Η διαφθορά, η χαμένη εμπιστοσύνη στους θεσμούς και τα παραδείγματα των ξένων

«Ως πόσο λαέ τούντο νησί εν να πουλούν, τζιούλλοι οι Κυβερνώντες σου εν να αισχροκερδούν».. Αυτοί είναι οι στίχοι του νέου τραγουδιού-παρωδίας, που έχουν δημοσιεύσει τρείς ταλαντούχοι νεαροί, σε μία προσπάθεια να διακωμωδήσουν την κατάσταση που επικρατεί, με το σκάνδαλο των Cyprus Papers και των «χρυσών διαβατηρίων». Στίχοι που δηλώνουν την άποψη των πλείστων πολιτών, αφού το νέο σκάνδαλο έχει προκαλέσει νέες ρωγμές στην ήδη ελάχιστη εμπιστοσύνη του κοινού στους θεσμούς.
 
Η διαφθορά, οι μίζες, η κατάχρηση εξουσιών… Όλα αυτά έχουν κάνει τους Κύπριους πολίτες να μην εμπιστεύονται τους θεσμούς και τις Αρχές, ενώ οι πράξεις κάποιων Αξιωματούχων δεν βοηθούν να αλλάξει αυτή η άποψη. Αντιθέτως, συμβάλλουν για το αντίθετο.
 
Με ποιο τρόπο μπορούν οι πολίτες να πιστέψουν εκ νέου στους θεσμούς; Πώς μπορούν οι Κυβερνώντες να κερδίσουν ξανά την εμπιστοσύνη του κοινού; Από που πηγάζει αυτή η διαφθορά; Απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα, αλλά και στο κυριότερο από αυτά, πόσο μεγάλη είναι η διαφθορά στην Κύπρο, δίνει μέσω του REPORTER η Aναπληρώτρια Kαθηγήτρια του ΤΕΠΑΚ, Μαρία Καπαρδή.
 
-Πώς τα σκάνδαλα διαφθοράς πλήττουν την αξιοπιστία των θεσμών;
Υπάρχουν διάφοροι θεσμοί στο κράτος. Υπάρχει η Βουλή των Αντιπροσώπων, η Ελεγκτική Υπηρεσία, η Νομική Υπηρεσία, η Αστυνομία, τα Δικαστήρια κλπ. Οφείλουν αυτοί οι θεσμοί και τα άτομα που δουλεύουν σε αυτούς τους Θεσμούς να χαρακτηρίζονται από ακεραιότητα και λογοδοσία. Είχε αναφέρει, τo 1985, ο Τreadway, όταν ολοκλήρωσε την έκθεση του για την διερεύνηση οικονομικών εγκλημάτων (Treadway Commission- COSO) στις ΗΠΑ, ότι έχει μεγάλη σημασία “the tone at the top”.  Με άλλα λόγια η κορυφή της πυραμίδας ή της εταιρείας ή οργανισμού οφείλει να δίνει ορθά μηνύματα για να ακολουθούν και τα άτομα που κατέχουν χαμηλές θέσεις στον οργανισμό. Γι’ αυτό το λόγο, όλοι οι Θεσμοί, ανεξαρτήτως, οφείλουν  να δίνουν το κατάλληλο μήνυμα στους πολίτες του κράτους. Δυστυχώς  όταν υπάρχει ένα σάπιο μήλο υπάρχει η εντύπωση ότι όλα τα μήλα είναι σάπια. Όπως στον ιδιωτικό τομέα συστήνεται στο Διοικητικό Συμβούλιο και στον Εκτελεστικό Διευθυντή να εφαρμόζουν πλήρως ένα Κώδικα Διακυβέρνησής και να προωθούν την εφαρμογή ενός Κώδικα Δεοντολογίας για να ξέρουν και οι υπόλοιποι υπάλληλοι και φορείς τι επιτρέπεται και τί όχι, το ίδιο οφείλουν να κάνουν και τα άτομα που εργάζονται στο Δημόσιο τομέα ή και κατέχουν κάποιο αξίωμα.
 
-Κατά καιρούς, και κυρίως τα τελευταία χρόνια, το φως της δημοσιότητας είδαν διάφορες υποθέσεις διαφθοράς και διαπλοκής. Όλες αυτές οι υποθέσεις έκαναν τον κόσμο δύσπιστο και να θεωρεί πως όλοι οι αξιωματούχοι είναι διεφθαρμένοι. Τι πρέπει να γίνει ώστε να αλλάξει αυτή η αντίληψη;
Η κοινωνία μας αντιμετωπίζει ακόμη μία φορά κρίση αξιών. Κάποτε χρειάζεται να φθάσουμε στον πάτο για να καταλάβουμε ότι οφείλουμε να αλλάξουμε. Πιστεύω ότι αυτό το έχει γίνει και επιτέλους ο κόσμος θα σταματήσει να λειτουργεί λες και να είναι ένα πρόβατο. Η διαφθορά, η διαπλοκή συμβαίνει σε αρκετές χώρες. Το θέμα είναι τi κάνουμε.  Σημειώνω ότι ακόμη και στην μακρινή Αυστραλία με χαμηλό δείκτη διαφθοράς, αυτές τις μέρα διερευνάται υπόθεση γiα ένα βουλευτή της Νέας Νότιας Ουαλίας που αντιμετωπίζει την κατηγορία ότι έπαιρνε χρήματα για αντάλλαγμα διαβατηρίων. Πώς το αντιμετωπίζουν οι Αυστραλοί; Έχουν την Ανεξάρτητη Αρχή κατά της Διαφθοράς και η ανάκριση που γίνεται είναι δημόσια και στο διαδίκτυο. Άρα, το θέμα είναι τί κάνουμε όταν υπάρχουν αυτά τα θέματα; Έχουμε ήδη δει ότι αρκετοί συμπολίτες μας βγήκαν στους δρόμους διαδηλώνοντας για την διαφθορά- αυτό είναι πολύ θετικό.  Για να αλλάξουν οι αντιλήψεις, πρέπει να θέλουμε πραγματικά να γίνουν αλλαγές. Αλλά εκτός από την οργή του λαού πρέπει να υπάρχει και η πολιτική βούληση. Εδώ και χρόνια εκκρεμούν στην Βουλή πάρα πολλές νομοθεσίες που έχουν να κάνουν με την καταπολέμηση της διαφθοράς. Είχα προτείνει από το 2013 τη δημιουργία μίας Ανεξάρτητης Αρχής κατά της Διαφθοράς το έχει ζητήσει και η Greco αλλά δυστυχώς το νομοσχέδιο ακόμα εκκρεμεί στην Βουλή. Η Greco έχει ζητήσει εδώ και χρόνια έναν κώδικα δεοντολογίας από τους βουλευτές- και αυτό εκκρεμεί στην Βουλή. Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί κωλυσιεργούσαν τόσα χρόνια για να δημιουργήσουν ένα κώδικα. Μπορούσαν να πάρουν τον κώδικα δεοντολογίας άλλων χωρών ή ακόμη και της Ευρωπαϊκής Ένωσης και να τον προσαρμόσουν στις δικές μας ανάγκες. Άρα, έχουμε πάρα πολλά να κάνουμε, για να αλλάξει η αντίληψη ότι υπάρχει διαφθορά και διαπλοκή στην Κύπρο.
 
-Πώς και με ποιους τρόπους οι Κυβερνώντες θεωρείτε πως θα πρέπει να κερδίσουν ξανά την εμπιστοσύνη του κόσμου;
Όπως γνωρίζουμε είναι πολύ εύκολο να χάσεις την αξιοπιστία και την εμπιστοσύνη των πολιτών με ένα μικρό σφάλμα. Να την κερδίσεις όμως, χρειάζεται πάρα πολλή δουλειά. Ο κόσμος πλέον θέλει πράξεις. Θέλει να δει έργα. Ερευνώ το θέμα της διαφθοράς και των οικονομικών εγκλημάτων για δεκαετίες τώρα. Χρειαζόμαστε επειγόντος μία Ανεξάρτητη Αρχή κατά της Διαφθοράς, όχι όμως όπως έχει προταθεί στο Νομοσχέδιο που πιστεύω είναι μια τίγρης χωρίς δόντια και νύχια. Έχουμε μία Ελεγκτική Υπηρεσία, που κάποιοι θέλουν να την αλλάξουν και να την κάνουν Ελεγκτικό Συμβούλιο. Για ποιο λόγο; Για να μπορούν να διορίζουν όποιο θέλουν; Δεν είμαστε ώριμοι για να λειτουργήσει όπως πρέπει ένα Ελεγκτικό Συμβούλιο. Θα πρέπει να ενδυναμώσουμε την Ελεγκτική Υπηρεσία για να μπορεί να κάνει τη δουλειά της ακόμη πιο αποτελεσματικά και όχι να προσπαθούμε να βρίσκουμε συνεχώς εμπόδια για να της κόψουμε τα φτερά της. Ως κράτος και ως κοινωνία, έχουμε πολλά να κάνουμε, φτάνει όμως να υπάρχει βούληση και από τους πολίτες, αλλά και από την πολιτεία. Θέλουμε πραγματικά να φτάσουμε το επίπεδο μιας Σκανδιναβικής χώρας ή της Νέας Ζηλανδίας που έχουν τα χαμηλότερα κρούσματα διαφθοράς στον κόσμο.
 
-Πολλές φορές γίνεται ντόρος και μετά που τα φώτα της δημοσιότητας σβήνουν, μια υπόθεση ενδεχομένως να ξεχαστεί ή να κουκουλωθεί ή η έρευνα να μην καταλήξει στην στοιχειοθέτηση ποινικών αδικημάτων. Θεωρείται πως η κατάληξη μιας υπόθεσης έχει σημασία ως προς την γνώμη που διατυπώνει ο κόσμος για τους θεσμούς;
Ο λαός δυστυχώς ξεχνά γρήγορα. Σίγουρα, η κατάληξη μίας υπόθεσης έχει σημασία διότι όταν τιμωρούνται οι ένοχοι από τα δικαστήρια εμπεδώνεται η άποψη ότι οι ένοχοι τιμωρούνται και οι πράξεις τους δεν είναι αποδεκτές. Ένα μεγάλο μέρος του λόγου ότι ξεχνά ο κόσμος γρήγορα είναι ότι και οι δημοσιογράφοι ασχολούνται μόνο με τα επίκαιρα θέματα και ξεχνούν να ασχοληθούν και με διαχρονικά θέματα όπως ηθική, δεοντολογία, διδάγματα από την θρησκεία μας κλπ.  Δεν είμαστε η μόνη χώρα που έχει διαφθορά. Τι κάνουμε όμως; Πήρε τόσους μήνες στην Βουλή να ετοιμάσει ένα προσχέδιο κώδικα δεοντολογίας. Το θέμα είναι μετά τι γίνεται; Οφείλουν να έχουν μια πειθαρχική επιτροπή να διερευνά τα παραπτώματα, και να επιβάλει ποινές αλλά να μην αποτελείται μόνο από βουλευτές. Ο κόσμος θέλει να δει πράξεις.
 
-Θεωρείτε πως είναι μεγάλο το πρόβλημα της διαφθοράς στην Κύπρο; (8:40)
Σίγουρα γιατί είναι ενδημική. Επίσης ας μην ξεχνούμε ότι αρκετοί επιχειρηματίες και αξιωματούχοι του δημοσίου έχουν ‘ύποπτες’ σχέσεις. Αυτό δείχνουν και οι έρευνες του ευροβαρόμετρου. Εκτός από αυτό υπάρχει και το State Capture, δηλαδή κάποιες επιχειρήσεις, ή κάποια άτομα ενθαρρύνουν τους πολιτικούς να περάσουν νομοθεσίες που τους βολεύουν. Είναι κάτι που πρέπει να το δούμε και πώς μπορούμε να το σταματήσουμε.
 
-Πολλοί συνδέουν τη διαφθορά με χρήματα, μίζες κτλ. Ωστόσο, διαφθορά θεωρείται και το «μέσον», η κατάχρηση εξουσίας και τέτοιου είδους συμπεριφορές… Πώς το σχολιάζετε;
Διαφθορά θεωρείται γενικά η κατάχρηση θέσης εξουσίας από κάποιο για ιδιον όφελος. Η διαφθορά δεν είναι μόνο οι μίζες, δεν είναι μόνο το φακελάκι, είναι και η σύγκρουση των συμφερόντων, ο νεποτισμός κλπ. Πρέπει ο κόσμος να το αντιληφθεί αυτό και επίσης ας μην ξεχνούμε τις πελατειακές σχέσεις των κομμάτων με τους ψηφοφόρους.
 
-Η μη στοιχειοθέτηση οικονομικών εγκλημάτων θεωρείτε πως δίνει το «έναυσμα» και σε άλλους να πράξουν το ίδιο;
Εδώ πάμε στο κομμάτι των οικονομικών εγκλημάτων, ένα πολύ μεγάλο θέμα. Αρκεί να σημειώσουμε ότι το δίκαιο της απόδειξης στην Κύπρο χρειάζεται εκσυχρονισμό αλλά να θυμούμαστε ότι τα οικονομικά εγκλήματα είναι δύσκολα να διερευνηθούν και να τιμωρηθούν οι ένοχοι. Θεωρώ ότι το θέμα μας εδώ είναι θέμα ηθικής στις επιχειρήσεις και αλλαγής κουλτούρας.

-Από πού θεωρείτε πως πηγάζει η διαφθορά από πλευράς αξιωματούχων;
Η διαφθορά των αξιωματούχων αντανακλά τόσο την κουλτούρα του άμεσου εργασιακού περιβάλλοντος καθώς και την ευρύτερη κοινωνία. Επίσης επειδή η διαφθορά είναι ενδημική και η πιθανότητα καταδίκης πολύ μικρή έχουμε ατιμωρησία. Αυτό συμβάλει στο να νοιώθουν κάποιοι αξιωματούχοι ότι είναι υπεράνω του νόμου και δεν θα τους αγγίξει κανένας. Είναι καιρός να νομοθετηθεί η οριζόντια ψηφοφορία και ο διορισμός αξιωματούχων μόνο με αξιοκρατικά κριτήρια.