Προς δημιουργία αναμορφωτηρίου για ανήλικους παραβάτες-Oλοκληρωτικές αλλαγές

Τη συζήτηση του νομοσχεδίου που υπόσχεται ολοκληρωτικές αλλαγές στη μεταχείριση των ανηλίκων όταν βρίσκονται σε σύγκρουση με τον νόμο άρχισε χθες η κοινοβουλευτική επιτροπή Νομικών, με τους βουλευτές να δηλώνουν ότι στόχο έχουν να το προωθήσουν το συντομότερο δυνατόν στην Ολομέλεια για ψήφιση.

Ανάμεσα σε άλλα το νομοσχέδιο προνοεί ότι οι υποθέσεις στις οποίες θα εμπλέκονται ανήλικοι παραβάτες θα εκδικάζονται από Οικογενειακό Δικαστήριο και όχι από τα επαρχιακά, ενώ σε περίπτωση που διαταχθεί κράτηση, αυτή θα γίνεται σε αναμορφωτήριο που θα δημιουργηθεί και όχι στις φυλακές.

Όπως είχε εξηγήσει ο τέως υπουργός Δικαιοσύνης, Ιωνάς Νικολάου, κατά την παρουσίαση του νομοσχεδίου, η αρχική σκέψη ήταν να δημιουργηθούν δικαστήρια ανηλίκων, ωστόσο λήφθηκε υπόψη ότι δεν είναι μεγάλος ο αριθμός των παιδιών που έρχονται σε σύγκρουση με τον νόμο και έτσι κρίθηκε ότι αυτό το «κομμάτι» θα μπορούσε να το αναλάβει το Οικογενειακό Δικαστήριο.

Για τη λειτουργία αναμορφωτηρίου ο κ. Νικολάου είχε πει ότι αναζητούσαν ήδη κατάλληλο χώρο που θα βρίσκεται μεν πλησίον των φυλακών, αλλά θα λειτουργεί ανεξάρτητα από αυτές, σημειώνοντας περαιτέρω ότι στο αναμορφωτήριο οι καταδικασθέντες ουσιαστικά θα διανυκτερεύουν υπό επιτήρηση αφού θα μπορούν να συνεχίζουν κανονικά τη φοίτησή τους σε σχολείο.

Έκταση 185 σελίδων καταλαμβάνει το νομοσχέδιο
Ο προωθούμενος νόμος φέρει τον τίτλο «Εγκαθίδρυση συστήματος ποινικής δικαιοσύνης φιλικής προς τα παιδιά που βρίσκονται  σε σύγκρουση με τον νόμο», καταλαμβάνει έκταση 185 σελίδων και τον επεξεργάστηκαν από κοινού το υπουργείο Δικαιοσύνης και το γραφείο της τέως Επιτρόπου Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού, Λήδας Κουρσουμπά.

Η ίδια βρισκόταν στη χθεσινή συνεδρία της επιτροπής Νομικών και σε υπόμνημα που κατέθεσε εκφράζει πλήρη ικανοποίηση επειδή, όπως είπε, δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για την εγκαθίδρυση ενός συστήματος που θα λειτουργεί στα πλαίσια των δικαιωμάτων του παιδιού.

Το γενικό πλαίσιο εγκαθιδρύει δομές και διαδικασίες αποδικαστικοποίησης με τη δημιουργία συμβουλευτικών επιτροπών που θα λειτουργούν υποβοηθητικά προς τα δικαστήρια, ενώ το ίδιο το παιδί, όπως και οι γονείς ή οι κηδεμόνες του, θα συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων που το αφορούν.

Η ποινική δίωξη και η κράτηση θα συνιστούν έσχατο μέτρο και θα τυγχάνουν εφαρμογής μόνο όταν οποιαδήποτε άλλα μέτρα έχουν δοκιμαστεί και αποτύχει, ενώ η προφυλάκιση αλλά και η φυλάκιση, εκτός εξαιρετικών περιπτώσεων, απαγορεύεται.

Τα άτομα που εμπίπτουν στο νομοσχέδιο είναι ηλικίας μέχρι 18 ετών και οι πρόνοιές του θα εφαρμόζονται μέχρι την ηλικία των 23 ετών για πράξεις που τελέστηκαν πριν κλείσουν τα 18. Ενδεικτικά μερικές από τις πρόνοιες έχουν ως εξής:

• Όταν παιδί συλλαμβάνεται, ο επί καθήκοντι αστυνομικός ενημερώνει πάραυτα λειτουργό των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας και τους κηδεμόνες του για να μεταβούν στον σταθμό, ενώ μέχρι τότε ο ίδιος διασφαλίζει ότι δεν κρατείται σε κελί αλλά σε άλλο χώρο του σταθμού. Την ίδια στιγμή διασφαλίζεται ότι λαμβάνει τη συνδρομή δικηγόρου χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση, ενώ έχει δικαίωμα σε ιατρική εξέταση για αξιολόγηση της γενικής, πνευματικής και σωματικής του κατάστασης.
• Σε περίπτωση που ο λειτουργός ευημερίας έχει εύλογη υποψία ότι το παιδί χρειάζεται φροντίδα και προστασία, προβαίνει σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες για τη σύγκληση «Οικογενειακού Συμβουλίου Ευημερίας Παιδιού». Οι διαπιστώσεις και εισηγήσεις του εν λόγω συμβουλίου υποβάλλονται στον γενικό εισαγγελέα για τους δικούς του χειρισμούς.
• Οι δικαστές που θα εκδικάζουν υποθέσεις ανηλίκων θα πρέπει απαραίτητα να έχουν εξειδίκευση στην ποινική μεταχείριση παιδιών, η οποία, αν δεν υπάρχει, θα πρέπει να τους προσφερθεί μέσα από πρόγραμμα που θα καθορίσει το Ανώτατο Δικαστήριο.
• Όταν το δικαστήριο κρίνει ότι είναι απαραίτητος ο περιορισμός της ελευθερίας του παιδιού για να αποφευχθεί π.χ. η διάπραξη νέου αδικήματος, ή ο περιορισμός είναι απαραίτητος για σκοπούς διευκόλυνσης των ανακρίσεων, δύναται να διατάσσει τον περιορισμό σε χώρο περιορισμού παιδιών ως έσχατο μέτρο.
• Επίσης, εάν με βάση τα στοιχεία που έχει ενώπιόν του το δικαστήριο φαίνεται εκ πρώτης όψεως να υπάρχει ανάγκη για φροντίδα του παιδιού την οποία οι ασκούντες τη γονική μέριμνα δεν είναι σε θέση να του παράσχουν, δύναται να αναβάλει τη διαδικασία και να δώσει οδηγίες στον διευθυντή Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας όπως συγκληθεί Οικογενειακό Συμβούλιο Ευημερίας Παιδιού για να χειριστεί αναλόγως την περίπτωση.
• Απαγόρευση προφυλάκισης παιδιού και εναλλακτικά περιοριστικά μέτρα: Ανεξάρτητα από τις διατάξεις οποιουδήποτε άλλου νόμου, η προφυλάκιση παιδιού απαγορεύεται.
• Επιβολή ποινών: Όταν το παιδί κρίνεται ένοχο, ανάλογα με τη σοβαρότητα του αδικήματος, το δικαστήριο δύναται είτε απλώς να το επιπλήξει και να το απαλλάξει από οποιοδήποτε άλλο μέτρο ή ποινή, ή να προχωρήσει περαιτέρω με την υπόθεση και να λάβει μία ή περισσότερες από τις πιο κάτω αποφάσεις: (α) απαλλαγή ή απαλλαγή υπό όρους, (β) επιβολή προστίμου ή και επιβολή καταβολής των εξόδων ή και αποζημίωσης στο θύμα από το ίδιο το παιδί, (γ) διάταγμα με το οποίο να υποχρεώνεται ο γονέας ή ο κηδεμόνας να καταβάλει αποζημίωση στο θύμα, (δ) διάταγμα γονικής επιτήρησης, (ε) διάταγμα επιβολής κοινοτικής επιτήρησης και (στ) διάταγμα κράτησης σε χώρο κράτησης παιδιών.
• Η φυλάκιση θα αποτελεί την έσχατη ποινή, η οποία μπορεί να επιβληθεί μόνο σε περίπτωση που έχουν δοκιμαστεί άλλες ποινές και έχουν αποτύχει.
• Θα εγκαθιδρυθεί «Συμβούλιο Παιδιού» το οποίο θα καταρτίζει σχέδιο δράσης για τη μεταχείριση του παραβάτη και αυτό εντός 30 ημερών από την ημέρα που το δικαστήριο θα δώσει οδηγία για σύγκληση του συμβουλίου. Οι ίδιες διατάξεις θα εφαρμόζονται κατ΄ αναλογία και στην περίπτωση σχεδίου δράσης του οποίου η υιοθέτηση θα διατάσσεται από το δικαστήριο.
• Μη συμμόρφωση: Όταν το δικαστήριο διατάσσει το παιδί να συμμορφωθεί με σχέδιο δράσης και χωρίς οποιαδήποτε εύλογη αιτία παραλείπει να το πράξει, το δικαστήριο δύναται να διατάξει τη συνέχιση της ενώπιόν του διαδικασίας σε σχέση με το αδίκημα για το οποίο κατηγορείται.