις πρωτοβουλίες που θέλει. Προς το παρόν, στόχος μας είναι να είμαστε σε θέση να φέρουμε τα μέρη κοντά και να ξαναρχίσουμε από εκεί που τελειώσαμε πριν από λίγους μήνες».

Βέβαια αυτή η δήλωση Γκουτέρες, που ουσιαστικά επιδεικνύει ανεκτικότητα στις τουρκικές ακραίες θέσεις, αντικρούεται πλήρως με τη πάγια θέση των Ηνωμένων Εθνών, πως στόχος της νέας προσπάθειας θα είναι να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για επανέναρξη του διαλόγου από εκεί που είχαν μείνει στο Κρανς Μοντάνα. Το να συμβούν και τα δύο, δηλαδή η αποδοχή συζήτησης των νέων τουρκικών προτάσεων και η συνέχιση της συζήτησης από εκεί που έμεινε, είναι μάλλον ανέφικτο. 

Μια πρώτη εικόνα για τις πραγματικές προθέσεις της Άγκυρας και τις προτάσεις που αναμένεται να καταθέσει στην τράπεζα των διαπραγματεύσεων, αναμένεται να υπάρξει κατά τη συνάντηση της ειδικής απεσταλμένης του Γενικού Γραμματέα για το Κυπριακό, Τζέιν Χολ Λουτ, όταν θα δει τον νέο κατοχικό ηγέτη, Ερσίν Τατάρ, αλλά και κατά τη διάρκεια της επικοινωνίας που θα έχει με τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών Μελβούτ Τσαβούσογλου. Υπενθυμίζεται ότι η κ. Λουτ αναμένεται εκτός απροόπτου στην Κύπρο, την ερχόμενη Παρασκευή.

Οι εξελίξεις στο Κυπριακό, είναι άμεσα συνδεδεμένες, ωστόσο, και με τις εξελίξεις στα ευρωτουρκικά που τρέχουν παράλληλα. Οι συνεχείς τουρκικές προκλήσεις με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, έπεισαν άπαντες πως ο Ταγίπ Ερντογάν δεν πρόκειται να αλλάξει στάση. Ακόμα και μετά τα όσα ανακοινώθηκαν από τον Ζοζεπ Μπορέλ, ύστερα την τηλεδιάσκεψη των ΥΠΕΞ την περασμένη Πέμπτη, ότι δηλαδή η Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι έτοιμη για να καταλήξει σε κυρώσεις στο επικείμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δεκεμβρίου, η Τουρκία επέμεινε στις προκλήσεις ανανεώνοντας τη Navtex του Oruc Reis εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. 

Παράλληλα, στην Κύπρο, παραμένει το Barbaros το οποίο διεξάγει και θα διεξάγει έρευνες μέχρι τον Φεβρουάριο του 2021. Μάλιστα, σύμφωνα με τον Τούρκο υπουργό Ενέργειας, Φατίχ Ντονμέζ, το γεωτρύπανο Yavuz ετοιμάζεται για νέα αποστολή στην Κύπρο. Πέραν των πιο πάνω, οι Ευρωπαίοι θα έχουν ενώπιον τους και τις άνευ προηγουμένου προκλήσεις της Τουρκίας στο Βαρώσι όπου με το άνοιγμα μέρους της περίκλειστης πόλης, δημιουργούν νέα τετελεσμένα που αφενός, δυσκολεύουν ακόμη περισσότερο τις προσπάθειες για λύση του Κυπριακού και αφετέρου παραβιάζουν ένα σωρό αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, τις οποίες υιοθέτησε και η Ευρωπαϊκή Ένωση. 

Το ποινικό μητρώο της Τουρκίας δεν τελειώνει εδώ. Στα πιο πάνω προστίθενται και τα όσα συνέβησαν προ ολίγων εβδομάδων μεταξύ του Τούρκου Προέδρου και του Γάλλου ομολόγου του, όταν ο πρώτος κάλεσε τον Εμμανουέλ Μακρόν να επισκεφθεί ψυχίατρο. Γενικότερα το κλίμα για την Τουρκία βάρυνε τόσο πολύ, ώστε ακόμα και τα κράτη που εξέφραζαν ανησυχίες και επέμεναν να κρατούν ανοικτό το δίαυλο επικοινωνίας με την Άγκυρα, όπως η Γερμανία, να κάνουν δεύτερες σκέψεις και να συμφωνούν τελικά στις κυρώσεις. 

Και ενώ έχουν συμβεί όλα αυτά, ο Ταγίπ Ερντογάν φόρεσε για ακόμα μια φορά τη μάσκα του ειρηνοποιού και του θιασώτη του διαλόγου για να διασκεδάσει τις αρνητικές εντυπώσεις που δημιούργησαν οι ενέργειες του. Κατανοώντας πως ο κλοιός των κυρώσεων έσφιξε, δήλωσε μόλις χθες πως, «στόχος μας είναι ούτε εντός, ούτε εκτός, να μην καβγαδίζουμε με κανένα, να μην παραβιάσουμε το δίκαιο και τα δικαιώματα κανενός, να μην χαλάσουμε την νόμιμη στάση κανενός. Το αντίθετο θέλουμε να έχουμε πιο ισχυρούς δεσμούς με τους φίλους και τους συμμάχους μας».

«Περιμένουμε», είπε ο Ερντογάν, «από την Ευρωπαϊκή Ένωση να τηρήσει τις υποσχέσεις της απέναντί μας, να μην κάνει διακρίσεις, τουλάχιστον να μην γίνεται εργαλείο φανερών εχθρών της χώρας μας. Βλέπουμε τους εαυτούς μας στην Ευρώπη, όχι κάπου αλλού, οραματιζόμαστε να χτίσουμε το μέλλον μας μαζί με την Ευρώπη», σημείωσε. Καταλήγοντας, ο Τούρκος Πρόεδρος ανέφερε πως «δεν υπάρχει πρόβλημα με καμία χώρα ή θεσμό που να μην μπορεί να επιλυθεί μέσω πολιτικής, διπλωματίας ή διαλόγου. Διατηρούμε πάντα αυτά τα κανάλια ανοιχτά και θα συνεχίσουμε να το κάνουμε. Ποτέ δεν διστάσαμε να κάνουμε τρία ή πέντε βήματα απέναντι σε αυτόν που έρχεται σε μας με ένα βήμα. Θα συνεχίσουμε τις προσπάθειές μας με την ίδια ειλικρίνεια και στο μέλλον».

Δεν είναι η πρώτη φορά που η Τουρκία εμφανίζει μια διπολική συμπεριφορά. Παρόμοιες συμπεριφορές υπήρξαν και στο παρελθόν ειδικά πριν από τις Συνόδου Κορυφής. Ακόμα και την απόσυρση των πλοίων, ερευνητικών και γεωτρυπάνων, είχε διατάξει ο Ταγίπ Ερντογάν πριν από Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ώστε να διευκολύνει όσους τον στήριζαν εντός της Ε.Ε. Από τη μια, δηλαδή, προκαλεί και δημιουργεί τετελεσμένα και από την άλλη με δηλώσεις κτίζει γέφυρες επικοινωνίας και διαλόγου με την Ε.Ε. 

Τη δεδομένη στιγμή ωστόσο τα πράγματα φαίνεται ότι πήραν τον δρόμο τους. Και όσο κι αν λένε κάποιοι εντός και εκτός Κύπρου πως δεν πολυ-νοιάζεται για τις κυρώσεις η Άγκυρα και πως δεν πρόκειται να την επηρεάσουν, αυτό δεν ισχύει. Μεταξύ άλλων, οι προτάσεις Μπορέλ που παρουσιάστηκαν τον περασμένο Σεπτέμβριο, προβλέπουν κλείσιμο της στρόφιγγας των ευρωπαϊκών ταμείων προς τις τουρκικές τράπεζες, την ώρα που η τουρκική οικονομία βρίσκεται στο χείλος του γκρεμού. Οι ενδεχόμενες κυρώσεις θα αποτελέσουν, σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις το τελειωτικό χτύπημα στη παραπαίουσα τουρκική οικονομία. 

Αυτό που μένει, είναι να διαφανεί αν οι 27 θα σταθούν, ομόφωνα, στο ύψος των περιστάσεων και έστω και αργοπορημένα να επιβάλουν τις κυρώσεις που θα επιφέρουν πραγματικό κόστος στην Τουρκία. Πάντως το θέμα των κυρώσεων θα πρέπει να εξετάζεται σε ένα γενικότερο πλαίσιο, μέσα στο οποίο εντάσσεται και το Κυπριακό και οι προσπάθειες για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων. Σκληρές κυρώσεις ίσως φέρουν σκλήρυνση και των τουρκικών θέσεων. Για τη Λευκωσία οι σκληρές κυρώσεις δεν αποτελούν αυτοσκοπό, αλλά μέσον για επαναφορά της νομιμότητας στην περιοχή. Αυτό αναμένεται να ξεκαθαρίσει ενώπιον των ομολόγων του και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας για να τους πείσει. Σε αντίθετη περίπτωση, δικαιολογημένα θα μπορεί να πει κάποιος πως, μπορεί η Τουρκία να πάσχει από διπολική διαταραχή με τα «παίζω και ξεπαίζω» του Ερντογάν, όμως και η Ευρώπη πάσχει από αλτσχάιμερ.