Οι αριθμοί της φυματίωσης, οι αλυσίδες στο Πουρνάρα και η ιστορία του Σανατορίου

Κατακόρυφη αύξηση των περιστατικών φυματίωσης στην ομάδα των μεταναστών που διέρχονται στα Κέντρα Φιλοξενίας, έχει παρατηρηθεί τα τελευταία χρόνια. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Μονάδας Επιδημιολογικής Επιτήρησης του Υπουργείου Υγείας, η επιδημιολογική εικόνα της Κύπρου παρά τη χαμηλή επίπτωση φυματίωσης, παρουσιάζει σταδιακή αύξηση των περιστατικών τις δύο τελευταίες σχεδόν δεκαετίες. Αυτό οφείλεται σύμφωνα με τα εν λόγο στοιχεία, κατά κύριο λόγο στην είσοδο είτε ευρωπαίων πολιτών από κράτη με ενδημική έξαρση ανθεκτικών μορφών φυματίωσης, είτε από χώρες της ευρύτερης ανατολικής Ευρώπης είτε νόμιμων ή παράνομων μεταναστών.

Αξιοσημείωτο πάντως, είναι το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται αύξηση των περιστατικών στην ομάδα παράνομων μεταναστών από χώρες της Αφρικής και Ασίας και ανάμεσα στα άτομα που περνούν από τα Κέντρα Φιλοξενίας. Σε απάντησή του Υπουργού Υγείας, Μιχάλη Χατζηπαντέλα, μετά από ερώτημα που τέθηκε από τον βουλευτή της  εκλογικής περιφέρειας Λευκωσίας κ. Χαράλαμπου Θεοπέμπτου, παρουσιάζεται αναλυτικά η κατάσταση με τα περιστατικά φυματίωσης τις τελευταίες δυο δεκαετίες. 

Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρατίθενται παρακάτω αναλυτικά, το 2020, υπήρξαν συνολικά 34 περιστατικά φυματίωσης, εκ των οποίων τα πλείστα και πιο συγκεκριμένα τα 30 ήταν αλλοδαποί και οι υπόλοιποι τέσσερις ήταν Κύπριοι. Ως εκ τούτου, η μείωση των περιστατικών που δηλώθηκαν το 2020 ενδεχομένως να μην είναι πραγματική και να οφείλεται στην κατάσταση που επικρατούσε στη Δημοκρατία λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού, εφόσον είτε λόγω των περιοριστικών μέτρων είτε της υπολειτουργίας των ιατρείων και των κλινικών, παρατηρήθηκε υποδήλωση σε όλα τα λοιμώδη νοσήματα.

Αναλυτικά οι δηλώσεις περιστατικών ανά έτος και η προέλευση:

Η πλειοψηφία των περιστατικών που καταγράφονται, σύμφωνα με το Υπουργείο Υγείας, αφορούν την ηλικιακή ομάδα των 25-44 ετών, ενώ μέσος όρος ηλικίας για το 2020 ήταν τα 54,3 έτη για τον γηγενή πληθυσμό και τα 32.9 έτη για τον αλλοδαπό πληθυσμό. Σε ότι αφορά επίσης, την επίπτωση της φυματίωσης σε σχέση με τη γεωγραφική κατανομή, αυτή δεν παρατηρείται σε κάποια συγκεκριμένη περιοχή της Δημοκρατίας. Αυτό που όμως έχει παρατηρηθεί τα τελευταία χρόνια, είναι η αύξηση των περιστατικών στην ομάδα των μεταναστών που διέρχονται στα Κέντρα Φιλοξενίας Πουρνάρα και Κοφίνου. 

Μείζονος σημασίας μέτρο, όπως σημειώνει στην τοποθέτησή του ο κ. Χατζηπαντέλας, αποτελούν τα προγράμματα ανίχνευσης ατόμων τα οποία εκτέθηκαν ή ήρθαν σε επαφή με ασθενή με φυματίωση ώστε να γίνει η ταχεία αναγνώριση των επαφών υψηλού κινδύνου. Με αυτό τον τρόπο τα άτομα που αναγνωρίζονται ως επικίνδυνα για να έχουν μολυνθεί με το Μυκοβακτηρίδιο της Φυματίωσης, ελέγχονται έτσι ώστε να αξιολογηθούν και να τύχουν έγκαιρης έναρξης της κατάλληλης αγωγής. Τα άτομα αυτά παρακολουθούνται μέχρι την ολοκλήρωση της αγωγής τους. Αυτό είναι ιδιαίτερα χρήσιμο σε περίπτωση εντοπισμού κρούσματος σε χώρους συγχρωτισμού όπως σχολεία, φυλακές, κέντρα υποδοχής μεταναστών κλπ.

Ανιχνευτικά προγράμματα εφαρμόζονται επίσης στις φυλακές και στους χώρους φιλοξενίας μεταναστών όπου διενεργείται έλεγχος για φυματίωση σε όλους τους νεοεισερχόμενους. Επιπλέον μέτρο ελέγχου της νόσου αποτελεί η απαίτηση των αρχών για προσκόμιση συγκεκριμένων εξετάσεων για να χορηγηθεί άδεια εισόδου και άδεια παραμονής σε άτομα τρίτων χωρών.

Σήμερα στο Νοσοκομείο Κυπερούντας, όπου νοσηλεύονται τα περιστατικά με φυματίωση, βρίσκονται τέσσερεις ασθενείς. Ως εκ τούτου, όπως σημείωσε σε δηλώσεις της στον REPORTER η Θυμάκη Εκατερίνη, Πνευμολόγος στο Νοσοκομείο Τροόδους, «αυτό δεν υποδηλώνει κάτι, καθώς τα τελευταία δυο χρόνια, νοσηλεύονται περίπου είκοσι με τριάντα άτομα τον χρόνο. Οι περισσότεροι που έρχονται εδώ είναι από το κέντρο φιλοξενίας Πουρνάρα, που τους ανιχνεύουμε όσους παρουσιάσουν θετική Mantoux (βασική μέθοδο διαγνώσεως του κατά πόσον ένα άτομο έχει μολυνθεί). Έρχονται μετά από παραπομπή από ιδιώτες γιατρούς από όλη την Κύπρο επίσης και από δημόσια Νοσοκομεία, για τη θεραπεία τους. Εδώ στο Νοσοκομείο μας, νοσηλεύονται οι επιβεβαιωμένοι με φυματίωση και όχι οι πιθανοί».

Η διάρκεια της νοσηλείας των περιστατικών, όπως εξήγησε η κ. Θυμάκη, «εξαρτάται από τις βλάβες που υπάρχουν στους πνεύμονες, από το μικροβιακό τους φορτίο και από τα νοσήματα. Κατά μέσο όρο η νοσηλεία, διαρκεί δυο μήνες, αλλά υπάρχουν περιστατικά που νοσηλεύονται έξι και οκτώ μήνες, αν έχουν και συνυπάρχοντα νοσήματα, ή αν έχουν ανθεκτική φυματίωση μπορεί να χρειαστεί να νοσηλευτούν περισσότερους μήνες. Οι περισσότεροι ασθενείς, είναι αλλοδαποί, με καταγωγή από Αφρική, Ινδία, Νεπάλ, Πακιστάν και Ρουμανία και έρχονται συνήθως με πολύ σοβαρές βλάβες στους πνεύμονες.

Οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν εάν δεν εντοπιστούν αυτοί που έχουν φυματίωση, υπογράμμισε η κ. Θυμάκη, «είναι να μολύνουν άλλους ανθρώπους, καθώς είναι ένα μεταδοτικό νόσημα. Τα συμπτώματα που έχει ένας με φυματίωση, είναι πυρετός, κυρίως απογευματινές ώρες, απώλεια βάρους, ανορεξία, μπορεί να υπάρχει αιμόπτυση, παραγωγικός βήχας, πόνος στον θώρακα και δύσπνοια».

Όσο αφορά τη θεραπεία στην ευαίσθητη φυματίωση, είναι τα φάρμακα, με απλή και καθημερινή με λήψη δισκίων. «Το νόημα της νοσηλείας τους, είναι για να βλέπουμε ότι παίρνουν τα φάρμακά τους, κατ' επίβλεψη δηλαδή χορηγείται η θεραπεία από τη νοσηλεύτρια και μένουν εδώ για να παρακολουθήσουμε εάν υπάρχουν παρενέργειες από τα φάρμακα και εάν τα ανέχεται ο οργανισμός τους. Γενικά στους περισσότερους είναι ανεκτή η θεραπεία».

Το γεγονός ότι οι πλείστοι είναι αλλοδαποί, ανέφερε καταλήγοντας η κ. Θυμάκη, «είναι κάτι το αναμενόμενο, καθώς έχουμε αρκετούς στην Κύπρο. Δυστυχώς, έχουν μεγαλύτερες επιπτώσεις στις χώρες τους, με αποτέλεσμα να έρχονται στην Κύπρο και να μεταφέρουν τη φυματίωση».

Η ιστορία που κρύβει το Σανατόριο Κυπερούντας…

Από τα τέλη της δεκαετίας του 1930 άρχισε ο συστηματικός αγώνας καταπολέμησης της φυματίωσης. Μέχρι το τέλος της Αποικιοκρατίας το 1960, είχαν δημιουργηθεί Κλινικές Στηικών Νοσημάτων στα κυβερνητικά νοσοκομεία των πέντε κυριότερων πόλεων, δυο Σανατόρια στην Αθαλάσσα και την Κυπερούντα, ενώ ιατρικοί λειτουργοί ταξίδευαν στις πόλεις και στην ύπαιθρο βοηθώντας οικογένειες που είχαν ασθενείς φυματικούς.

Το πρώτο «Φθισιατρείον» στην Κύπρο, είχε λειτουργήσει το 1909 στην όχθη του ποταμού Πεδιαίου, κοντά στο παλιό Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας και το 1925, μεταφέρθηκε στο δάσος Αθαλάσσας, μετονομαζόμενο σε «Σανατόριο».

Η ανέγερση του Jubilee Sanatorium, όπως ονομάστηκε στην αρχή, στην Κυπερούντα, άρχισε το 1938 και ήταν έτοιμο να δεχθεί τους πρώτους ασθενείς το 1940. Αποτέλεσε σταθμό στα ιατρικά χρονικά της Κύπρου, αφού την κατέταξε ως μια από τις πιο αναπτυγμένες ιατρικά, μεταξύ των χωρών της Μέσης Ανατολής.

Το συνολικό κτήριο, βασιζόταν σε δυο πτέρυγες, οι οποίες συνδύαζαν δυο διαφορετικές σύγχρονες αρχιτεκτονικές τεχνικές. Την ανατολική τριώροφη πτέρυγα, η οποία συμπληρώθηκε πρώτη και τη διώροφη δυτική πτέρυγα, η οποία κτίστηκε αργότερα και χαρακτηριζόταν από το άσπρο χρώμα της, σε αντίθεση με το υπόλοιπο που ήταν ενδεδυμένο με κόκκινο-καφέ τούβλα. Το 1946 συμπληρώθηκε και η ανέγερση βοητθητικών καταλυμμάτων για το νοσηλευτικό προσωπικό και σπιτάκι για τον γιατρό και την Προιστάμενη Διευθύνουσα Αδελφή. Το 1954, επί Κυβερνήτη Sir Andrew B. Wright, το Jubilee Sanatorium επεκτάθηκε με νέα κτηριακή πτέρυγα, ώστε η δυναμικότητα του να φτάσεις τις 100 κλίνες. Η αριστερή πτέρυγα του Σανατουρίου ήταν για άνδρες ασθενείς και η δεξιά για γυναίκες.

Το Σανατόριο διέθετε επιβατηγό αυτοκίνητο για τη μεταφορά προμηθειών, καθημερινά από τη Λευκωσία καθώς και ασθενοφόρο. Για την ταφή των φυματικών ασθενών επιλέγηκε ειδικός χώρος στην περιοχή Ασπρόκρεμμος, μεταξύ Καρβουνά και Αμιάντου. Μάλιστα, οι κάτοικοι Κυπερούντας, δεν δέχτηκαν εύκολα την παρουσία του Σανατουρίου κοντά στο χωριό τους.  

Από το 2015, το Νοσοκομείο Κυπερούντας είναι πλήρως στελεχωμένο και με σύγχρονο εξοπλισμό, είναι δυναμικότητας 40 κλινών και διαθέτει τμήμα επειγόντων περιστατικών, εξωτερικά ιατρεία, οδοντιατρείο, χειρουργείο, καρδιολογικό διαγνωστικό εργαστήριο, φαρμακείο, ακτινολογικό και χημικό εργαστήριο, καθώς και φυσιοθεραπευτήριο. Τα τελευταία χρόνια άρχισε πάλι να δέχεται ασθενείς με φυματίωση πνευμόνων.

*Πληροφορίες αντλήθηκαν από το βιβλίο του Λάκη Κ. Αναστασιάδη, Κυπρίων ιατρών έργα, η ιατρική στην Κύπρο 1950-2015