Το κυπριακό #metoo, το πολύ μπλα μπλα και η απουσία πράξεων

Πάει πια ένας χρόνος από τότε που οι καταγγελίες της Άντρης Ελευθερίου έσπασαν ένα κύκλο δημόσιας σιωπής για τα ζητήματα σεξουαλικής βίας στη χώρα μας, δίνοντας το έναυσμα για την κορύφωση του κυπριακού #metoo. Οι καταγγελίες διαδέχονταν η μία την άλλη και άγγιζαν διάφορους τομείς της καθημερινότητάς μας. Οι πολιτικές διακηρύξεις ήταν πομπώδεις. Έκαναν λόγο για μηδενική ανοχή και καλούσαν τα θύματα να σπάσουν τη σιωπή τους και να προβούν σε καταγγελίες. Η Αστυνομία παρουσίαζε μια εικόνα εγρήγορσης στις έρευνές της και οι υποθέσεις αυξάνονταν.

Ένα χρόνο μετά οδηγήθηκαν μόλις δύο υποθέσεις στο Δικαστήριο. Στη μία ο κατηγορούμενος αθωώθηκε και η άλλη αποσύρθηκε πριν ξεκινήσει η δίκη. Το #metoo τόσων συνανθρώπων μας έγινε… them too. Ούτε αυτές βρήκαν δικαιοσύνη, όπως τόσες άλλες πριν από αυτές. Παρόλο που μίλησαν. Παρόλο που έσπασαν τη σιωπή τους. Παρόλο που πίστεψαν πως το μαχαίρι θα φτάσει στο κόκαλο.

Το μπλα μπλα που προηγήθηκε ήταν απλώς αυτό. Μια φλυαρία για να κοπάσει ο συλλογικός θυμός και να καλύψει την απραξία που θα ακολουθούσε. Και στον ένα χρόνο που μεσολάβησε μας έμεινε μόνο η συμπαράσταση κι ο ομαδικός θυμός. Αντιμετωπίσαμε την πληγή με ηρεμιστικό. Κενά συνθήματα, πλήρως ευθυγραμμισμένα με την πολιτική ορθότητα και τις παγκόσμιες τάσεις, που δεν διόρθωσαν απολύτως τίποτα και δεν απέδωσαν καμιά δικαιοσύνη. Κανένας βιαστής δεν τιμωρήθηκε για τις πράξεις του και καμία ουσιαστική ενέργεια δεν έχει γίνει προς την κατεύθυνση της πρόληψης.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Από το #MeToo, στο… #OnlyTwo-Ξεκίνησαν ελπιδοφόρα, κατέληξαν άδοξα

Από το «σπάσε τη σιωπή» στην αποσιώπηση

Όπως εξήγησε στον REPORTER η εμπειρογνώμονας για θέματα φύλου Τζόζη Χριστοδούλου, έχουμε εγκλωβιστεί σε μία παγίδα. Παρατηρούμε να κυριαρχεί πολλές φορές πολιτική ορθότητα στη δημόσια ρητορική και σχεδόν όλες/όλοι λένε πια αυτά που θέλουμε να ακούσουμε, όμως δεν κάνουμε τις ορθές κινήσεις για την καταπολέμηση των φαινομένων. Δυστυχώς, σε κάποιες περιπτώσεις, κρυβόμαστε πίσω από ένα ωραίο σλόγκαν, με αποτέλεσμα να οδηγούμαστε και σε πισωγυρίσματα, που αφορούν συγκεκριμένα τα σεξουαλικά και αναπαραγωγικά δικαιώματα, καθώς και τη βία κατά των γυναικών.

«Μεγάλο μέρος της κοινωνίας μας επαναπαύτηκε στο ότι μιλούμε ανοικτά για το θέμα, αλλά στην πράξη δεν βελτιωνόμαστε. Χωρίς να θέλω να ισοπεδώσω ότι έχουμε πετύχει μέχρι σήμερα, όπως για παράδειγμα τη δημιουργία και τη λειτουργία του Σπιτιού της Γυναίκας, η ουσία και το γεγονός ότι οι γυναίκες συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν διάφορες μορφές βίας δεν έχει αλλάξει», τόνισε. Η ίδια, είπε, νοιώθει ευγνώμων στην κάθε γυναίκα που βγήκε και μίλησε. «Όμως θέλω να νοιώθω το ίδιο και προς ένα κράτος έτοιμο να ακούσει, να υλοποιήσει και να καταδικάσει», υπέδειξε.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: «Δικαιολογημένα τα θύματα νιώθουν αποκαρδιωμένα-Το κράτος πρέπει να τα στηρίζει»

Το #metoo, εξήγησε η ειδική, είναι ένα παγκόσμιο κίνημα. Αλλά ως έννοια πάντα υπήρχε και στην Κύπρο και στο παγκόσμιο, σε πολλές διαφορετικές μορφές και πριν από τα social media. Δηλαδή, αν μιλήσεις κατ’ ιδίαν με μια γυναίκα στην Κύπρο, είναι πολύ πιθανόν να σου πει ότι αντιμετώπισε σεξουαλική παρενόχληση ή βία. Αν πας σε ένα χωριό και καθίσεις με τις γυναίκες, θα ακούσεις πολλές ιστορίες για βία οποιασδήποτε μορφής. Αν πας σε αίθουσες για εκπαιδεύσεις με γυναίκες, ανοίγει μία τη συζήτηση και μιλούν πολλές. «Το ‘κι εγώ’ δεν είναι καινούριο. Είναι παλιό. Πάντα υπήρχε όπου υπήρχε ασφάλεια να μιλήσουν. Κατά κάποιο τρόπο το τελευταίο διάστημα δόθηκε κάποια ασφάλεια δημοσίως και δίνεται το μήνυμα σε πολλές γυναίκες ότι δεν είναι μόνες τους και συνέβη και σε άλλες», πρόσθεσε. Όμως, υπέδειξε η Τζόζη Χριστοδούλου, αυτές που δεν μίλησαν δυνατά, που δεν βγήκαν στα ΜΜΕ και στη δημόσια σφαίρα, κάθονται πίσω από μια οθόνη και μια εφημερίδα και περιμένουν να μάθουν αν οι θύτες αυτών των θυμάτων που κατήγγειλαν έχουν καταδικαστεί. Πολλές φορές υπάρχει απόγνωση όταν βλέπουν ότι δεν υπάρχει καταδίκη. Οι ανεπαρκείς ή οι καθόλου ποινές, ανατροφοδοτούν τον φαύλο κύκλο της αποσιώπησης, τόνισε, υπενθυμίζοντας παράλληλα ότι η σεξουαλική παρενόχληση/βία συμβαίνει σε κάθε χώρο: Από το σπίτι σε όλους τους χώρους εργασίας και στον δρόμο.

Πρόσθεσε ότι, όταν ερωτηθούν πολιτικοί και στην Κύπρο και διεθνώς, παίρνουν το μέρος του θύματος, όμως εκεί που βλέπουμε ότι η δικαιοσύνη είναι προβληματική, υπάρχουν κενά και δεν δικαιώνονται τα θύματα, σπανίως υπάρχει διόρθωση. «Υπάρχει μια πολιτική ορθότητα στη ρητορική αλλά στην πράξη υπάρχει σιωπή», υπογράμμισε.

Κουλτούρα, πρόληψη και εκπαίδευση

«Πρέπει να αλλάξουμε την κουλτούρα και τις αντιλήψεις μας. Χρειάζεται πολιτική βούληση, το κράτος να μην επιδεικνύει ανοχή και να υπάρχουν παραδειγματικές ποινές, ενώ ταυτόχρονα πρέπει να γίνει δουλειά στο εκπαιδευτικό σύστημα και οριζόντια στην κρατική μηχανή και κοινωνία. Αν το κάνεις αποσπασματικά ή επιφανειακά, ερχόμαστε στα αποτελέσματα που έχουμε σήμερα», ανέφερε η κ. Χριστοδούλου.

Εξήγησε ότι το σύστημα πρέπει, αντί να τρέχει πίσω από τη βία, να επενδύσει στην πρόληψη και, την ίδια στιγμή, να προσφέρει υπηρεσίες και δικαιοσύνη στα θύματα. «Πρέπει, επιτέλους, ως κράτος να δούμε ότι το βασικό πρόβλημα είναι οι θύτες», τόνισε, υπενθυμίζοντας ότι γίνεται συζήτηση για το αν φορά κοντή φούστα ένα θύμα βιασμού ή πώς πέρασε ένα θύμα trafficking τα σύνορα αλλά όχι για τους θύτες. «Κανένα αγόρι δεν γεννήθηκε προγραμματισμένο να βιάζει και να κακοποιεί γυναίκες. Μεγαλώνουμε αγόρια σε ένα σύστημα πατριαρχικό, το οποίο προωθεί αντιλήψεις και προκαταλήψεις αυτού του είδους. Είναι η κουλτούρα της πατριαρχίας και του σεξισμού που γεννά την κουλτούρα του βιασμού», τόνισε.

Σύμφωνα με την Τζόζη Χριστοδούλου «αν μια νομοθεσία μας δυσκολεύει, πρέπει να την αλλάζουμε. Αν ένα σύστημα προωθεί κάποιες κακές αντιλήψεις, πρέπει να τις αλλάζουμε. Γι’ αυτό και σήμερα χρειαζόμαστε τον φεμινισμό στην ουσία του περισσότερο από ποτέ. Για να διεκδικεί δικαιοσύνη, ισοτιμία και ισότητα και να κατανοήσουμε, επίσης, ότι ο φεμινισμός ωφελεί και τους άντρες και ολόκληρη την κοινωνία».

Στην Κύπρο, επεσήμανε, τα τελευταία χρόνια έχουμε βελτιώσει αρκετά το νομοθετικό πλαίσιο, χωρίς, βέβαια, αυτό να σημαίνει πως δεν υπάρχουν περιθώρια για αλλαγές. Το πρόβλημα εντοπίζεται στην υλοποίηση και στον τρόπο που γίνεται κατανοητό το πνεύμα αυτών των νόμων. Είναι ριζοσπαστικό, σημείωσε, που στη χώρα μας υπάρχει νομοθεσία για ποινικοποίηση αυτών που αγοράζουν σεξ από θύματα trafficking, για τον σεξισμό, για τη βία κατά των γυναικών και ελπίζουμε σύντομα να έχουμε και νόμο για τη γυναικοκτονία. Όμως ταυτόχρονα δεν έχουμε πολιτικές πρόληψης. Δεν έχουμε ενημέρωση. Η ευρύτερη κοινωνία πιθανόν να μην γνωρίζει καν την ύπαρξη των νόμων αυτών, τι σημαίνουν και γιατί υιοθετήθηκαν. Για να μπορέσουν να υλοποιηθούν σωστά πρέπει όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς (όπως Αστυνομία, δικαστικό σύστημα, Νομική Υπηρεσία, όλες οι κρατικές υπηρεσίες) να είναι σε θέση να κατανοήσουν τι είναι τα έμφυλα ζητήματα.

Στην πραγματικότητα, αν και σπάσαμε τη σιωπή μας, μας έχουν αγγίξει τα θέματα της ισότητας στην επιφάνεια και όχι σε βάθος. «Πολλές φορές νοιώθω ότι χειριζόμαστε υποθέσεις και όχι ανθρώπους. Έχουμε εργαλειοποιήσει τα πάντα. Δεν μιλάμε αρκετά και δεν αγγίζουμε την ουσία των φεμινιστικών αιτημάτων. Δεν μιλούμε σε αυτούς/αυτές που χειρίζονται θέματα ισότητας ή και βίας με την επαγγελματική τους ιδιότητα. Δεν μιλούμε στο κοινό με στοχευμένες, συστηματικές εκστρατείες ενημέρωσης. Δεν μιλούμε στα σχολεία, ούτε στα κορίτσια ούτε στα αγόρια, με αποτέλεσμα συχνά να ρομαντικοποιούν τη βία και να μην αναπτύσσουν υγιείς προσεγγίσεις στις σχέσεις. Απλώς μιλούμε. Το σύστημα πρέπει να αλλάξει από τη ρίζα του και τα άτομα που βρίσκονται σε θέσεις εξουσίας να μην υιοθετούν απλώς ένα ορθά πολιτικό λόγο για θόρυβο αλλά να πράξουν προς την ορθή κατεύθυνση», κατέληξε η Τζόζη Χριστοδούλου.

Το σύστημα, η κουλτούρα, οι προσεγγίσεις μας πρέπει να αλλάξουν. Και να αντικατασταθεί το πολύ μπλα μπλα με πολλές πράξεις… 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Είναι πάντα ο βιαστής… Η υποκρισία, η πολιτική ορθότητα και η ορθή πολιτική