H ιστορία της χρυσής κυπριακής λίρας-Ποια ήταν η άγνωστη κοπέλα που όλοι… ξέραμε

Είναι από τις χαρακτηριστικές φιγούρες που όλοι όσοι ζήσαμε την εποχή της λίρας, την έχουμε στο μυαλό μας. Την εποχή, όπου η λίρα είχε τρομερή αξία και μπορούσες μάλιστα να κάνεις αμέτρητες αγορές. Μπορεί η κυπριακή λίρα να έχει καταργηθεί από την 1η Ιανουαρίου 2008, ωστόσο, όλοι έχουμε χαραγμένη στη μνήμη μας τη γυναίκα που είναι ντυμένη με μια παραδοσιακή στολή... 

Γυρίζοντας τον χρόνο πίσω και μελετώντας την ιστορία της κυπριακής λίρας, η συγκεκριμένη μορφή ανήκει συγκεκριμένα στη Μαρία Συμεωνίδου με καταγωγή από τη Λεμεσό και φαίνεται να έζησε κατά τον 19ο αιώνα. Μάλιστα, η απεικόνιση της Συμεωνίδου στα κυπριακά χαρτονομίσματα βασίζεται σε ένα πίνακα, ο οποίος σήμερα φιγουράρει στο Μουσείο και Αρχείο Λεμεσού. Ο εν λόγω πίνακας ζωγραφικής, ανήκε στην οικογένεια της εγγονής της απεικονιζόμενης, Αλίκης Γαβαλά, και προτού δωρηθεί στο μουσείο από τον γιο της Αλίκης, Ρωσσέτο, κοσμούσε τους τοίχους της οικίας της οικογένειας στη Λεμεσό.

Σύμφωνα με την ιστορία, ο πίνακας απεικονίζει τη Μαρία μαζί με τον γιο της Κωνσταντίνο, ο οποίος πέθανε σε νεαρή ηλικία. Η Μαρία επίσης, είχε άλλα τρία παιδιά. Την Άννα, τη Ζωή και τον Κωστή που πήρε το όνομα του πρόωρα αποθανόντος πρωτότοκου γιού, Κωνσταντίνου.

Για τη χρησιμοποίηση της συγκεκριμένης φιγούρας στα κυπριακά χαρτονομίσματα και στην κυπριακή λίρα, αιτία φαίνεται να ήταν ο εικαστικός Αδαμάντιος Διαμαντής, ο οποίος πρότεινε την αξιοποίηση της ζωγραφιάς όταν ήταν διευθυντής του Λαογραφικού Μουσείου, σύμφωνα με τον διευθυντή του ιστορικού αρχείου, Μίμη Σοφοκλέους. Όσον αφορά τη στολή της Μαρίας επίσης, πιθανότατα να είχε δωρηθεί σε κάποιο οργανισμό κατά τη δεκαετία του 1920 ενώ οι τελευταίες πληροφορίες έκαναν λόγο για ύπαρξη της στολής στο Μουσείο Λαϊκής Τέχνης το 1962, η οποία ωστόσο ήταν ήδη κατεστραμμένη.

Ο πίνακας, αφού φιλοτεχνήθηκε από τον γέροντα ζωγράφο Διονύση Χρηστίδη, που καταγόταν από τον Άγιο Κασσιανό Λευκωσίας, απεικόνιζε και επίσημα στην κυπριακή λίρα τη Μαρία Συμεωνίδου, η οποία αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά έργα της σταδιοδρομίας του στη ζωγραφική κατά τον 19ο αιώνα.

Η στολή της Μαρίας Συμεωνίδου, όπως διακρίνεται και στην κυπριακή λίρα, είναι από μεταξωτό εσωτερικό πουκάμισο αλλά και μία μεταξωτή φούστα τα οποία αποτελούσαν και τη στολή της αστικής κοινωνίας της Κύπρου κατά τον 19ο αιώνα. Στο χαρτονόμισμα της μίας λίρας επίσης, η κοπέλα παρουσιάζεται με μια διακοσμητική ταινία με λουλούδια στο κεφάλι ενώ από τον λαιμό της κρέμεται ένα περίτεχνο περιδέραιο.

Η Μαρία Συμεωνίδου, εκ τότε, αποτελεί την παραδοσιακή φιγούρα της κυπριακής κοινωνίας, που έχει χαραχτεί στη μνήμη όλων, ως η Κύπρια που βρίσκεται στην κυπριακή μας λίρα. 

Τα πρώτα κυπριακά χαρτονομίσματα

Σύμφωνα με την ιστορία, τα νομίσματα άρχισαν να χρησιμοποιούνται στις συναλλαγές πριν από 2.500 χρόνια, ενώ το χαρτονόμισμα καθιερώθηκε ως χρήμα πριν από 200 χρόνια περίπου. Η ανάγκη για την εκτύπωση χαρτονομισμάτων δημιουργήθηκε για να καλυφθούν κυρίως οι ανάγκες της έλλειψης χρήματος εξαιτίας ενός πολέμου και μιας οικονομικής κρίσης.

Πιο συγκεκριμένα, στην Κύπρο πριν από 100 χρόνια, το 1914, κυκλοφόρησε το πρώτο χαρτονόμισμα. Εκείνο τον καιρό η Κύπρος βρισκόταν υπό την κυριαρχία των Άγγλων και μόλις είχε αρχίσει ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος. Οι Άγγλοι για να καλύψουν τις ανάγκες σε χρήμα, που δημιούργησε ο Πόλεμος, εξέδωσαν στην Κύπρο χαρτονόμισμα. Τελικά, τα χαρτονομίσματα καθιερώθηκαν επίσημα στην Κύπρο ως μόνιμο χρήμα το 1928. Τα τελευταία χαρτονομίσματα της Αγγλοκρατίας κόπηκαν το 1955 και παρουσιάζουν το πορτραίτο της βασίλισσας της Αγγλίας, Ελισάβετ Β΄.

Τα πρώτα χαρτονομίσματα της Κυπριακής Δημοκρατίας κυκλοφόρησαν το 1961, ένα χρόνο μετά την ίδρυσή της. Τα χαρτονομίσματα αυτά φέρουν πλούσια εικονογράφηση από την ιστορία, το περιβάλλον και την τέχνη της Κύπρου. Το νόμισμα της Κύπρου ήταν η λίρα. Η λίρα υποδιαιρούνταν σε 1000 μιλς μέχρι το 1983, όταν το σύστημα άλλαξε με τη λίρα να υποδιαιρείται σε 100 σεντ. Το 2008 η λίρα τελικά καταργήθηκε καθώς η Κυπριακή Δημοκρατία ως χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης υιοθέτησε το ευρώ.

Παράλληλα, το όμορφο φυσικό περιβάλλον της Κύπρου υπήρξε και η έμπνευση για την εικονογράφηση των κυπριακών χαρτονομισμάτων. Ενδημικά ζώα, πουλιά, φυτά και λουλούδια παρουσιάζονται κυρίως στα χαρτονομίσματα των 10 λιρών.

Επίσης, οι αρχαιολογικοί χώροι, τα μνημεία, τα αγάλματα και οι τοποθεσίες, εικονογραφούσαν τα κυπριακά χαρτονομίσματα καταφέρνοντας έτσι να μεταφέρουν τη μακραίωνη ιστορία του νησιού, όπως για παράδειγμα, το αρχαίο μαρμάρινο άγαλμα της θεάς Αφροδίτης και το ομοίωμα του Καραβιού της Κερύνειας αποτελούν τα δύο σημαντικά ιστορικά στοιχεία στην εικονογράφηση του χαρτονομίσματος των 20 λιρών.

Τρανό παράδειγμα επίσης ήταν και τα χαρτονομίσματα των πέντε λιρών, στα οποία παρουσιαζόταν μια κεφαλή από ένα αρχαίο άγαλμα και στην άλλη πλευρά το θέατρο της Σαλαμίνας.

Δείτε παρακάτω όλη την εξέλιξη των χαρτονομισμάτων στην ιστορία της Κύπρου:

Το 2008 η κυπριακή λίρα αντικαταστάθηκε από το ευρώ όταν η Κύπρος υιοθέτησε το ευρώ ως το νόμιμο νόμισμά της. Το ευρώ αποτελεί το ενιαίο νόμισμα των χωρών που συμμετέχουν στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ) της Ευρώπης.

Τα χαρτονομίσματα ευρώ παρουσιάζουν στην εικονογραφία τους την ιδεολογία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία προωθεί τη συνεργασία, την επικοινωνία και την ενότητα μεταξύ των χωρών γι’ αυτό και οι παραστάσεις των χαρτονομισμάτων απεικονίζουν πύλες, ανοικτά παράθυρα και γέφυρες.

Πληροφορίες και φωτογραφίες από το Πολιτιστκό Ίδρυμα Τραπέζης Κύπρου