Η έγκυος αγωνίστρια της ΕΟΚΑ που δολοφονήθηκε, η μάχη στο Αυγόρου και η αθανασία

Ήταν πέντε Ιουλίου 1958. Στα χρόνια του Αγώνα. Του Αγώνα της ΕΟΚΑ. Του Αγώνα του κυπριακού Ελληνισμού. Του Αγώνα μας. Της φλόγας που φωτίζει τον δρόμο μας… Ήταν η μέρα που η Λουκία Παπαγεωργίου-Λαουτάρη και ο Παναγής Ζαχαρία από το Αυγόρου, ανέβηκαν από την πλατεία του χωριού τους στο Πάνθεον των ηρώων.  
 
Στη συλλογική μνήμη η ημέρα αυτή έμεινε γνωστή ως «η μάχη της πλατείας». Η μέρα που οι αποικιοκράτες δολοφόνησαν δύο χωριανούς και τραυμάτισαν περισσότερους από εκατό, επειδή δεν βολεύονταν με λιγότερο ουρανό, κατά που θα’ λεγε ο Ρίτσος, δεν βολεύονταν με λιγότερη πατρίδα, λιγότερη λευτεριά.  
 
Και ήταν δύο Ιουλίου του 2020, όταν οι βάνδαλοι επιτέθηκαν στους τάφους της Λουκίας Παπαγεωργίου-Λαουτάρη και του Παναγή Ζαχαρία, αφαιρώντας τους σταυρούς τους, για άγνωστους λόγους. Βεβήλωση χωρίς αιτία. Μια σκοτεινή πράξη απέναντι στην άσβεστη φλόγα, με αναμενόμενο νικητή την αθανασία.
 
Ποιος θέλησε, αλήθεια, να τα βάλει μ’ αυτή την ιστορία; Με την ιστορία του Αυγόρου, την ιστορία του Αγώνα, την ελληνική ιστορία; Ποιος θέλησε να τα βάλει με την μνήμη δύο πολύτεκνων γονιών, που έδωσαν ζωή σε τόσα παιδιά κι έδωσαν τη δική τους τη ζωή για τις ιερές ιδέες;
 
Η μάχη της πλατείας
Η ιστορία αυτή ξεκινά στις τέσσερις Ιουλίου 1958, όταν έκαναν την εμφάνισή τους στην πλατεία της κοινότητας Αυγόρου συνθήματα της ΕΟΚΑ, εκφράζοντας τις πολιτικές πεποιθήσεις της επαναστατικής οργάνωσης. Αμέσως στρατιώτες του Royal Guard Regiment φρόντισαν να τα κατεβάσουν. Λες και θα κατέβαζαν έτσι το ηθικό, λες και θα κατέβαζαν το πατριωτικό φρόνημα…
 
Όπως ήταν αναμενόμενο, σε όποιον γνώριζε την αγάπη και την πίστη των κατοίκων του χωριού στην ΕΟΚΑ, την επόμενη ημέρα τα συνθήματα έκαναν την επανεμφάνισή τους στην πλατεία του χωριού. Και επανεμφανίστηκαν και οι Βρετανοί. Τρία αυτοκίνητα στρατιώτες κατέβασαν για να πολεμήσουν τις λέξεις.
 
Βρήκαν ένα αγόρι, 15 χρονών, τον Κυριάκο Μακρή, και άρχισαν να τον σπρώχνουν βίαια για να ανεβεί σε μια σκάλα και κατεβάσει τα πανό. Το αγόρι αρνήθηκε και ξεκίνησαν να τον ξυλοκοπούν. Θαμώνες από τα παρακείμενα καφενεία και κάποιες από τις γυναίκες του χωριού επενέβησαν αμέσως. Προσπάθησαν να γλιτώσουν το 15χρονο αγόρι από τα χέρια των αποικιοκρατών και ξεκίνησε μία συμπλοκή χαρακτηριστική του μεγέθους του κοινωνικού βάθους του Αγώνα της ΕΟΚΑ.
 
Κάποιος έσπευσε να χτυπήσει την καμπάνα, δίνοντας έτσι το συνθηματικό πως χρειάζονται ενισχύσεις. Ενισχύσεις ζήτησαν και οι Άγγλοι. Σύντομα, στην πλατεία του Αυγόρου κατέβηκαν 50-100 στρατιώτες, υποστηριζόμενοι, μάλιστα από τεθωρακισμένα.
 
Ούτε ο Παναγής Ζαχαρία ούτε η Λουκία Παπαγεωργίου-Λαουτάρη βρέθηκαν στον λάθος τόπο την λάθος ώρα. Αμφότεροι ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα, όπως και μεγάλο μέρος του χωριού. Άλλωστε δεν ήταν σιωπηλοί υποστηρικτές της ΕΟΚΑ. Ήταν κομμάτι της ραφής εκείνης που κρατούσε σφικτά δεμένο το πέπλο του Αγώνα, ώστε να καλύπτει την Κύπρο απ’ άκρη σ’ άκρη.
 
Ο μεν Παναγής φιλοξενούσε καταζητούμενους στο περβόλι του, ενώ στο σπίτι του έκρυβε τον πολυγράφο που εκτύπωνε τα φυλλάδια της οργάνωσης, που διανέμονταν στη γύρω περιοχή. Ο γιος του Αναστάσης ήταν μέλος των ομάδων κρούσεως  της περιοχής και ο γιος του Γιώργος και η κόρη του Ανδρούλα ήταν μέλη της ΑΝΕ. Η δε Λουκία διατηρούσε κρησφύγετο στο περβόλι της και μαζί με τον σύζυγό της παρείχε καταφύγιο σε καταζητούμενους αγωνιστές. Ήταν επίσης μέλος των γυναικείων κλιμακίων της ΕΟΚΑ, που δημιουργήθηκαν στην περιοχή με εντολή του υποτομεάρχη Ανδρέα Κάρυου (ήρωα της μάχης του Αχυρώνα), και είχαν ως βασικό καθήκον να αποτελούν την πρώτη γραμμή για απώθηση στρατιωτών, όταν αυτοί έρχονταν στην κοινότητα για επιχειρήσεις καταστολής.
 
Στην πλατεία του χωριού δινόταν μια μάχη. Οι Άγγλοι είχαν όπλα, ρόπαλα και σφαίρες. Οι Έλληνες είχαν πέτρες και ψυχή. Η συμπλοκή εξελίχθηκε σε μάχη σώμα με σώμα. Και τότε ήταν που οι στρατιώτες άνοιξαν πυρ. Αδιακρίτως. Ρίχθηκαν περίπου 200 σφαίρες. Κάποιες από αυτές χτύπησαν την Λουκία και τον Παναγή, ενώ οι τραυματίες ξεπέρασαν τους 100. Η πλατεία έμοιαζε με βομβαρδισμένο τοπίο. Δεκάδες πέτρες, σπασμένα γυαλιά, κτίρια γεμάτα τρύπες, αίματα παντού. Γιατί το σύνθημα ήταν σινιάλο για αγώνα. Για τον δικό τους Αγώνα. Για τον δικό μας Αγώνα για ελευθερία και αυτοδιάθεση.
 
Στρατηγός κι αγία
Όταν έπεσε από τις σφαίρες η Λουκία Παπαγεωργίου-Λαουτάρη έγινε η πρώτη και μοναδική γυναίκα αγωνίστρια που φονεύθηκε από τους αποικιοκράτες, κατά τη διάρκεια του εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα της ΕΟΚΑ. Ήταν μητέρα έξι παιδιών. Στην κοιλιά της είχε το έβδομο. Έστρεψαν τα όπλα σε μία εγκυμονούσα μητέρα, που προσπαθούσε να σώσει έναν ανήλικο από ξυλοδαρμό…
 
«Υπέρμαχος να μπαίνει η Λουκία/με τα παιδιά της στρατηγός κι αγία/θηλυκή σαν τον τόπο της».
 
Ποιος στερεί τη ζωή σε έναν άνθρωπο που ετοιμάζεται να δώσει ζωή, την πιο υπέρτατη πράξη ελευθερίας; Οι Άγγλοι αποικιοκράτες. Που δεν νοιάστηκαν. Όπως δεν νοιάστηκαν οι Τούρκοι, λίγα χρόνια μετά, το 1974, για τον έφεδρο ανθυπολοχαγό γιο της Λουκίας, που χάθηκε σε μια μάχη κι έκτοτε αγνοείται…
 
Οι Έλληνες, όμως, την ελευθερία την υμνούν. Η Λουκία Παπαγεωργίου-Λαουτάρη, σύμφωνα με τις μαρτυρίες, την ώρα που ξεκίνησε η συμπλοκή έλουζε την κόρη της. Φώναξε την κουνιάδα της να αναλάβει το παιδί κι έτρεξε στο άλλο μεγάλο καθήκον. Στην πρώτη γραμμή, εκεί που την βρήκαν οι σφαίρες.
 
Από το Αυγόρου στο οίκημα της Ανόρθωσης
Το Αυγόρου ρίχθηκε συλλογικά στην μάχη και οι Άγγλοι επιτέθηκαν στην κοινότητα συλλογικά. Μετά το τέλος της μάχης της πλατείας, επιβλήθηκε κέρφιου, με αποτέλεσμα να εγκλωβιστούν εντός του χωριού όσοι βρίσκονταν εκεί την ώρα της συμπλοκής. Σε όσους βρίσκονταν για δουλειές εκτός της κοινότητας, παρεμπόδιζαν την είσοδο και τους ανάγκαζαν να στέκονται για ώρες στον ήλιο με τα χέρια ψηλά. Εκνευρισμένοι οι Άγγλοι προέβησαν, επίσης, σε ζημιές σε προσωπικές περιούσιες και σε κλοπές.
 
Τίποτα από όλα αυτά δεν σταμάτησε το χωριό από το να παραστεί σύσσωμο στην κηδεία της Λουκίας Παπαγεωργίου-Λαουτάρη και του Παναγή Ζαχαρία. Τύλιξαν τα σώματά τους με ελληνικές σημαίες. Κρατούσαν ελληνικές σημαίες. Στον φρεσκοσκαμμένο τάφο τους μεσίστιες πάνω στο χώμα που τους σκέπαζε οι ελληνικές σημαίες. Κανείς δεν τους επέβαλε ως ήρωες. Η κοινότητα τους ανήγαγε σε ήρωες. Είχαν πένθος και άπαντες φορούσαν μαύρα περιβραχιόνια.
 
Το πένθος επεκτάθηκε στη Λάρνακα και στην Αμμόχωστο. Και μαζί του επεκτάθηκε η οργή. Η ΕΟΚΑ έπρεπε να απαντήσει. Κι απάντησε με την εκτέλεση δύο Βρετανών στρατιωτών. Ο ένας, μάλιστα, προερχόταν από οικογένεια ευγενών. Η εκτέλεση αυτή ήταν που οδήγησε στην επιβολή κέρφιου στην Αμμόχωστο και να ξεκινήσουν σαρωτικές έρευνες. Μεταξύ άλλων, ερεύνησαν το οίκημα της Ανόρθωσης και, με πρόσχημα ότι βρήκαν εκρηκτικά, προχώρησαν στην ανατίναξή του. Μια ψυχολογική επιχείρηση, βασισμένη στην απατηλή πεποίθηση, πως θα ήταν μεγάλο το ψυχολογικό πλήγμα στον Αγώνα.  
 
Μα η ΕΟΚΑ ήταν πολύ πιο μεγάλη από οτιδήποτε έβαζε ο νους τους. Η Κύπρος, όπως η Λουκία, γεννούσε ψυχές ελεύθερες. Γεννούσε αντίσταση. Η πούλια με τα επτά παιδιά, το τελευταίο ακόμη στα σπλάχνα της, έγινε σύμβολο. Που ξετυλίγεται σήμερα μπροστά μας, πάνω από τον συλημένο τάφο, για να δείξει τον δρόμο…
 
Ποίημα της Πίτσας Γαλάζη για τη Λουκία Παπαγεωργίου-Λαουτάρη:
 
«Λουκία»
 
Πούλια στον ουρανό η Λουκία
Με τα εφτά παιδιά της σεργιανίζει
Παναγία
Με το μικρότερο αγκαλιά θηλάζει
Γάλα πικρό κι αναστενάζει
Μαστός τόπου δύσμοιρου
 
Κι αμίλητα μετράνε την ορφάνια
Την λησμονιά και τις πληγές
Τα έξη άλλα
 
Γιατί αμίλητος ο τόπος που η φωνή μου
καθρεφτίζει
Τα δαχτυλίδια του στον κλήδονα αφήνει
Τα παραμύθια του δοτά
Και τα τραγούδια δανεικά
Τα φυλαχτά του αρπαγμένα
Και τα αηδόνια του χαμένα
 
Με δίχως χράμια κι αργαλειούς
Δίχως πολύχρωμους καιρούς
Με ξεραμένα τα περβόλια
Στη λησμονιά του παντέρημος
 
Μπάζα ο χρόνος κουβαλάει
Φτιάχνει ερήμους να τον φάει
Τον τόπο που η Λουκία ανατέλλει
Και τον καπνό από την στέγη της γυρεύει
Μες την φωνή μου να κατοικήσει
Να κάτσει να μοιρολογήσει
Όπου οι ωραίοι κατοικούν
Κι εικονοστάσια αναρτούν
Πρόσφυγες των ονείρων και των τόπων
Με την Λουκία ξεχασμένοι σ’ άλλο τόπο
Να ανοίγουν στη φωνή μου κήπους
Και μες στην μνήμη άλλους ήχους
 
Πίκρες μεγάλες να λιπαίνουνε το ποίημα
Να του ρυθμίζουνε το βήμα
Υπέρμαχος να μπαίνει η Λουκία
Με τα παιδιά της στρατηγός κι αγία
Θηλυκή σαν τον τόπο της
Γιατί πατρίδα η Φωνή
Και η Λουκία ποίημα
Θεού τα πράματα κρατεί
Να φωτιστή η Ελπίδα
Στα δύσβατα
 

• Βάνδαλοι σύλησαν τους τάφους ηρώων της ΕΟΚΑ στο Αυγόρου
• Το πιο πολύνεκρο ατύχημα της ΕΟΚΑ-Η αυτοσχέδια βόμβα που σκόρπισε τον θάνατο
• Η μεγαλοκαρδία του Γρίβα και η… καρδιά του που εξαφανίστηκε
• «Εσκοτώσαν τον Μάρκο μας… Αγκαλιαστήκαμε τζαι είπαμε εμείναμε μόνες μας»