Η κουλτούρα του #cancel, ο σύγχρονος οστρακισμός και οι παγίδες

«#Cancel_...» και δίπλα ένα όνομα. Άλλες φορές το όνομα ενός ατόμου, το οποίο κατηγορείται είτε για παρενόχληση, είτε για βιασμό, με πρόσφατα παραδείγματα τον Πέτρο Φιλιππίδη και τον Δημήτρη Λιγνάδη. Δύο περιπτώσεις, που η νέα αυτή κουλτούρα, έχει χρησιμοποιηθεί με τον σωστό τρόπο, αν αναλογιστεί κανείς τις κατηγορίες που βαραίνει τους δύο ηθοποιούς. Ωστόσο, υπάρχουν και παραδείγματα από την αντίθετη πλευρά, που άνθρωποι έχουν μπει στο στόχαστρο, λόγω κάποιας λάθος δήλωσης (σ.σ. Πετρούνιας) ή λάθη του παρελθόντος (σ.σ. Eminem).  

Η ανάπτυξη και η ανέλιξη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, έχει δώσει ένα όπλο στους ανθρώπους, οι οποίοι μπορούν αμέσως να σχολιάσουν ό,τι δεν τους αρέσει ή έρχεται σε αντίθεση με τις πεποιθήσεις και τις αρχές τους.

Εδώ έρχεται η «κουλτούρα της ακύρωσης», μία νέα μόδα που έχει αναπτυχθεί στα social media τα τελευταία χρόνια. Ουσιαστικά, οι χρήστες χρησιμοποιώντας το #cancel και προσθέτοντας μετά το όνομα του ανθρώπου που έχουν θέσει στο στόχαστρο, για διαφορετικούς λόγους κάθε φορά, ξεκινούν μία «εκστρατεία», η οποία έχει ως στόχο να ακυρωθεί το εν λόγω άτομο.

Στις μέρες μας, που τα social media βρίσκονται στην κορύφωσή τους, η άμεση έκθεση των χρηστών σε διάφορες καταστάσεις, τους δημιουργεί την ανάγκη να πάρουν τη δικαιοσύνη στα χέρια τους και να δώσουν την λύση που αυτοί πιστεύουν ότι αρμόζει. Στο στόχαστρο, συνήθως, μπαίνουν άτομα με μεγάλη επιρροή στο κοινό, όπως ηθοποιοί και τραγουδιστές.

Και μπορεί η κουλτούρα της ακύρωσης να ήρθε «γάντι» για το κίνημα #Metoo, τόσο σε Κύπρο και Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό, αφού αρκετοί που κατηγορούνται για βιασμούς ή παρενοχλήσεις έχουν «εξαφανιστεί» από τα κοινωνικά δίκτυα, εμπεριέχει και το κίνδυνο όλο αυτό να γυρίζει μπούμερανγκ και προκαλεί περισσότερο κακό, παρά καλό.

Μία σύγχρονη μορφή οστρακισμού

Ωστόσο, η ανάγκη του κόσμου να λαμβάνει την εξουσία στα χέρια του και να «ακυρώνει» τους άλλους, δεν είναι καινούργια. Αν και ο ορισμός «κουλτούρα της ακύρωσης» είναι καινούργιος, οι ρίζες του πηγαίνει αρκετά πίσω, αφού η ανάγκη του κόσμου να ικανοποιεί άμεσα στα αιτήματά τους γεννήθηκε από την αρχαία Ελλάδα. Ο λεγόμενος οστρακισμός.  

«Θεωρώ ότι πάντα υπήρχε μία τάση στους ανθρώπους για άμεση ικανοποίηση των συναισθημάτων τους. Μπορεί να πάρει κάποιος την γνωστή περίπτωση της Αρχαίας Αθήνας, που υπήρχε ο θεσμός του οστρακισμού. Ουσιαστικά αποφάσιζαν κάθε μερικά χρόνια, αν κάποιο πολιτικό πρόσωπο έπρεπε να θεωρηθεί ανεπιθύμητο και να εκτοπιστεί από την πόλη. Τότε έφευγε και έπρεπε να επιστρέψει μετά από δέκα χρόνια. Συνήθως, αυτές οι ενέργειες δεν γίνονταν μετά από κάποια συζήτηση, κατά την οποία κρινόταν ή εκτιμήθηκε το έργο ενός ατόμου. Η διαδικασία ήταν αποφάσισαν αν εκείνη τη χρονιά θα μπορούσε κάποιο πρόσωπο να οστρακιστεί κι αν μάζευαν αρκετούς ψήφους, γύρω στις 6,000 και τότε μάζευαν ονόματα. Αποφάσιζαν πρώτα αν θα το κάνουν, ποιοι θα ήταν αυτοί, ο κόσμος έγραφε το όνομα που ήθελε κάποιος να εξοριστεί και όποιος είχε τις περισσότερες ψήφους, εξοριζόταν», εξήγησε στον REPORTER ο Δρ. Νίκος Περιστιάνης, καθηγητής Κοινωνιολογίας.

Από τότε μέχρι και σήμερα έχουν αλλάξει πολλά, με το πέρασμα του χρόνου, αφού πλέον ζούμε σε μία πιο σύγχρονη κοινωνία, με ανεπτυγμένες δημοκρατικές διαδικασίες, αλλά και τεχνολογία, που μας εκθέτει στα γεγονότα άμεσα.

«Το διαδίκτυο σίγουρα μας βοήθησε για να μαθαίνουμε για το τι συμβαίνει στον κόσμο, διάφορες εξελίξεις, γεγονότα, πολύ πιο εύκολα, με μία αμεσότητα που συμβάλλει με πολλούς τρόπους στην βελτίωση της ζωής μας. Αλλά ταυτόχρονα, όπως κάθε εξέλιξη εμπεριέχει και διάφορους κινδύνους. Αυτή η δημόσια τοποθέτηση, για θέματα που απαιτούν κρίση, θεωρώ ότι είναι από τα προβλήματα που παρουσιάζονται με το διαδίκτυο και την άμεση ενημέρωση. Δεν θεωρώ ότι είναι από τα θετικά στοιχεία που μας δίνουν οι νέες τεχνολογίες. Ίσως και αυτά σιγά-σιγά ίσως κατασταλάξει το κοινό για το τι αξίζει και τι όχι. Υπάρχουν θέματα ανώδυνα που μπορεί κάποιος να δει πώς αισθάνονται οι υπόλοιποι. Αλλά είναι πολύ επικίνδυνο να το δούμε και στους υπόλοιπους τομείς της ζωής».

Οι ακραίες συμπεριφορές και η ανάγκη για εκτόνωση

Πριν την ανάπτυξη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ο κόσμος δεν είχε την ευκαιρία να εκφράσει τόσο άμεσα την αντίθεσή του, όσον αφορά διάφορα περιστατικά που έρχονταν αντιμέτωποι ή γεγονότα που συνέβαιναν, με αποτέλεσμα να ψάχνουν την εκτόνωση με άλλο τρόπο.

«Οι άνθρωποι έχουν κάποια ένστικτα πρωτόγονα, που η κοινωνικοποίηση μας μαθαίνει να τα περιορίζουμε. Πριν το διαδίκτυο, για να εκφραστεί κάποιος την αντίθεσή του για κάτι, έπρεπε να γράψει μία κρίση ή μία επιστολή σε εφημερίδες. Δεν ήταν εύκολο αυτό. Έπρεπε να έχουν δεξιότητες και γνώσεις για να μπει, να κάνει επιχειρήματα, για να πείσει ότι δεν του άρεσε ένα άτομο ή η τοποθέτηση ενός ατόμου. Οι άλλες ευκαιρίες ήταν σε εκδηλώσεις οχλαγωγίας, όταν μέσα σε μία κατάσταση που επικρατούσε η λογική του όχλου θα μπορούσε κάποιος να εκτονωθεί και να βγάλει τα απωθημένα του, όπως για παράδειγμα στα γήπεδα, όπου οι οπαδοί έχουν μία ελευθερία να εκφραστούν με ένα διαφορετικό τρόπο, από ό,τι στην καθημερινότητά τους».

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στα οποία αναπτύσσεται η κουλτούρα της ακύρωσης και όχι μόνο, έδωσαν στους χρήστες ένα αίσθημα ελευθερίας, το οποίο πολλές φορές χρησιμοποιείται με λανθασμένο τρόπο.

«Με τα κοινωνικά δίκτυα, αυτό το δικαίωμα επεκτείνεται και ανοίγει με κάθε ευκαιρία και αυτό έχει τους κινδύνους του. Δίνει πολύ περισσότερες ευκαιρίες εκτόνωσης των ενστίκτων, των αισθημάτων των ατόμων, τα οποία όμως πολλές φορές θα ήταν καλύτερο να μην ήταν τόσες πολλές οι ευκαιρίες. Μία κοινωνία χρειάζεται τα όριά της, ένας άνθρωπος χρειάζεται να δέχεται περιορισμούς, για να είναι πιο εύκολη η συμβίωσης με άλλους ανθρώπους».

Η διάσταση του #metoo

Την ίδια ώρα, πάρα το γεγονός ότι η άμεση έκθεση των πολιτών στα γεγονότα, την στιγμή που συμβαίνουν, εμπεριέχει κινδύνους και προκαλεί, ίσως προβλήματα, αφού μπαίνει μπροστά το αίσθημα της εκτόνωσης και λειτουργούν παρορμητικά, στην περίπτωση του κινήματος #Metoo, η έκθεση αυτή εμπεριείχε περισσότερα καλά, παρά κακά.

Στις πλείστες των περιπτώσεων, οι καταγγελίες έγιναν από γυναίκες και αφορούσαν σε περιστατικά και εμπειρίες που είχαν βιώσει, είτε στην επαγγελματική τους πορεία, είτε στην προσωπική. Γυναίκες που ένιωθαν πιεσμένες για να εκφραστούν, λόγω της πατριαρχίας που υπήρχε και δεν τους επέτρεπε να εκφραστούν αν είχαν πέσει θύματα εκμετάλλευσης από άνδρες σε ισχυρές θέσεις.

«Αυτό ήταν ένα θεσμικό πρόβλημα που υπήρχε στις κοινωνίες μας και το γεγονός ότι αξιοποιήθηκε αυτός ο άμεσος τρόπος έκθεσης ενός γεγονότος, μέσα από δημόσια καταγγελία μίας γυναίκας, έχει αρκετά θετικά στοιχεία. Εδώ μία γυναίκα που καταγγέλλει μέσω των social media, ζητά στήριξη, καταγγέλλει κάτι που της ήταν δύσκολο να καταγγείλει με τους συνηθισμένους τρόπου. Όμως αυτό εμπεριέχει τους κινδύνους του, όπως την περίπτωση της καταδίκης ενός αθώου. Γενικά όμως, θα έλεγε κανείς ότι είναι περισσότερα τα θετικά παρά τα αρνητικά σε αυτές τις περιπτώσεις. Θα ήταν πιο καλά, με βάση αυτή την εμπειρία, να περνούσαν οι κοινωνίες μας σε ένα στάδιο, που οι γυναίκες θα ήταν ελεύθερες και αυτά τα πράγματα να τα κατάγγελλαν κανονικά μέσα από τις καθιερωμένες οδούς, την Αστυνομία, τα δικαστήρια κλπ. Μία γυναίκα έχει το δικαίωμα να αμφισβητήσει αν μία ανδροκρατούμενη αστυνομική δύναμη, ήταν ο κατάλληλος τόπος να καταγγείλει κάτι. Εκείνος που θέλει να καταγγείλει κάτι έχει δικαιολογημένες αναστολές, επειδή πολλές φορές οι θεσμοί είναι σημαδεμένοι με τις επικρατούσες αξίες, που είναι ανδροκρατικές».

Δειτε Επισης

Υπουργός Υγείας: Προσδοκία στήριξης από διεθνή κοινότητα για λύση στο Κυπριακό
Kατάργηση φορολόγησης εισοδήματος στο φιλοδώρημα υπαλλήλων με σύμβαση στη Δημόσια Υπηρεσία
Ενέκρινε τον προϋπολογισμό της Αρχής Ψηφιακής Ασφάλειας η Ολομέλεια
Ανησυχία Βουλευτών για μείωση του αποθεματικού του Ταμείου ΑΠΕ και ΕΞΕ
Αναμένει υλοποίηση έργων και προειδοποιεί η Συντ. Γονέων Σχολείων του Ύψωνα
Ξεδίπλωσε το πλάνο του για τα πρόστιμα ο Βαφεάδης-Στο τραπέζι η μείωση κατά 50% του εξώδικου υπό προϋποθέσεις
Μη διενέργεια ελέγχου σε όλες τις περιπτώσεις εσόδων της ΓΔ Ανάπτυξης διαπιστώνει η Ελεγκτική
BINTEO: Μαθητής συγκινεί... Ξυρίζει το κεφάλι του για να συμπαρασταθεί σε καρκινοπαθή καθηγήτρια
Αναμένει ανακοινώσεις από Υπουργεία για τα ενοίκια σε βιοτεχνικές ζώνες η Επ. Εσωτερικών
Aύξηση κατά 5,5% των υπό κυπριακή σημαία πλοίων ανακοίνωσε η Υφ. Ναυτιλίας