Κυριάκος Χαραλαμπίδης: Επιταχυντές της καινοτομίας οι νέες τεχνολογίες

Το 99,8% των κυπριακών επιχειρήσεων είναι μικρομεσαίες (ΜμΕ) και αποτελούν το 76,4% της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας της οικονομίας.

Ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης, director, emerging growth companies segment leader for Deloitte private in the Middle East & Cyprus, σε συνέντευξή του στο InBusinessNews, αναλύει τον ρόλο των ΜμΕ στην κυπριακή οικονομία, τις προκλήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν, καθώς και τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει η τεχνολογία.

Όπως επισημαίνει, μέσω της ψηφιακής εποχής δημιουργούνται σημαντικές ευκαιρίες για τις ΜμΕ, αφού μειώνεται το κόστος των συναλλαγών, η πρόσβαση σε πληροφορίες είναι ευκολότερη, καθώς και η επικοινωνία μεταξύ προσωπικού, προμηθευτών και δικτύου πελατών πιο αποτελεσματική.

Επιπρόσθετα, οι νέες τεχνολογίες μπορούν να συμβάλουν στη διεθνοποίηση των ΜμΕ, κάτι που θεωρείται άκρως σημαντικό, αφού η Κύπρος είναι μια μικρή αγορά.

«Ο διεθνής προσανατολισμός, η εξωστρέφεια και η καινοτομία είναι επιτακτικές ανάγκες για οποιαδήποτε κυπριακή ΜμΕ επιθυμεί να επιβιώσει και να ευημερήσει», υποδεικνύει ο κ. Χαραλαμπίδης.

Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη του Κυριάκου Χαραλαμπίδη:

Ποιος είναι ο ρόλος των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜμΕ) στο ΑΕΠ της Κύπρου;

Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜμΕ), σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία για το 2021, υπολογίζεται ότι αποτελούσαν το 76,4% της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας της κυπριακής οικονομίας. Ταυτόχρονα, αυτές οι επιχειρήσεις αριθμούν σε περισσότερες από 57.000-σχεδόν 99,8% όλων των επιχειρήσεων σε αριθμό- και εργοδοτούν στο σύνολο πέραν των 233.000 υπαλλήλων. Όσον αφορά τον ρυθμό ανάπτυξης των κυπριακών ΜμΕ, το 2021 είχε ελαφρώς ξεπεράσει τις μεγάλες επιχειρήσεις. Συγκεκριμένα, η ακαθάριστη προστιθέμενη αξία και η εργοδότηση που σχετίζονται με ΜμΕ υπολογίζεται ότι αυξήθηκαν 10,2% και 1,4% ετησίως αντίστοιχα για το 2021 σε σύγκριση με τους αντίστοιχους ρυθμούς ανάπτυξης 7,5% και 0,9% που αφορούν σε μεγάλες επιχειρήσεις.

Με βάση τα προαναφερθέντα, κάποιος μπορεί να αντιληφθεί αμέσως ότι η κυπριακή οικονομία και η ανάπτυξή της βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε αυτές τις επιχειρήσεις. Το ίδιο ισχύει και για την ευρύτερη ευρωπαϊκή οικονομία, της οποίας οι ΜμΕ αποτελούν την κινητήρια δύναμη που καλλιεργεί την επιχειρηματικότητα και την καινοτομία, ενισχύοντας παράλληλα την ανταγωνιστικότητα και απασχόληση στην Ε.Ε. Με άλλα λόγια, αυτές οι επιχειρήσεις μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στη βιώσιμη ανάπτυξη και δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας. Ήδη η Κύπρος στον τομέα της καινοτομίας έχει επιτύχει σημαντική πρόοδο στις επιδόσεις της για την περίοδο 2015-2022, όπως διαφαίνεται και από το European Innovation Scoreboard 2022. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις καινοτόμες ΜμΕ, οι οποίες δραστηριοποιούνται στην έρευνα και ανάπτυξη, σε κλάδους όπως η πληροφορική και οι τηλεπικοινωνίες, αλλά και η μεταποίηση (π.χ. φαρμακευτικά προϊόντα, ηλεκτρονικός και ηλεκτρικός εξοπλισμός, κ.ά.).      

Ως αποτέλεσμα, είναι σημαντικό να στηρίξουμε και να ενισχύσουμε περαιτέρω την ανθεκτικότητα των κυπριακών ΜμΕ, λαμβάνοντας ιδιαίτερα υπόψη το σημερινό οικονομικό περιβάλλον και τις προκλήσεις που παρουσιάζονται, αφού αυτές οι επιχειρήσεις συχνά είναι πιο ευάλωτες από τις μεγάλες επιχειρήσεις σε περιόδους κρίσης.    

Ποιες είναι οι κύριες προκλήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν σήμερα οι ΜμΕ;

Πέραν των συνεπειών της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και του συνεπακόλουθου πληθωρισμού που επηρεάζει το κόστος εργασίας, ενέργειας και πρώτων υλών, οι ΜμΕ της Κύπρου αντιμετωπίζουν διαχρονικές προκλήσεις, όπως είναι η πρόσβαση σε χρηματοδότηση και ρευστότητα, αλλά και οι ανάγκες σε ανθρώπινο δυναμικό με αναπτυγμένες διαπροσωπικές ικανότητες και συγκεκριμένες τεχνικές και ψηφιακές δεξιότητες που επηρεάζουν την παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητά τους.

Εξάρτηση των κυπριακών ΜμΕ από τον τραπεζικό δανεισμό

Χαρακτηριστικά, για την πρόσβαση σε χρηματοδότηση, η έρευνα SAFE 2021 καταδεικνύει ότι το 2021 η πλειοψηφία των ΜμΕ (52%) είχαν κάνει χρήση παρατραβήγματος τους προηγούμενους έξι μήνες και μόνο περιορισμένος αριθμός (10%) είχε χρησιμοποιήσει τραπεζικά δάνεια, ενώ για την ίδια περίοδο μόνο 5% έκανε χρήση επιδοτήσεων ή επιχορηγημένων δανείων και 0% έκδωσε μετοχικό κεφάλαιο. Οι αριθμοί μαρτυρούν την εξάρτηση των κυπριακών ΜμΕ από τον  τραπεζικό δανεισμό και την ανάγκη για εξεύρεση εναλλακτικών πηγών χρηματοδότησης όπως τα κεφάλαια επιχειρηματικού κινδύνου (Venture Capital).

Έλλειψη στη διά βίου μάθηση

Σε σχέση με το ανθρώπινο δυναμικό, παρουσιάζεται έλλειψη στη διά βίου μάθηση, αλλά και στην ποιότητα της εκπαίδευσης όσον αφορά πρακτική πείρα και εφαρμογή της γνώσης. Αυτό καθιστά σημαντική την αναβάθμιση δεξιοτήτων (upskill) των υπαλλήλων των ΜμΕ με στοχευμένα κίνητρα από την κυβέρνηση για παρακίνηση των εργοδοτών, αυτό-εργοδοτουμένων και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων να δεσμεύσουν πόρους για αναβάθμιση των δεξιοτήτων και για πλήρωση των αναγκών των επιχειρήσεων. Αυτά τα μέτρα μπορούν να είναι σε μεγάλο βαθμό αυτοχρηματοδοτούμενα, αφού θα οδηγήσουν σε διεύρυνση της φορολογικής βάσης μέσω της μετακίνησης των υπαλλήλων σε καλύτερα αμειβόμενες θέσεις εργασίας.     

Περιβαλλοντικές προκλήσεις

Μια άλλη πρόκληση είναι η αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προκλήσεων από τις κυπριακές ΜμΕ που φαίνεται να αποδίδουν χειρότερα από τους ευρωπαίους εταίρους τους σε εφαρμογή μέτρων αποδοτικής χρήσης των πόρων και κυκλικής οικονομίας. Η εφαρμογή τέτοιων μέτρων κυκλικής οικονομίας και η ανάπτυξη της οικονομίας της ανταλλαγής (sharing) μπορεί να δώσει λύσεις στο πρόβλημα του πληθωρισμού με την εξοικονόμηση πόρων και τον επανασχεδιασμό των αλυσίδων εφοδιασμού με τη χρήσης τεχνολογιών και την καλύτερη αξιοποίηση δεδομένων για να είναι πιο ανθεκτικές, ευέλικτες και βιώσιμες.

Γραφειοκρατία και ψηφιακό χάσμα

Παράλληλα, οι ίδιες οι ΜμΕ αναδεικνύουν ως πρόβλημα τη γραφειοκρατία στον δημόσιο τομέα και την τοπική αυτοδιοίκηση, καθώς και την περιορισμένη ψηφιοποίηση κυβερνητικών υπηρεσιών που δημιουργεί ένα ψηφιακό χάσμα σε σχέση με την υπόλοιπη Ε.Ε. Ως αποτέλεσμα, ο ψηφιακός μετασχηματισμός θα πρέπει να είναι προτεραιότητα για την οποιαδήποτε νέα κυβέρνηση με την εφαρμογή της ψηφιοποίησης του ευρύτερου δημοσίου και το κλείσιμο του ψηφιακού χάσματος να λαμβάνει χώρα το συντομότερο. Αυτό θα δράσει καταλυτικά για την ψηφιοποίηση και της υπόλοιπης οικονομίας, αφού θα δώσει ώθηση στην αξία των δεδομένων και την εξασφάλιση της εμπιστοσύνης από την επιχείρηση να υιοθετήσουν νέες τεχνολογίες όπως το υπολογιστικό νέφος (cloud computing). 

Οι πιο πάνω προκλήσεις θα μπορούν να αντιμετωπιστούν πιο αποτελεσματικά από την επιτυχημένη εφαρμογή δράσεων και απορρόφηση κονδυλίων του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Κύπρου για ενίσχυση της πράσινης οικονομίας, της ανταγωνιστικότητας, του ψηφιακού μετασχηματισμού και του ανθρώπινου δυναμικού, αφού τα πιο πάνω θα επηρεάσουν θετικά, τόσο άμεσα τις δυνατότητες όσο και έμμεσα το επιχειρηματικό περιβάλλον των ΜμΕ. 

Ποιες ευκαιρίες δημιουργούνται για τις ΜμΕ εν μέσω της ψηφιακής εποχής;

Η ψηφιακή εποχή δημιουργεί σημαντικές ευκαιρίες για τις ΜμΕ, αφού το κόστος συναλλαγών μειώνεται με την καλύτερη και γρηγορότερη πρόσβαση σε πληροφορίες, αλλά και την πιο αποτελεσματική επικοινωνία μεταξύ προσωπικού, προμηθευτών και του δικτύου πελατών.

Επιπρόσθετα, οι νέες τεχνολογίες θα βοηθήσουν τις ΜμΕ να διεθνοποιηθούν πιο γρήγορα και να έχουν ευκολότερη πρόσβαση σε πόρους, κεφάλαια (π.χ. peer to peer lending), εκπαίδευση (ηλεκτρονική μάθηση), κυβερνητικές υπηρεσίες, προσωπικό (π.χ. τηλεργασία), καινοτομία και τεχνολογικά περιουσιακά στοιχεία, αλλά και τη δυνατότητα να δημιουργούν δεδομένα και να αναλύουν τις εργασίες τους με καινούργιους τρόπους που θα βελτιώνουν την απόδοσή τους και θα μειώσουν το κόστος παραγωγής.

Δηλαδή, η εφαρμογή ψηφιακών τεχνολογιών θα βοηθήσει στη βελτίωση παραγωγικών διαδικασιών με τη χρήση ψηφιακών εργαλείων, αλλά και στη δημιουργία νέων προϊόντων μέσα από την ανάλυση δεδομένων των πελατών για τις ανάγκες τους που θα οδηγήσουν σε διατήρηση των υφιστάμενων πελατών και προσέλκυση καινούριων.

Το τελευταίο σημείο είναι συνυφασμένο με το γεγονός ότι η τεχνολογία μάς αναγκάζει να τοποθετήσουμε στο επίκεντρο τον πελάτη που πλέον παρέχει άμεσα ανατροφοδότηση για το προϊόν ή την υπηρεσία και επηρεάζει το πώς εξελίσσεται. Με αυτόν τον τρόπο, οι ΜμΕ θα καταστούν πιο ανταγωνιστικές αν μπορούν να αφουγκραστούν τις ανάγκες του καταναλωτή και να βελτιώσουν την εμπειρία/ικανοποίηση του πελάτη από το εκάστοτε προϊόν/υπηρεσία.  

Τέλος, αναμένεται ότι η καινοτομία θα ενισχυθεί με θετική επίδραση στην ανταγωνιστικότητα των ΜμΕ, αφού οι νέες τεχνολογίες λειτουργούν ως επιταχυντές της καινοτομίας. Πολλές επιχειρήσεις σήμερα λειτουργούν αποκλειστικά ψηφιακά και καινοτομούν με προηγμένα προϊόντα και υπηρεσίες που τους δίνουν σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.

Μπορεί η τεχνολογία να αποτελέσει τη λύση για τις ΜμΕ, ώστε να αναδείξουν το ανταγωνιστικό τους πλεονέκτημα;

Ο κάθε κλάδος δραστηριότητας έχει διαφορετικές απαιτήσεις και χρήσεις σε ψηφιακά εργαλεία και τεχνολογίες, οι οποίες είναι κρίσιμες για τις εργασίες του ώστε να επιτρέψουν στις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε αυτόν το κλάδο να αναδείξουν το ανταγωνιστικό τους πλεονέκτημα. Δηλαδή, δεν μπορούν όλες οι τεχνολογίες να χρησιμοποιηθούν για την κάθε επιχείρηση ανεξαρτήτως κλάδου στην ίδια ένταση και να αποφέρουν το ίδιο όφελος όπως και δεν θα μπορούσε μια μεγάλη επιχείρηση να έχει τις ίδιες ανάγκες με μια μικρή επιχείρηση. Το χάσμα μεταξύ των μεγάλων επιχειρήσεων και ΜμΕ είναι πιο μεγάλο εκεί όπου υπάρχουν ανάγκες για προηγμένες τεχνολογίες ή όταν απαιτείται μια κρίσιμη μάζα για εφαρμογή κάποιας τεχνολογίας.

Παρόλα αυτά, τεχνολογίες όπως το Cloud, η Αυτοματοποίηση Επιχειρησιακών Διαδικασιών, η Τεχνητή Νοημοσύνη, η Κυβερνοασφάλεια και οι Διαδικτυακές Πληρωμές έχουν γίνει προσιτές, αλλά και συχνά απαραίτητες για τις ΜμΕ, μειώνοντας το τεχνολογικό χάσμα με τις μεγάλες επιχειρήσεις και δρώντας καταλυτικά στο να επιτρέψουν στις ΜμΕ να επεκτείνουν τις εργασίες τους με ευκολία, παραμένοντας ευέλικτες, ανταγωνιστικές, πελατοκεντρικές και καινοτόμες χωρίς σημαντικό κόστος σε σχέση με το παρελθόν για προσωπικό και εξοπλισμό.

Με άλλα λόγια, ο ψηφιακός μετασχηματισμός αναγκάζει τις επιχειρήσεις να αναζητήσουν ευκαιρίες βελτίωσης μέσω της χρήση τεχνολογιών σε όλες τις πτυχές των εργασιών τους -από τις εργασίες πληροφορικής και τη χρήση των τεχνολογιών Cloud μέχρι και την ενοποίηση πολλαπλών συστημάτων σε όλο το εύρος εργασιών- για αποτελεσματικότερη λήψη αποφάσεων και αυτοματοποίηση διαδικασιών. Αυτό θα τους επιτρέψει να επικεντρωθούν στον πελάτη και την καινοτομία που θα τους δώσει ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα για να επιβιώσουν και να ευημερήσουν στο νέο οικονομικό περιβάλλον.

Πιστεύετε ότι είναι μεγάλος ο αριθμός των ΜμΕ για την αγορά και οικονομία της Κύπρου;

Ο αριθμός των ΜμΕ για την αγορά και οικονομία της Κύπρου δεν είναι μεγάλος, αφού ως ποσοστό όλων των επιχειρήσεων ανεξαρτήτως μεγέθους δεν είναι διαφορετικό από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Επιπρόσθετα, όλες οι κυπριακές επιχειρήσεις θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να κοιτάζουν πέραν της Κύπρου, που είναι μια μικρή αγορά, και να φιλοδοξούν να ανταγωνιστούν στις διεθνείς αγορές στη βάση των ανταγωνιστικών τους πλεονεκτημάτων που θα πρέπει να αναπτύσσουν και να εξελίσσουν μέσω της καινοτομίας.

Δηλαδή, το μικρό μέγεθος της εγχώριας οικονομίας μας καθιστά ακόμη πιο σημαντική τη διεθνοποίηση των κυπριακών ΜμΕ και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητάς τους. Ο διεθνής προσανατολισμός, η εξωστρέφεια και η καινοτομία είναι επιτακτικές ανάγκες για οποιαδήποτε κυπριακή ΜμΕ επιθυμεί να επιβιώσει και να ευημερήσει. 

Με αυτό το δεδομένο, οι αριθμοί δεν είναι σημαντικοί και ούτε μεγάλοι, αφού ο εξαγωγικός προσανατολισμός εστιάζει στα ποιοτικά χαρακτηριστικά των κυπριακών ΜμΕ και η σύγκριση με το μέγεθος της κυπριακής οικονομίας δεν είναι πλέον σχετική.