Το σχολείο του δάσους που βοηθά τα παιδιά να αποκτήσουν κριτική σκέψη

Όταν κάποιος ακούει τη λέξη σχολείο, σίγουρα το μυαλό του δεν πάει στη φύση. Οι εικόνες που γεμίζουν το κεφάλι του, αφορούν στο χτίριο που ο ίδιος φοιτούσε, κάνοντας πλάκες με τους συμμαθητές και την παρέα του και ακούγοντας το κήρυγμα των εκπαιδευτικών, ενώ διάβαζε σκληρά, για να γράψει καλά στο διαγώνισμα. Ωστόσο, Νικολέτα Χριστοδούλου θέλει να αλλάξει αυτές τις εικόνες και ο τρόπος για να το κάνει αυτό είναι με την ίδρυση και εφαρμογή του σχολείου του δάσους.

Ένας χώρος, ο οποίος δίνει την δυνατότητα στα παιδιά να μαθαίνουν, από νεαρή ηλικία, να έρχονται σε επαφή με τη φύση και το περιβάλλον και αποκτήσουν εμπειρίες. Με αυτό τον τρόπο περιγράφεται το σχολείο του δάσους. Αυτός είναι ο στόχος του σχολείου του δάσους, να δώσει δηλαδή στα παιδιά την ευκαιρία να γνωρίσουν την φύση και να πάρουν από αυτήν τα εργαλεία που χρειάζονται για να δώσουν λύση σε διάφορα προβλήματα.  

Μία ιδέα που εφαρμόζεται εδώ και χρόνια στο εξωτερικό, έρχεται και στην Κύπρο, τον ερχόμενο Σεπτέμβριο, με σκοπό να δώσει γερές βάσεις στα παιδιά, που είναι πολύ μικρά για να πάνε προδημοτική, ώστε όταν ξεκινήσουν την φοίτησή τους στα σχολεία, θα έχουν ήδη αρκετές εμπειρίες και θα γνωρίζουν περισσότερο τη φύση.

Στον REPORTER μίλησε η εμπνεύστρια του έργου και καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Frederick, Νικολέτα Χριστοδούλου, η οποία αναφέρθηκε στους στόχους του σχολείου του δάσους, τα προγράμματα που θα παρέχονται και στους στόχους που έχουν θέσει.

«Το σχολείο του δάσους είναι ένα σχολείο που υιοθετεί την παιδαγωγική του δάσους, σύμφωνα με την οποία η φύση και το περιβάλλον είναι οι πιο μεγάλοι παιδαγωγοί. Παρέχουν πολλά ερεθίσματα και ό,τι χρειάζονται τα παιδιά για να μάθουν, βιωματικά, μέσα από τη φύση. Δεν υπάρχει λόγος να είμαστε σε ένα εσωτερικό χώρο. Στο σχολείο του δάσους θα είμαστε έξω και στόχος είναι η εξερεύνηση του χώρου. Η σφαιρική ανάπτυξη του παιδιού είναι πολύ σημαντική, αποκτούν γνώσεις, συναισθήματα, ανακαλύπτουν τον εαυτό τους, τη σχέση τους με τους άλλους ανθρώπους και τη φύση. Μας ενδιαφέρει αυτή η σφαιρική ανάπτυξη του παιδιού, καθώς το ίδιο το παιδί εξερευνά και αναλαμβάνει πρωτοβουλίες στο περιβάλλον έξω.

Τα παιδιά μπορούν στην ουσία να χρησιμοποιήσουν υλικά της φύσης, όπως πέτρες, ξύλα, φύλλα, χώμα, λάσπη για να κάνουν κατασκευές, ταξινομήσεις, να μετρήσουν, να μιλήσουν. Οι συζητήσεις είναι πολύ σημαντικές στα σχολεία του δάσους και σε άλλα σχολεία του δάσους, η ώρα του κύκλου και της συζήτησης είναι πολύ σημαντική και υπάρχει δύο φορές την ημέρα. Οπότε, είναι σημαντικό να μπορούν τα παιδιά να εκφράζονται, να περιγράφουν αυτά που αισθάνονται. Είναι σημαντικό, επίσης, τα παιδιά να αναλαμβάνουν πολλές πρωτοβουλίες. Στόχος είναι να αφήνουμε τα παιδιά ελεύθερα και να μην τα καθοδηγούμε συνέχεια, για να οργανώνουν τον χρόνο τους και το παιχνίδι τους και τις εξερευνήσεις τους. Οι παιδαγωγοί είναι εκεί για να δημιουργούν αυτό το περιβάλλον και να χτίζουν πάνω στις εξερευνήσεις των παιδιών».

Το σχολείο του δάσους θα βρίσκεται στον Κόρνο, στα όρια της κοινότητας, με την κοινότητα των Πυργών. Το σημείο δεν επιλέχθηκε τυχαία, αφού τα χαρακτηριστικά του ταίριαξαν απόλυτα με τα όσα θέλουν να πετύχουν οι παιδαγωγοί, μέσα από το σχολείο του δάσους.

«Εκεί βρέχει πολύ συχνά, υπάρχουν αρκετά χαρακτηριστικά και ενδιαφέρον στο φυσικό περιβάλλον. Υπάρχουν ωραία δέντρα, στα οποία τα παιδιά θα μπορούν να σκαρφαλώσουν πάνω. Αυτό θα αποτελεί μάθηση. Θα γίνεται αξιολόγηση κινδύνου. Θα είναι μέρος της μάθησης. Θα λειτουργεί κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς».

Η έμπνευση πίσω από τη συγκεκριμένη ιδέα

Το γεγονός ότι η δράση αυτή έχει τεθεί σε εφαρμογή, εδώ και αρκετά χρόνια, στις χώρες του εξωτερικού, οδήγησε την καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Frederick να θέλει να την εφαρμόσει και στην Κύπρο. Την ίδια ώρα, θέλει να προωθήσει μία αλλαγή στην κουλτούρα μας, ως κοινωνία, που θα έχει ως αποτέλεσμα τα παιδιά να μεγαλώνουν και να είναι χαρούμενα, γεμάτα από διαφορετικές εμπειρίες, που θα τους φανούν χρήσιμες στην πορεία της ζωής τους.

«Πιστεύω πολύ στην βιωματική μάθηση, δηλαδή τα παιδιά να μαθαίνουν να αγαπούν την μάθηση και να έχουν κίνητρα να μαθαίνουν και να γίνεται μέσα από τα δικά τους ενδιαφέροντα. Τα σχολεία του δάσους αγκαλιάζουν αυτή τη βιωματική μάθηση και τις διάφορες φιλοσοφίες των παιδαγωγών που ασχολήθηκαν εκτεταμένα με το θέμα της παιδικής ηλικίας και το πώς μαθαίνουμε πιο καλά. Και επιστημονικά είναι αποδεδειγμένα ότι όταν μας δίνουν την ελευθερία, θέλουμε να μαθαίνουμε, με νόημα, κάτι. Στο σχολείο του δάσους, η μάθηση αποκτά νόημα, επειδή κάνουμε πράγματα που έχουν νόημα. Τα παιδιά μαθαίνουν μέσα από πραγματικές καταστάσεις και project που έχουν σχέση με επίλυση προβλημάτων της καθημερινότητας. Ένα πρόβλημα θα μπορούσε να ήταν για παράδειγμα, πώς να μετρήσουμε μία απόσταση. Έτσι, βρίσκουμε λύση σε αυτό το πρόβλημα. Άλλο πρόβλημα μπορεί να είναι πώς να χτίσουμε ένα καταφύγιο, πόσα ξύλα θα χρειαστούν, τι μήκος θα έχουν;

Χωρίς τα παιδιά να το καταλαβαίνουν, έρχονται σε επαφή με πολλά γνωστικά αντικείμενα ταυτόχρονα. Η παιδαγωγική του δάσους είναι κάτι που με ενδιαφέρει πάρα πολύ, πιστεύω σε αυτή και είχα την ευκαιρία να πάω σε πολλά σχολεία του δάσους και να μελετήσω τους παιδαγωγούς και μέσα από τις σπουδές και στην επαγγελματική μου πορεία. Στο τέλος είπα δεν γίνεται εμείς να μην έχουμε σχολείο του δάσους. Έχουμε κατάλληλο κλίμα, σε άλλες χώρες χιονίζει και βρέχει. Είναι ευκαιρία για τα παιδιά μας να βρίσκονται έξω, επειδή αποτελεί μάθηση, να βλέπεις την βροχή να πέφτει και να μυρίζεις αυτές τις μυρωδιές. Είναι σπουδαίο πράγμα να αποτελεί ερέθισμα η βροχή, ο άνεμος, όλες αυτές οι αλλαγές που παρατηρούμε στην φύση. Στο εξωτερικό υπάρχουν έντονα καιρικά φαινόμενα και όμως τα παιδιά είναι έξω. Εμάς, που οι μήνες μας είναι πιο ωραίοι, πρέπει να αξιοποιούμε το πλούσιο μαθησιακό περιβάλλον. Νομίζω, επίσης, ότι χρειαζόμαστε μία αλλαγή κουλτούρας και νοοτροπίας. Αυτό μπορεί να ξεκινήσει από μικρές ηλικίες και η εκπαίδευση είναι ο πιο καλός τρόπος. Χαρούμενα παιδιά, που έχουν παίξει, έχουν χαρεί την παιδική τους ηλικία και έχουν αγαπήσει τη μάθηση, το διάβασμα και τα βιβλία, σημαίνει πιο καλούς ενήλικες και πιο καλή κοινωνία.

Όλα αυτά με ώθησαν, επειδή θέλω να δω μία καλύτερη κοινωνία και πιο χαρούμενα παιδιά, που δεν είναι φορτωμένα με άγχος και δεν παίζουν. Πρέπει να παλεύουμε γι’ αυτό το δικαίωμα των παιδιών. Το σχολείο του δάσους είναι μία ευκαιρία να αποκτήσουν δημιουργικότητα, κριτική σκέψη, επειδή έρχονται σε επαφή με πρώτη ύλη, που είναι πολύ σημαντική. Έχουν την ευκαιρία να το κάνουν, έχουν το περιβάλλον και τον χώρο».

Ακόμη και οι «εγκαταστάσεις» του σχολείου είναι προϊόν συνεργασίας διαφόρων ανθρώπων, που έχουν διαφορετικά background. Συγκεκριμένα, το κατάλυμα του σχολείου έχει συναρμολογηθεί από μία ομάδα ατόμων, πριν λίγες ημέρες.

«Δεν χτίσαμε κάτι, δεν βάλαμε θεμέλια, είναι κάτι που συναρμολογήσαμε. Είναι ένα dome, που έχει δοκιμαστεί σε διάφορες καιρικές συνθήκες, σε παγωνιά, σε χιόνια και σε πάρα πολλά ζεστά κλίματα. Η τουαλέτα μας θα είναι ξηρή, θα κάνουμε κομποστοποίηση. Άρα τα παιδιά θα βλέπουν πώς μπορούν να πάνε τουαλέτα και να μην χρησιμοποιούν νερό. Θα δουν πως γίνεται η κομποστοποίηση. Το μάζεμα του νερού της βροχής θα είναι στη ζωή μας. Θα γίνουν όλα βίωμα των παιδιών και μπορούν να πάρουν ιδέες για να βρουν τρόπους να το χρησιμοποιούμε. Η δημιουργικότητα έχει άμεση σχέση με αυτό και θέλουμε τα παιδιά μας είναι δημιουργικά, να ανακαλύψουν τις δυνάμεις τους, τον εαυτό τους και αυτή τη διαφορετικότητα και το ταλέντο να μπορέσουν μετά να τα χρησιμοποιήσουν».

Τα προγράμματα που θα προσφέρονται

Η φοίτηση στο σχολείο του δάσους δεν θα είναι υποχρεωτική. Παρά το γεγονός, ότι το ιδανικό για τους παιδαγωγούς είναι τα παιδιά να πηγαίνουν πέντε μέρες την εβδομάδα, όπως και στο σχολείο, αν κάποιο παιδί δεν μπορεί να παρακολουθεί τα μαθήματα κάθε μέρα, τότε θα υπάρχει ευελιξία με το ωρολόγιο πρόγραμμά του.

«Θέλουμε να είναι το καθημερινό σχολείο μίας ομάδα παιδιών, 3-5 ετών, που είναι πριν την υποχρεωτική προδημοτική εκπαίδευση, τα πρωινά. Εκεί θα είναι το σχολείο του, όμως είμαστε ευέλικτοι και το παιδί μπορεί να έρχεται πέντε φορές ή τέσσερις ή τρεις ή ακόμη και μία φορά την εβδομάδα, αν για κάποιο λόγο δεν μπορεί να έρχεται κάθε μέρα. Έχουμε ωρολόγιο πρόγραμμα, έχουμε χωρισμένη τη μέρα μας σε διάφορες ενότητες. Έχουμε πολύ ελεύθερο παιχνίδι, έχουμε τις ώρες που θα κάνουν πράγματα τα παιδιά με τους παιδαγωγούς, θα έχουμε φαγητό, που θα ετοιμάζεται στο χώρο μας. Το φαγητό είναι σημαντικό κομμάτι της ζωής μας και θα αξιοποιούμε για παιδαγωγικούς σκοπούς και το φαγητό. Πώς τρώμε, πώς προσφέρουμε το φαγητό στους άλλους. Θα έχουμε το λαχανόκηπο και θα βλέπουν τα παιδιά ότι το φαγητό μας προέρχεται από τη γη. Αυτή η συνέργεια που πρέπει να υπάρχει ανάμεσα στον άνθρωπο και στη φύση και στο ότι ο ένας βοηθά τον άλλο για να υπάρχουμε, τα παιδιά είναι σημαντικό να το βλέπουν και θα είναι μέσα στο πρόγραμμά μας, κάθε ημέρας. Θα έχουν χρόνο για ανάπαυση, αν χρειάζεται.

Υπάρχουν και γονείς που ρωτούν για απογεύματα και επειδή έχουμε το χώρο, υπάρχει η ευελιξία να έχουμε και απογευματινά τμήματα, ανάλογα με το τι ομάδα μπορούμε να φτιάξουμε. Μπορεί να είναι και λίγο πιο μεγάλα παιδιά, ίσως του δημοτικού. Ίσως και τα Σαββατοκύριακα, με την ίδια λογική, δεδομένου ότι έχουμε τους παιδαγωγούς, που τους έχουμε. Έχουμε ομάδα παιδαγωγών, που θα μπορεί να είναι εκεί και να λειτουργήσει το σχολείο του δάσους με διάφορους τρόπους».

Συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας

Η πρωτοβουλία για εφαρμογή του σχολείου του δάσους είναι ιδιωτική και υποστηρίζεται πλήρως από το Πανεπιστήμιο Frederick. Ωστόσο, η κα. Χριστοδούλου δεν έχει αποκλείσει το ενδεχόμενο να επιδιώξει συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας και ενδεχομένως να επισκέπτονται το σχολείο και μαθητές των Δημοτικών, για κάποιο χρονικό περιθώριο.

«Θα είναι πάρα πολύ καλό να έχουμε αυτή τη συνεργασία, θα μπορούσε κάποια τάξη να έρθει στο χώρο μας για να κάμει τα μαθήματα αντί στην αίθουσα. Οπότε, στην πορεία θα έρθουμε σε επαφή. Τώρα δώσαμε την ενέργεια μας να χτιστεί το σχολείο του δάσους. Είχαμε και το σχολείο της φύσης που λειτουργούσε κάποιες εβδομάδες το 2018 και το 2019, κάποιες εβδομάδες, δοκιμαστικά. Λειτουργούσε στην Αθαλάσσα, με τη στήριξη του και πάλι του Πανεπιστημίου Frederick. Σε διάφορες φάσεις είχα κάνει κάποιες συναντήσεις με το Υπουργείο Παιδείας και ξέρουν ότι είναι κάτι χρήσιμο για τα παιδιά νηπιαγωγείου και Δημοτικού. Νομίζω αντιλαμβάνονται ότι αυτή η παιδαγωγική είναι πολύ σημαντική. Είναι μία δράση που υπάρχει πάνω από ένα αιώνα στις σκανδιναβικές χώρες, τα τελευταία δέκα χρόνια βλέπουμε αυτή την παιδαγωγική να υιοθετείται από πολλές χώρες, κυρίως στην Αμερική και την Ινδία».

Εκτός από το Πανεπιστήμιο Frederick, η κα. Χριστοδούλου έχει στο πλευρό της και ομάδα εθελοντών, που την στηρίζουν και την βοηθούν σε ό,τι χρειάζεται για να φέρει εις πέρας αυτό το εγχείρημα.

«Είναι εντυπωσιακό. Υπάρχουν άτομα στον περίγυρο μου, τόσο στον προσωπικό, όσο και στον επαγγελματικό, που θέλουν να συνεισφέρουν, επειδή πιστεύουν σε αυτή την παιδαγωγική και θέλουν να την δουν να εξασκείται στην Κύπρο και να γίνεται κουλτούρα. Πολλά άτομα πάμε εκεί στο χώρο και προσπαθούμε με χαμηλό κόστος να φτιάξουμε το χώρο. Όταν φτιάξαμε το dome, ήμασταν μία μεγάλη ομάδα, με ενθουσιασμό.

Έχουμε και κάποιους χορηγούς, που μας στηρίζουν. Μικρές εταιρείες ή ακόμη και πιο μεγάλες. Τώρα θα αρχίσω να δίνω έμφαση και σε άλλους χορηγούς. Το ιδανικό θα είναι να έρχονται και παιδιά, χωρίς να πληρώνουν δίδακτρα, να καλύπτονται με άλλο τρόπο και οι παιδαγωγοί μας να έχουν ένα καλό μισθό. Οπότε, όσα περισσότερα έσοδα μπορούμε να έχουμε και από άλλους πόρους, τότε θα μπορούμε να πετύχουμε και αυτό το στόχο. Χαμηλά δίδακτρα και καλούς μισθούς για τους παιδαγωγούς, που θέλουμε να είναι ευχαριστημένοι».

Ήδη αρκετοί γονείς έχουν δείξει ενδιαφέρον για το σχολείο και έχουν ξεκινήσει να υποβάλλουν τις αιτήσεις τους. Όποιος το επιθυμεί, μπορεί να τους βρει στη σελίδα τους στο Facebook.

«Θα ήθελα να δω να αγκαλιάζεται το σχολείο του δάσους, για να έχουμε μία καλύτερη κοινωνία. Η εκπαίδευση είναι από τα πιο σημαντικά πράγματα και η αγάπη που πρέπει να νιώθουν τα παιδιά για να έχουν την δυνατότητα να επιλέξουν τι θέλουν να γίνουν. Για να μπορούν να ξεδιπλώσουν όλα αυτά που έχουν μαζί τους».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: 

• Το πρωί φοιτητής, το βράδυ χορευτής-Ο 20χρονος που στοχεύει στο Guinness
• Ο καθηγητής που έκανε τον γύρο της Ευρώπης με την Vespa και ένα σακίδιο στον ώμο
• Η έρευνα μαθητών για τις κεφαλιές στο ποδόσφαιρο που προκάλεσε αντιδράσεις
• Η 21χρονη Ελένη στους τοπ χάκερ-Τα στερεότυπα, οι ηθικοί και οι ανήθικοι