Χριστίνα Γκόλνα: Το παιχνίδι είναι ασφαλές, όταν δεν προκαλεί βλάβη στην υγεία

Πότε ένα παιχνίδι είναι ασφαλές και πότε προκαλεί βλάβη στην υγεία του παίκτη; Ένα  απλό ερώτημα με σύνθετη απάντηση, αφού η εξάρτηση από τα τυχερά παιχνίδια, δεν γίνεται εύκολα αντιληπτη και αποδεκτή.
 
Αυτό, αλλά και και άλλα ερωτήματα που έχουν σχέση με το ασφαλές παιχνίδι κλήθηκε από τον  REPORTER, να απαντήσει η Νομικός Σύμβουλος Πολιτικής Υγείας και Διευθύντρια Ανάπτυξης της Innowth Ltd, κ. Χριστίνα Γκόλνα.

-Φέτος, για πρώτη φορά, βλέπουμε μια αναφορά στο “ασφαλές” και όχι στο “υπεύθυνο” παιχνίδι. Τι σηματοδοτεί η αλλαγή στην ορολογία αυτή; Δεν είναι πλέον υπεύθυνο το παιχνίδι;

Η αλλαγή στον τίτλο της Εβδομάδας Ασφαλούς Παιχνιδιού της Εθνικής Αρχής Στοιχημάτων αντικατοπτρίζει μια διεύρυνση της έννοιας του υπεύθυνου παιχνιδιού, η οποία εξελίσσεται σε αυτή του ασφαλούς παιχνιδιού. Η αλλαγή αυτή έχει ξεκινήσει σε θεωρητικό επίπεδο από το εξωτερικό εδώ και λίγους μήνες, με τους περισσότερους επιστήμονες στον χώρο να αναγνωρίζουν ότι είναι απαραίτητο και επιτακτικό να θεωρήσουμε το παιχνίδι όχι μόνο από την σκοπιά της ευθύνης αλλά από τη σκοπιά του τελικού στόχου δημόσιας υγείας, που είναι η ασφάλεια του παίκτη από την (έκθεση στην) εξάρτηση.

Έτσι, εκεί που μέχρι πολύ πρόσφατα καλούσαμε κυρίως τους παίκτες να παίζουν υπεύθυνα, απευθυνόμενοι στην ατομική τους ευθύνη, η έννοια του ασφαλούς παιχνιδιού προϋποθέτει, επιπλέον, τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος ασφάλειας, όπου ο παίκτης υποστηρίζεται ενεργά, ώστε να μην ξεφύγει από τα όρια. Μεταφέρεται, έτσι, το βάρος της συζήτησης και στη δυνατότητα κάποιων παικτικών προϊόντων να παράγουν βλάβη και στο πώς αυτή πρέπει να ελεγχθεί και στις συνθήκες υπό τις οποίες τα προϊόντα αυτά παρέχονται, μια συζήτηση που έγινε πολύ επίκαιρη κατά την πανδημία και τη στροφή όλο και περισσότερων σε διαδικτυακά προϊόντα μη αθλητικού περιεχομένου. Επιπλέον, η προσέγγιση του ασφαλούς παιχνιδιού αναζητά πολυτομεακές λύσεις, με συμμετοχή όλων των αρμόδιων φορέων και αυστηρό έλεγχο σε όλο τον κύκλο της παικτικής εμπειρίας.

Περνάμε, δηλαδή, σε μια πιο ολιστική θεώρηση ασφάλειας, αντίστοιχη με εκείνην που ακολουθούμε και σε άλλες περιοχές της δημόσιας υγείας.

-Τι εννοείτε με αυτό;

Να σας φέρω ένα παράδειγμα. Όταν δοκιμάζεται ένα καινούργιο φάρμακο σε μια κλινική μελέτη, ένα από τα βασικά ζητούμενα είναι η ασφάλεια, να δούμε δηλαδή αν έχει ανεπιθύμητες ενέργειες, πόσο σοβαρές είναι αυτές και αν επιβάλλουν τη διακοπή του. Στην αξιολόγηση αυτή καταγράφονται τα αποτελέσματα με τη μορφή δεδομένων, χωρίς να υπεισέρχεται κάποιος ηθικός χαρακτηρισμός. Δεν λέμε δηλαδή «δεν φταίει το φάρμακο αλλά ήταν υπεύθυνος ο ασθενής και επειδή είχε και λίγη χοληστερίνη ή επειδή έφαγε παραπάνω δεν τήρησε την ασφάλεια». Και μέριμνα είναι, μέσα από την καταγραφή αυτή, να επιλεγεί ο βέλτιστος δρόμος, να ληφθούν υπόψη όλες οι παράμετροι, ώστε η υπό δοκιμή θεραπεία να είναι, τελικά, ασφαλής, πριν κυκλοφορήσει.

Αντίστοιχα, στο παιχνίδι, κάθε φορά που κάποιος ξεφεύγει από τα όρια και εκτίθεται στον κίνδυνο της εξάρτησης, η έννοια της ασφάλειας μας επιβάλει να μην περιοριστούμε στο αν ο παίκτης σταμάτησε εγκαίρως, αλλά να δούμε οπωσδήποτε τους όρους υπό τους οποίους ο παίκτης αυτός εκτέθηκε στον κίνδυνο, αντικειμενικά, χωρίς ηθικούς αφορισμούς. Οπότε και να αξιολογήσουμε αν συντρέχουν ή αν πρέπει να αναπτυχθούν και ποιες παράμετροι για να “εγγυηθούμε” το ασφαλές παιχνίδι. Να μην αφήσουμε τον παίκτη στη μοίρα και…την ευθύνη του.

-Και πότε θα μπορούμε να πούμε πως το παιχνίδι είναι ασφαλές;

Το παιχνίδι είναι ασφαλές, όταν δεν προκαλεί βλάβη στην ατομική και δημόσια υγεία, στη δεύτερη με την έννοια κυρίως των δεικτών υγείας του πληθυσμού. Αν και οι ειδικοί, επιστήμονες ψυχικής υγείας, είναι οι κατεξοχήν αρμόδιοι για να διαγνώσουν τη διαταραχή της εξάρτησης από το παιχνίδι, εδώ μπορούμε να πούμε ότι η ασφάλεια προϋποθέτει την παραμονή εντός ορίων – υγείας και οικονομίας.

Το παιχνίδι, λοιπόν, θα είναι ασφαλές όταν θα δημιουργεί τις προϋποθέσεις για να μένει ο παίκτης μέσα στα όρια. Η προσέγγιση αφορά ουσιαστικά σε ένα πλαίσιο δημόσιας υγείας, το οποίο φέρει την ευθύνη πολλών φορέων. Για παράδειγμα, στη Βρετανία, καθώς οι πολιτικοί ξεκινούν τη διαδικασία επανεξέτασης του νόμου περί τυχερών παιχνιδιών του 2005 για να τον φέρουν στο σήμερα και τον ψηφιακό κόσμο, υπάρχει η πιθανότητα σημαντικών αλλαγών στην κατεύθυνση του αυστηρότερου ελέγχου των παρόχων. Στην Ουαλία, το καινούργιο πρόγραμμα εκπαίδευσης των γενικών ιατρών του συστήματος υγείας τους ενθαρρύνει να συμμετέχουν σε διαδικτυακή εκπαίδευση για την κατανόηση και την απόκριση σε βλάβη σχετιζόμενη με τον στοιχηματισμό, ως μέρος της συνεχιζόμενης εκπαίδευσής τους για το 2019/2020.

Μια τέτοια, ολιστική, μη αξιολογική αλλά, αντίθετα, πραγματιστική θεώρηση του παικτικού κύκλου για κάθε προϊόν, με ταυτόχρονη ανάπτυξη των δικτύων της δημόσιας υγείας που υποστηρίζουν τα άτομα που τυχόν θα αναπτύξουν εξάρτηση είναι απαραίτητα συστατικά του ασφαλούς παιχνιδιού. Και δεν είναι ευθύνη ενός και μόνο ατόμου, του παίκτη…

-Ένας εθισμένος παίκτης είναι εύκολο να ζητήσει βοήθεια για λύση του προβλήματος;

Η αυθόρμητη απάντηση θα ήταν όχι. Γιατί θα πρέπει να βρεθεί σε κατάσταση νηφαλιότητας ώστε να αναγνωρίσει την ανάγκη να ζητήσει βοήθεια και να δεσμευτεί να δεχτεί τη βοήθεια. Και αυτό, η παραδοχή της υπέρβασης των ορίων από το ίδιο το άτομο που τα υπερβαίνει, είναι δύσκολο. Στην επιστήμη επικρατεί η θεώρηση ότι η ντετερμινιστική κατανόηση των προβλημάτων εξάρτησης από τον στοιχηματισμό ως ατομικό ελάττωμα μπορεί να αποτρέψει την αναγνώριση του προβλήματος και την αναζήτηση βοήθειας για την αντιμετώπισή του. Όμως, αυτό πραγματικά εξαρτάται από την ιδιοσυγκρασία και τον χαρακτήρα του ατόμου, την υποστήριξη από το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον και τη δομή των υπηρεσιών βοήθειας, πόσο δηλαδή διαθέσιμες, προσβάσιμες και διακριτικές είναι.

Και εδώ θα αναφερθώ και στα άτομα του οικογενειακού περιβάλλοντος του παίκτη που αντιμετωπίζει πρόβλημα: σε πρόσφατη μελέτη στη Φινλανδία, οι σύντροφοι των παικτών δήλωσαν ότι η διαπίστωση ότι ο σύντροφός τους έχει σωρεύσει χρέη λόγω του στοιχηματισμού προκάλεσε ντροπή, φόβο στιγματισμού και κρίση εμπιστοσύνης. Και μεγάλη πλειοψηφία αυτών θεώρησε υποχρέωσή του να αναλάβει την οικονομική διαχείριση για να αποτρέψει και άλλα χρέη – πολλοί μάλιστα αποφάσισαν να χωρίσουν τον παίκτη για να μην επηρεαστούν τα οικονομικά τους ή τα οικονομικά των παιδιών τους.

Όσο λοιπόν η αναζήτηση βοήθειας είναι στιγματισμένη ή δεν είναι προσβάσιμη, τόσο δυσκολότερο θα γίνεται για τον ίδιο τον παίκτη αλλά και το περιβάλλον του να ζητήσουν βοήθεια.

Και η βοήθεια είναι σημαντική: σε πρόσφατη μελέτη στην Αγγλία, η αυτοκτονικότητα των παικτών με πρόβλημα εξάρτησης αναφέρθηκε στο 19,2% σε σχέση με το 4,4% του γενικού πληθυσμού, με τον μη προσαρμοσμένο λόγο πιθανοτήτων να είναι 5,3 φορές υψηλότερος.

-Ποια θεωρείται πως είναι η κατάλληλη ενημέρωση για το ασφαλές παιχνίδι;

Η πολυτομεακή – αυτή που ξεκινάει από το σχολείο, επεκτείνεται στα πανεπιστήμια και συνοδεύει τον παίκτη στο να καλλιεργήσει μια ασφαλή παρουσία στο παιχνίδι, εκδηλούμενη σε κάθε χώρο της κοινωνικής ζωής και υποστηριζόμενη από παρούσες υπηρεσίες βοήθειας, αν και εφόσον χρειαστεί. Η ενημέρωση είναι το ένα σκέλος. Σημασία δεν έχει μόνο να γνωρίζω, αλλά να βιώνω τη γνώση και να υποστηρίζομαι όταν ενεργώ (στο υποστατικό, στο διαδίκτυο) – και στην υποστήριξη αυτή να είναι εμφανής η παρουσία διαθέσιμης βοήθειας. Σκεφτείτε ότι όλοι ξέρουμε ότι πρέπει να ανακυκλώσουμε τα πλαστικά μπουκάλια μιας χρήσης – αν δεν υπάρχουν κάδοι διαθέσιμοι στη γειτονιά μου, πώς θα ενισχυθώ, ώστε πράγματι να ανακυκλώσω; Αν την ώρα που παίζω και νιώθω ότι ξεφεύγω δεν μπορώ να ζητήσω άμεσα βοήθεια, πώς θα μείνω εντός ορίων; Άρα γνωρίζω, μέσω της ενημέρωσης με όλους τους δόκιμους τρόπους, από μάθημα στο σχολείο μέχρι φυλλάδια και αφίσες και σποτ στην τηλεόραση, και μπορώ, όταν ενεργώ να εφαρμόσω τη γνώση μου, μου προσφέρονται οι συνθήκες για να εφαρμόσω τη γνώση μου.

-Πώς μπορούν να προστατευτούν οι ευάλωτες ομάδες των παικτών;

Νομίζω ότι στο ατομικό επίπεδο, η σημασία της ευθύνης που αναπτύσσεται μέσα από την ενημέρωση και τη γνώση είναι σημαντική. Αλλά όχι και η μοναδική αναγκαία συνθήκη: αν ένας παίκτης έχει οποιαδήποτε ανησυχία ή αμφιβολία για την παικτική του συμπεριφορά, θα πρέπει να αναζητήσει βοήθεια, άμεσα. Και αυτή να του προσφερθεί με δομημένο τρόπο επίσης άμεσα, χωρίς κανέναν ηθικό χρωματισμό. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι το ίδιο το παιχνίδι ενσωματώνει υπηρεσίες υποστήριξης, π.χ. με το πάτημα ενός κουμπιού. Όπου η ανταπόκριση θα είναι άμεση. Και η αναζήτησή της και μόνο θα επιτρέψει τη διακοπή του συνεχούς του παιχνιδιού που έχει ήδη δημιουργήσει συνθήκες έκθεσης σε κίνδυνο.

Είναι οδυνηρό να μιλούμε για στίγμα όταν έχουμε ως κοινωνία καταφέρει να ξεπεράσουμε τόσα εμπόδια στην πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση σε πολλούς τομείς δημόσιας υγείας. Δεν υπάρχει καμία ντροπή στην ευαλωτότητα. Υπάρχει, αντίθετα, υποχρέωση ολιστικής στήριξης για το ευάλωτο άτομο και, οπωσδήποτε καταγραφής και αξιολόγησης των συνθηκών που την ενεργοποιούν, ώστε αυτές να αντιμετωπιστούν προοπτικά, χτίζοντας, έτσι, ένα πραγματικά ασφαλές παιχνίδι για όλους.