Έγιναν αέρας τα χρήματα από τις ΑΠΕ-Πώς στήθηκε το σκάνδαλο των αιολικών πάρκων

Τα λάθη, οι παραλείψεις και οι αμφιλεγόμενες αποφάσεις των αρμοδίων από το 2008, αναφορικά με τα σχέδια παροχής κινήτρων για τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για ηλεκτροπαραγωγή και δη οι επιδοτήσεις μεγάλων εμπορικών αιολικών πάρκων, άφησαν υπερκέρδη πέραν των τριών εκατομμυρίων ευρώ στις εμπλεκόμενες εταιρείες.
 
Το θέμα τέθηκε στο επίκεντρο της Επιτροπής Ελέγχου της Βουλής και σύμφωνα με τον Έφορο Ελέγχου και Κρατικών ενισχύσεων, αποτελεί το μεγαλύτερο σκάνδαλο της εποχής.
 
Η συζήτηση βασίστηκε στη μελέτη της έκθεσης που ετοίμασε η Ελεγκτική Υπηρεσία από το 2016, όπου καταγράφονται μια σειρά από γεγονότα και αποφάσεις που οδήγησαν σε υπερκέρδη τους επενδυτές, αφού οι συμφωνίες που υπεγράφησαν δεσμεύουν το κράτος να καταβάλλει αποζημιώσεις, πολύ μεγαλύτερες από αυτές που θα έπρεπε να ισχύουν.
 
Αυτό που σήμερα διερευνάται είναι κατά πόσον έχει πληγή το δημόσιο συμφέρον από τις αποφάσεις που λήφθηκαν τότε και που καταφανώς ευνόησαν συγκεκριμένα πρόσωπα που δραστηριοποιήθηκαν στον εν λόγω τομέα.

 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Αποκαλύψεις στη Βουλή για την επιτροπή φάντασμα και το μεγαλύτερο σκάνδαλο της εποχής
 
Για να κατανοήσει κανείς το μέγεθος της κομπίνας και του παιχνιδιού που στήθηκε θα πρέπει να εξετάσει εξ αρχής τις πολιτικές αποφάσεις που λήφθηκαν καθώς και το ρόλο που έπαιξε κάθε εμπλεκόμενη πλευρά.

Οι αποφάσεις της Ε.Ε. και
η περίπτωση της Κύπρου
Στη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ τον Μάρτιο του 2007  εγκρίθηκε ο δεσμευτικός στόχος έτσι ώστε μέχρι το 2020 το 20% των ενεργειακών αναγκών της ΕΕ να προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές. Για την επίτευξη αυτού του στόχου, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εξέδωσαν την Οδηγία στις  23 Απριλίου 2009 σχετικά με την προώθηση της χρήσης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, στην οποία τέθηκαν διαφορετικοί στόχοι για κάθε κράτος μέλος όσον αφορά το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στη συνολική κατανάλωση ενέργειας για το έτος 2020.
 
Στην περίπτωση της Κυπριακής Δημοκρατίας ο στόχος αυτός καθορίστηκε στο 13% (από 2,9% το 2005). Επιπλέον, για όλα τα κράτη μέλη καθορίστηκε ότι μέχρι το 2020, πρέπει τουλάχιστον το 10% της τελικής ενέργειας που καταναλώνεται από τον τομέα των μεταφορών να προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
 
Η Κύπρος μετά από μελέτη του καθηγητή Αρθούρου Ζερβού του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και μετά από διαβούλευση με τους εμπλεκόμενους φορρείς καθόρισε στα £0,054/kWh (δηλ. €0,0922/kWh) το ποσό της επιδότησης αφού θεωρήθηκε πως ήταν ικανό για να αποφέρει αρκετά έσοδα στους ενδιαφερόμενους παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας.
Ουσιαστικά, το καθεστώς στήριξης (σχέδια χορηγιών) μπορεί να διαχωριστεί σε δύο χρονολογικές περιόδους: 2004-2008 και 2009-2013.
 
Α΄φάση: Δεν ενδιαφέρθηκε κανένας
Για την πρώτη φάση, αν και είχαν υποβληθεί 27 αιτήσεις που αφορούσαν μεγάλα αιολικά πάρκα, εντούτοις κανένας επενδυτής δεν προχώρησε στην κατασκευή του (παρόλο που 6 αιτήσεις είχαν εξασφαλίσει όλες τις απαιτούμενες άδειες), κάτι που σύμφωνα με το πιο πάνω σημείωμα, οφείλεται στους ακόλουθους λόγους:
· Ύπαρξη έντονων αντιδράσεων από τις κοινότητες στις οποίες επρόκειτο να δημιουργηθούν τα αιολικά πάρκα.
· Τα ανεμολογικά δεδομένα σε ορισμένες περιοχές ήταν αρκετά πιο χαμηλά από αυτά που είχαν δηλωθεί αρχικά στις μελέτες των επενδυτών.
· Ο Σύνδεσμος Αιολικής Ενέργειας Κύπρου είχε προβεί σε διαβήματα για να αυξηθεί η τιμή επιδότησης και ως εκ τούτου όλοι οι επενδυτές ανέμεναν να ανακοινωθούν τα νέα σχέδια χορηγιών για να υλοποιήσουν τις επενδύσεις τους, κάτι το οποίο θα απέφερε περισσότερα κέρδη στους επενδυτές.
Ειδικά, ο τελευταίος λόγος φαίνεται να είναι και ο κυριότερος, όπως θα φανεί και στη συνέχεια, αφού με την προκήρυξη του σχεδίου χορηγιών για μεγάλα εμπορικά αιολικά συστήματα της επόμενης περιόδου 2009-2013, εξαντλήθηκε γρήγορα η διαθέσιμη ισχύς που επιτρεπόταν, αφού η τιμή στήριξης ήταν ιδιαίτερα ελκυστική για τους επενδυτές και επειδή προϋπήρχαν ώριμα έργα, πλήρως αδειοδοτημένα.
 
Στα πλαίσια της ετοιμασίας νέων σχεδίων χορηγιών για την περίοδο 2009-2013, τον Νοέμβριο του 2007 παραδόθηκε από τον Καθηγητή Αρθούρο Ζερβό η «Μελέτη Επανακαθορισμού της Συνολικής Τιμής Αγοράς της Ηλεκτρικής Ενέργειας που θα παράγεται από Μεγάλα Αιολικά Συστήματα και Φωτοβολταϊκά». Ένας από τους σκοπούς της μελέτης ήταν ο καθορισμός των επιδοτήσεων που απαιτούνταν για την ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας και των φωτοβολταϊκών σταθμών στην Κύπρο. Η μελέτη περιλαμβάνει τον καθορισμό διαφόρων τιμολογιακών επιδοτήσεων αναλόγως των παραδοχών που έγιναν.
 
Η Β΄ φάση
Με βάση τις θέσεις του Υπουργείου Οικονομικών επί του προσχεδίου, πραγματοποιήθηκε στις 30.9.2008 σύσκεψη της Υπουργικής Επιτροπής για τις ΑΠΕ για τη δεύτερη φάση.
 
Σημειώνεται ότι, αρχικά η Υπουργική Επιτροπή απαρτιζόταν από τον Υπουργό Ενέργειας, Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού, τον Υπουργό Εσωτερικών και τον Υπουργό Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, ενώ, σε μεταγενέστερο στάδιο συμπεριλήφθηκε και ο Υπουργός Οικονομικών. 
 
Ωστόσο, η σύσταση της Υπουργικής Επιτροπής την εν λόγω περίοδο φαίνεται να είναι άτυπη, καθότι δεν υποστηριζόταν από σχετική απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, στην οποία να καθορίζονται τόσο τα άτομα που την απαρτίζουν, όσο και οι όροι και κανόνες σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας της (απαρτία, λήψη αποφάσεων κ.λπ.).
 
Τα σενάρια
Στα Πρακτικά ημερ. 30.9.2008 της Υπουργικής Επιτροπής, αναφέρονται τα διάφορα σενάρια που επεξεργάστηκε η Υπηρεσία Ενέργειας για τον καθορισμό του ύψους της επιδότησης της παραγόμενης ενέργειας από τα αιολικά συστήματα, τα οποία ήταν:
‐ €0,135/kWh με ετήσια τιμαριθμική αναπροσαρμογή 2,2% (αρχική πρόταση της Υπηρεσίας Ενέργειας)
‐ €0,14/kWh για ετήσια παραγωγή έως 1500kWh/kW, βαίνοντας μειούμενη με την αύξηση της ετήσιας παραγωγής (πρόταση Υπουργείου Οικονομικών)
‐ €0,18/kWh μειούμενη κατά €0,005 ανά τετραετία (νέα πρόταση της Υπηρεσίας Ενέργειας)
‐ €0,156/kWh αυξανόμενη κατά €0,015 ανά τετραετία (πρόταση του Συνδέσμου Αιολικής Ενέργειας Κύπρου)
‐ €0,168/kWh αυξανόμενη κατά €0,005 ανά τετραετία (πρόταση του Συνδέσμου Αιολικής Ενέργειας Κύπρου)
 
Με την πρόταση του Υπουργείου Οικονομικών διαφώνησε ο τότε Γενικός Διευθυντής του Γραφείου Προγραμματισμού (Α. Μολέσκης) καθότι, όπως αναφέρεται στα Πρακτικά, «αποθαρρύνει τους επενδυτές από το να παράγουν ηλεκτρική ενέργεια στο μέγιστο δυνατό βαθμό».
 
Στην εν λόγω συνεδρία, δεν λήφθηκε οριστική απόφαση, αλλά δόθηκαν οδηγίες όπως η Υπηρεσία Ενέργειας ετοιμάσει, σε συνεργασία με τις υπόλοιπες αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες, διάφορα σενάρια σχετικά με το πλάνο ανάπτυξης των έργων ΑΠΕ, έτσι ώστε η Επιτροπή να λάβει οριστικές αποφάσεις.
 
Η επιτροπή φάντασμα
Ύστερα από μελέτη διαφόρων σεναρίων, η Τεχνοκρατική Ομάδα κατέληξε, στο πλαίσιο λειτουργίας του νέου σχεδίου παροχής χορηγιών για ηλεκτροπαραγωγή από μεγάλα έργα ΑΠΕ με ισχύ τη χρονική περίοδο 2009-2013, να καθοριστεί όριο στην εγκατάσταση των διαφόρων τεχνολογιών και πρότεινε: 165MW για αιολικά συστήματα.
 
Όσον αφορά την τιμή πώλησης της ηλεκτρικής ενέργειας που θα παράγεται τα αιολικά συστήματα προτάθηκαν τέσσερα σενάρια που όλα πρόσφεραν εσωτερικό βαθμό απόδοσης 12%.
 
Όπως σημειώνει η Ελεγκτική Υπηρεσία, ο Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου Ενέργειας, Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού με επιστολή του ημερ. 26.8.2016, ενημέρωσε πως δεν κατέστη δυνατό να εντοπιστεί οποιοδήποτε υπογραμμένο αντίγραφο της μελέτης με τίτλο «Περίληψη Μελέτης για δημιουργία Σχεδίου Υποστήριξης ηλεκτροπαραγωγής από Μεγάλα Εμπορικά, Αιολικά, Ηλιοθερμικά και Φωτοβολταϊκά Συστήματα, την αξιοποίηση Βιομάζας και Βιοαερίου», που εκπονήθηκε από την Τεχνοκρατική Ομάδα τον Σεπτέμβριο του 2008.
 
Σύμφωνα με τον Γενικό Διευθυντή του Υπουργείουο, υπάρχει καταχωρημένο ανυπόγραφο αντίγραφο, όμως δεν είναι γνωστό ποια άτομα αποτελούσαν την Τεχνοκρατική Ομάδα, πέραν του γεγονότος ότι τα άτομα αυτά ήταν εκπρόσωποι των Υπουργείων/Υπηρεσιών, ούτε και εντοπίστηκαν οποιαδήποτε πρακτικά των συναντήσεων της.
 
«Η μη τήρηση των ουσιωδών αυτών στοιχείων, για ένα τόσο κρίσιμο θέμα, θεωρούμε πως είναι αδιανόητο και ανεπίτρεπτο», αναφέρει στην έκθεση του 2016 η Ελεγκτική Υπηρεσία.
 
Κατέληξαν στα 0,16 σεντ/kWh
Στις 24.11.2008 πραγματοποιήθηκε σύσκεψη της Υπουργικής Επιτροπής για τις ΑΠΕ και εκπροσώπων όλων των αρμόδιων κρατικών υπηρεσιών, στην οποία εξετάστηκαν τα συμπεράσματα της Τεχνοκρατικής Ομάδας και αποφασίστηκαν μεταξύ άλλων για τα αιολικά πάρκα, υιοθέτηση του σεναρίου για την τιμή στήριξης για τα αιολικά συστήματα που προέβλεπε €0,166/kWh, με σταδιακή μείωση κατά €0,005/kWh ανά τετραετία.
 
Η απόφαση στη συνέχεια οδηγήθηκε προς έγκριση στο Υπουργικό Συμβούλιο.

Άλλαξαν οι όροι μέχρι να φθάσει στο Υπουργικό
Η ειδοποιός διαφορά της απόφασης του Υπουργικού Συμβουλίου σε σχέση με την απόφαση που λήφθηκε στη σύσκεψη της Υπουργικής Επιτροπής για τις ΑΠΕ, αφορά την τιμή στήριξης για τα αιολικά συστήματα, αφού στην Απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου δεν περιλαμβάνεται η πρόνοια για μείωση της τιμής των €0,166/kWh κατά €0,005/kWh ανά τετραετία, ως είχε αποφασιστεί στη σύσκεψη.
 
Στους υπηρεσιακούς φακέλους δεν έχει εντοπιστεί οποιοδήποτε έγγραφο που να δικαιολογεί την απάλειψη της πρόνοιας μείωσης της τιμής επιδότησης.
Η Ελεγκτική Υπηρεσία καταθέτει την άποψη ότι ο  χειρισμός ενός τόσο σοβαρού θέματος δεν ήταν ο ενδεδειγμένος, εφόσον αναιρέθηκε η εισήγηση της αρμόδιας Τεχνοκρατικής Ομάδας, χωρίς οποιαδήποτε τεκμηρίωση.
 
Η τροποποίηση του τρόπου αναθεώρησης της ασφαλιστικής δικλείδας στο σχέδιο που τελικά προκηρύχτηκε, έχει ουσιαστικά δεσμεύσει το Ταμείο στην καταβολή €0,166/kWh σταθερή τιμή για 20 χρόνια για πρακτικά το σύνολο της ενέργειας που παράγεται από τα αιολικά πάρκα.

Διεύρυναν και τα όρια της
ασφαλιστικής δικλείδας
Την ίδια ώρα ο Γενικός Ελεγκτής αναφέρεται και σε άλλα «υπό έλεγχο» γεγονότα που θα πρέπει να τύχουν περεταίρω έρευνας όπως για παράδειγμα η απόφαση για το όριο της ασφαλιστικής δικλείδας που τέθηκε στις 1750kWh/kW το χρόνο.
 
Το συγκεκριμένο όριο είναι υπερβολικά ψηλό σε σχέση την παραδοχή που χρησιμοποιήθηκε στη μελέτη που είχε εκπονηθεί από την Τεχνοκρατική Ομάδα (1500kWh/kW) για τον υπολογισμό του κόστους του Ταμείου και του εσωτερικού βαθμού απόδοσης (IRR).
 
Ως εκ τούτου αφηνόταν μεγάλο περιθώριο διακύμανσης του IRR και του ενδεχόμενου κόστους του Ταμείου. Πέραν τούτου, το μεγάλο ύψος της ασφαλιστικής δικλείδας είχε ως αποτέλεσμα να είναι πρακτικά ανέφικτη η υπέρβασή της, κάτι που οδηγούσε σε εξουδετέρωσή της και στην επιδότηση όλων των κιλοβατώρων που παράγονται από τα αιολικά συστήματα, με τους επενδυτές να αποζημιώνονται πλήρως για τις παραγόμενες κιλοβατώρες τους.
Ξεπούλησαν σε χρόνο DT
Τα κίνητρα που τόσο απλόχερα δόθηκαν με το εν λόγω σχέδιο εκτιμήθηκαν δεόντως από τους επενδυτές. Για αυτό το λόγο, παρατηρήθηκε η σύντομη εξάντληση της διαθέσιμου ισχύς των 165MW που προβλεπόταν για αιολικά συστήματα για την περίοδο 2009-2013 και πλέον δεν μπορούσαν νέοι επενδυτές να τύχουν επιδότησης.
 
Επίσης ο Γενικός Ελεγκτής παρατηρεί ότι δεν τέθηκε όριο στη συνολική ετήσια ισχύ προς εγκατάσταση των αιολικών πάρκων ή/και όριο στην ισχύ του κάθε αιολικού πάρκου, όπως έγινε στην περίπτωση των μεγάλων φωτοβολταϊκών συστημάτων (μέχρι 150KW και συνολική ισχύ 2MW ετησίως).
 
Έκρυψαν την αλήθεια από
την Ευρωπαϊκή Επιτροπή…
Το παράδοξο είναι ότι αν και αποφάσισε τότε το Υπουργείο να διαφοροποιήσει το Σχέδιο και να απαλείψει τη συγκεκριμένη πρόνοια που θα λειτουργούσε και ως ασφαλιστική δικλείδα, δεν κατατέθηκε ποτέ το τροποποιημένο Σχέδιο στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή η οποία έχει εγκρίνει το πρώτο Σχέδιο με βάση την απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου και το οποίο ακόμη ισχύει.

 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΟΛΟΚΛΗΡΗ ΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ ΑΠΟ ΤΟ 2016 ΕΔΩ
 
Οι διευκρινήσεις του Υπουργείου Ενέργειας
Σε γραπτή ανακοίνωση του Υπουργείου αναφέρεται ότι στην έκθεση καταγράφεται συγκεκριμένο σχέδιο στήριξης μεγάλων αιολικών πάρκων, του 2008, το οποίο δεσμεύει την Κυπριακή Δημοκρατία στην καταβολή σταθερής ταρίφας 16,6 σεντ του ευρώ ανά κιλοβατώρα για διάρκεια 20 χρόνων και, κατά συνέπεια, έχει συμβάλει στη δημιουργία σοβαρών ελλειμμάτων στο Ταμείο Α.Π.Ε και ΕΞ.Ε.
 
Η Κυβέρνηση Αναστασιάδη, προστίθεται στην ανακοίνωση, πήρε διορθωτικά μέτρα καταργώντας εγγυημένες τιμές επιδότησης με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, τον Απρίλιο του 2015. Σε αυτό το πλαίσιο, το Υπουργείο Ενέργειας αναφέρει ότι προχώρησε στην προκήρυξη δύο πολύ επιτυχημένων Σχεδίων Χορηγιών για εμπορικά έργα ΑΠΕ, χωρίς εγγυημένες τιμές και με τελική κατάληξή τους στην ανταγωνιστική αγορά ηλεκτρισμού. Και στις δύο περιπτώσεις, σημειώνεται, οι υποβληθείσες αιτήσεις υπερκάλυψαν τη διαθέσιμη δυναμικότητα, σχεδόν κατά 200% στο πρώτο Σχέδιο και κατά 300% στο δεύτερο Σχέδιο, γεγονός που θα βοηθήσει στην επίτευξη των περιβαλλοντικών μας στόχων.
 
Παράλληλα, συνεχίζει η ανακοίνωση του Υπουργείου Ενέργειας, η πολιτική κατάργησης των εγγυημένων τιμών συνέβαλε στη δημιουργία αποθεματικού στο Ταμείο Α.Π.Ε και ΕΞ.Ε., το οποίο ήδη επιστρέφεται ποικιλοτρόπως στους οικιακούς καταναλωτές, μέσω Σχεδίων Χορηγιών που αφορούν σε εγκατάσταση φωτοβολταϊκών ή/και σε θερμομόνωση οροφών κατοικιών.
 
Το Υπουργείο Ενέργειας αναφέρει τέλος ότι έχει καταθέσει προτεινόμενους Κανονισμούς στη Βουλή, οι οποίοι προβλέπουν τη μείωση του τέλους κατανάλωσης που καταβάλλεται στην ΑΗΚ πέραν του 50%.