Το πιο πολύνεκρο ατύχημα της ΕΟΚΑ-Η αυτοσχέδια βόμβα που σκόρπισε τον θάνατο

Η 20 Ιουνίου 1958 είναι γραμμένη με μαύρα γράμματα στις χρυσές σελίδες του Εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ. Στο Κουρδάλι, λίγο έξω από τα Σπήλια, σημειώθηκε την μαύρη Παρασκευή του αγώνα, το πιο πολύνεκρο ατύχημα, που είχε ως αποτέλεσμα τον τραγικό θάνατο τεσσάρων αγωνιστών.
 
Η έκρηξη εκείνης της ημέρας, υπήρξε από τα τραγικότερα γεγονότα κατά τη διάρκεια του αγώνα, που προκάλεσε θλίψη ανάμεσα στους αγωνιστές, ενώ συγκλόνισε ολόκληρη την Κύπρο. Νεκροί από την έκρηξη που σημειώθηκε εντός της οικίας του Κώστα Πατσαλίδη, έπεσαν οι Παναγιώτης Γεωργιάδης, Αλέκος Κωνσταντίνου, Κώστας Αναξαγόρου και του Ανδρέας Πατσαλιδη.

Η αποστολή των αγωνιστών
Τομεάρχης της βορειοδυτικής περιφέρειας της Πιτσιλιάς, ήταν εκείνη την περίοδο ο Χριστάκης Τρυφωνίδης, ο οποίος μετά το τέλος του αγώνα αναφέρθηκε στα τραγικά γεγονότα εκείνων των ημερών.Όπως εξηγεί στο «Χρονικό του Αγώνα της πόλεως και επαρχίας Λεμεσού», ο Χριστάκης Τρυφωνίδης, μέσα στα πλαίσια των εκάστοτε σχεδιασμών δράσεων του τομέως, καταρτισθεί ειδικό σχέδιο με κύριο σκοπό να στηθεί ενέδρα και να χτυπηθούν τα βρετανικά στρατεύματα.
 
Συγκεκριμένα, ο στόχος, ήταν να προκληθεί η κίνηση αποικιοκρατικών στρατευμάτων εντός του τομέα κατά τις νυχτερινές ώρες, ώστε να χτυπηθούν από ενέδρα. Για την επίτευξη του στόχου θα ανατινάσσετο νωρίτερα ο δασονομικός σταθμός των Πλατανιών. Μεταξύ της οδού Πλατανιών και Καρβουνά, θα υπήρχε στημένη ενέδρα, ενώ δεύτερη ενέδρα θα εστήνετο μεταξύ Σπηλιών και Κανναβιών, ώστε οιαδήποτε κίνησης στρατού εντός του τομέα, λόγω της ανατινάξεως του δασονομικού σταθμού, θα ενέπιπτε εις μια εκ των ενεδρών ή και εις τις δύο.
 
Ο τομεάρχης της περιοχής, ανέθεσε στους αγωνιστές Παναγιώτη Γεωργιάδη και Αλέκο Κωνσταντίνου, τη μεταφορά υλικού, μεταξύ των οποίων ήταν δύο βόμβες πιέσεως οκτώ κιλών στο Κουρδάλι, που θα παρέδιδαν στον Ανδρέα Αναξαγόρα. Επιπλέον, ο Χριστάκης Τρυφωνίδης ανέθεσε στον Παναγιώτη Γεωργιάδη και τον Αλέκο Κωνσταντίνου, την ανόρυξη κρησφύγετου στο σπίτι του Κώστα Πατσαλίδη στο Κουρδάλι.
 
Το πρωί της 20 Ιουνίου, ο Παναγιώτης Γεωργιάδης, ο οποίος ήταν καταζητούμενος και αρχηγός των ομάδων της περιοχής, μετέβη μαζί με τον Αλέκο Κωνσταντίνου στην οικία του Πατσαλίδη στο Κουρδάλι ,όπου βρίσκονταν κρυμμένα όπλα και τα πυρομαχικά  για να συσκεφθούν εάν έπρεπε να γίνει μετακίνηση τους, λόγω των συχνών επιδρομών του στρατού στη περιοχή.
 
Ο Γεωργιάδης, με την ευκαιρία, ήθελε να εκπαιδεύσει τον Πατσαλίδη και τον Κώστα Αναξαγόρου στην κατασκευή νέων και αποτελεσματικότερων εκρηκτικών μειγμάτων, επειδή ο τομέας της Πιτσιλιάς ετοίμαζε νέες εξορμήσεις. Το τι διημείφθη και τι επακολούθησε κατά τη σύσκεψη κανένας δεν μπορεί να γνωρίζει εφόσον και οι τέσσερις μαχητές έπεσαν νεκροί.
 
Η έκρηξη
Από την φοβερή έκρηξη μέρος της οικίας κατεδαφίστηκε ενώ ο κρότος, ήταν τόσο εκκωφαντικός που ακούστηκε σε ακτίνα τριών με τεσσάρων μιλίων.
 
Ευτυχώς, η σύζυγος του Πατσαλίδη που, κρατώντας τη μικρή κόρη τους, είχε καθίσει έξω από το δωμάτιο, όπου βρίσκονταν οι τέσσερις, μετακινήθηκε για να μην ακούει τη συνομιλία τους, κάτι που οι κανόνες του Αγώνα υπαγόρευαν, και το γεγονός αυτό έσωσε και την ίδια και το παιδί.
 
Μόλις σταμάτησε η εκτίναξη των πάντων από την έκρηξη, η αγωνίστρια σύζυγος είχε την ψυχραιμία και την ετοιμότητα να υποδείξει σε συναγωνιστές που προσέτρεξαν εκεί, καθώς και στην αδελφή της, να μαζέψουν τον οπλισμό που υπήρχε. "Τουλάχιστον σώσαμε τα όπλα" είπε αργότερα σε μια συνέντευξη.

Η αναγνώριση και η ταφή των θυμάτων
Το ατύχημα ήταν ένα σκληρό πλήγμα για τις οικογένειες των θυμάτων και την Οργάνωση και συγκίνησε βαθύτητα ολόκληρη την Κύπρο.  Από τους νεκρούς αναγνωρίσθηκε αρχικά μόνο ο Ανδρέας Πατσαλίδης και ο Κώστας Αναξαγόρου. Το ποιοι ήσαν οι άλλοι δύο αποτελούσε μυστήριο. Όλων τα σώματα, είχαν πολτοποιηθεί και ήσαν τεμαχισμένες σάρκες, ενώ είχαν εκσφενδονιστεί σε απόσταση δεκάδων μέτρων.
 
Η αναγνώριση του τρίτου, του Γεωργιάδη έγινε το απόγευμα της επόμενης ημέρας, κατά τη διάρκεια της νεκρώσιμης ακολουθίας που ψάλθηκε εις τον Ναό των Σπηλιών. Ο πάτερ και ο αδελφός του ήρωα, κατόπιν ειδοποιήσεως της Οργανώσεως ότι ο Παναγιώτης μετέβη στο Κουρδάλι την Παρασκευή και πιθανό να ήτο μεταξύ των θυμάτων της εκρήξεως. Η κηδεία του έγινε στην γενέτειρα του Λειβάδια.
 
Οι Άγγλοι μετέφεραν τα κομματιασμένα κορμιά των αγωνιστών στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας, όπου δεκάδες συγγενείς και συναγωνιστές από τις γενέτειρές τους, έσπευσαν την επομένη να τους παραλάβουν.
 
Ενδεικτικό του πνεύματος του Αγώνα και των τιμών που αποδόθηκαν στους τέσσερις αγωνιστές, είναι οι παλλαϊκές εκδηλώσεις που ακολούθησαν τη θυσία τους. Η παραλαβή των σορών τους από το νοσοκομείο και η κηδεία τους, έγιναν σε πρωτοφανή ατμόσφαιρα πατριωτικών και αγωνιστικών αισθημάτων.
 
Χαρακτηριστικές είναι και οι σχετικές περιγραφές του Τύπου της εποχής: «Συγκλονιστικαί σκηναί εσημειώθησαν κατά την παράδοσιν των νεκρών, επί των σορών των οποίων κατατέθηκαν υπό των Ελληνίδων αδελφών του νοσοκομείου στέφανοι εκ μέρους των ιατρών και του προσωπικού του νοσοκομείου. Μία νοσοκόμος εξεφώνησεν αποχαιρετιστήριον πατριωτικήν ομιλίαν προς τους φονευθέντος "Τα ονόματα σας", είπεν η αδελφή νοσοκόμος, "θα αναγραφούν εις τον κατάλογον των μαρτύρων του απελευθερωτικού αγώνος του Ελληνικού Κυπριακού λαού, ο οποίος με αίσθημα υπερηφάνειας αποκαλύπτεται προ της θυσίας σας, ηρωικά τέκνα".

Στα Σπήλια τάφησαν τη νύκτα του Σαββάτου σε κοινό τάφο οι Πατσαλίδης και Αναξαγόρας και σε δεύτερο τάφο, άγνωστος μέχρι τότε ήρωας, με τη συνοδεία του Εθνικού ύμνου, τους θρήνους αλλά και τις ζητωκραυγές υπέρ της ΕΟΚΑ και του Αρχηγού της Διγενή.
 
Στις 23 Ιουνίου η ΕΟΚΑ ειδοποίησε τη μητέρα του Αλέκου Κωνσταντίνου στην Αμμόχωστο, ότι ο γιος της βρισκόταν μεταξύ των θυμάτων. Κατόπιν πολλών ταλαιπωριών, η τραγική μητέρα αφού εξασφάλισε στις 25 Ιουνίου την σχετική άδεια από τους Βρετανούς, μετέβη στην περιοχή και αναγνώρισε τον γιο της από ένα δόντι που ήταν μικρότερο από τα άλλα, αλλά και από μια ουλή που έφερε στο δεξί χέρι που είχε προκληθεί μετά από εγχείρηση.

Η αφήγηση του τομεάρχη τους
Το ολοκαύτωμα στα Κούρδαλι μαρτυρεί τόσο τις συνθήκες κάτω από τις οποίες διεξαγόταν ο Αγώνας, όσο και την έλλειψη πολεμικού υλικού και την αναπλήρωση του με πρόχειρα αυτοσχέδια μέσα που κατασκεύαζαν οι ίδιοι οι αγωνιστές.
 
Ο Χριστάκης Τρυφωνίδης επισκέφθηκε την περιοχή ωστόσο αρνήθηκε να δώσει λεπτομέρειες για το θέαμα που αντίκρυσε. «Δεν είναι δυνατό να περιγράψω ποια ήταν η κατάσταση ποιο βρήκαμε και σε ποια κατάσταση ήμουν εγώ ως τομεάρχης που είχα την ευθύνη.  Το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι τέσσερις λεβεντονιοί, πολέμαρχοι της γιγαντομάνας ΕΟΚΑ, με ήθος ανώτερο και με βοήθεια τη πίστη προς τον Θεό, την πατρίδα και τον αγώνα ήσαν με ψυχή παλληκαρήσια, ατρόμητοι και υπήρξαν γενναίοι».
 
«Τα ονόματα των με δέος και σεβασμό απρόσμετρον αναφέρω αφού έχυσαν το άλικον αίμα τους για να βαφή βαθύχρωμη η αλουργίδα της ελληνικής μας φυλής και έσπειραν τα κόκκαλα των αρραγή θεμέλια δια να πυργωθεί επάνω των ασάλευτη η ελεύθερή εστία της ελληνικής μας Κύπρου και η Ένωση της με την μητέρα Ελλάδα. Δυστυχώς όμως οι κόποι και οι μόχθοι τα βάσανα και αι θυσίαι αγώνων κατεποντισθσαν εις τα βάθη των ακόρεστων φιλοδοξιών και των πολιτικών ακροβατισμών» κατέληξε την αφήγηση του για τους τέσσερις ήρωες ο Χριστάκης Τρυφωνίδης.
 
Για το τραγικό και πολύνεκρο ατύχημα στο Κουρδάλι, αναφέρθηκε εμπεριστατωμένα και ο Αρχηγός της ΕΟΚΑ, Γεώργιος Γρίβας Διγενής στα απομνημονεύματα του.
 
Οι τέσσερις ήρωες, όπως τους
περιγράφει ο Γεώργιος Γρίβας Διγενής

Ο Παναγιώτης Γεωργιάδης γεννήθηκε στα Λειβάδια της Λάρνακας και εργαζόταν στο υαλοπωλείο του Κώστα Πισσαρίδη στη Λευκωσία. Συμμετείχε στον αγώνα της ΕΟΚΑ από το 1955. Ο Γεωργιάδης συνεργάσθηκε στενά με τον Πολύκαρπο Γιωργκάτζη τον οποίο μετέφερε πολλές φορές όταν ήταν καταζητούμενος. Το 1956 ο Γεωργιάδης βγήκε καταζητούμενος από τους Βρετανούς και από τότε κατετάγη στις αντάρτικες ομάδες και σε κάποια στιγμή έγινε υπεύθυνος στην περιοχή Πιτσιλίας. Ο ήρωας υπήρξε πρότυπο αγνού, τίμιου και ανιδιοτελούς αγωνιστή και έπεσε σε ηλιακά 28 ετών.
 
Ο Αλέκος Κωνσταντίνου γεννήθηκε στην Κακοπετρία αλλά μεγάλωσε και πήγε σχολείο στην Αμμόχωστο, όπου αποφοίτησε από το Εμπορικό Λύκειο και εργαζόταν στον στρατό. Η αγωνιστική του δράση υπήρξε αξιόλογοι. Βγήκε καταζητούμενος τον Απρίλιο του 1958 μετά από την εκτέλεση του Βρετανού ανακριτή Ντιάρ μετά την ανατίναξη του κινηματοθεάτρου Ηραίον. Κατόπιν τούτου εστάλη στην περιοχή Πιτσιλιάς όπου έδρασε μέχρι τον θάνατό του. Ο Κωνσταντίνου υπήρξε ενθουσιώδης μαχητής και αγαπητός σε όλους.  
 
O Κώστας Αναξαγόρου γεννήθηκε στα Σπήλια και πολύ νωρίς μπήκε στη βιοπάλη διότι η οικογένεια του ήταν φτωχή και πολυμελής. Ο πατέρας του έπασχε από χρόνια ασθένεια και δεν μπορούσε να εργαστεί. Ο Αναξαγόρου ήταν από τους πρώτους κατοίκους των σπηλιών που συμμετείχαν στον αγώνα. Μάλιστα μύησε και την μνηστή του Μαρία Κλεάνθους στον αγώνα και έδωσε μεγάλες βοήθειες. Ο Αναξαγόρου ήταν σοφέρ και χρησιμοποιείτο για μεταφορές αγωνιστών, καταζητούμενων
 
Ο Ανδρέας Πατσαλίδης γεννήθηκε στα Καννάβια και παντρεύτηκε στο Κουρδάλι. Ήταν κτίστης και αναλάμβανε εργασίες του δασονομείου στα Πλατάνια. Στον αγώνα μετείχε με προθυμία και συνεργάστηκε στενά με τον Κώστα Αναξαγόρου. Παρεχώρησε την οικία του στο Κουρδάλι για να φυλάσσονται όπλα και πυρομαχικά.
 
Μαζί με τον Κώστα Αναξαγόρου και άλλους αγωνιστές από τα Σπήλια προχώρησαν στην αφαίρεση των ασυρμάτων από το δασικό σταθμό Πλατανιών ως και στην επίθεση κατά του σταθμού. Έπεσε σε ηλικία 25 ετών και άφησε απαρηγόρητη τη σύζυγό του και τα δύο του παιδιά τα οποία θα πρέπει να είναι περήφανα για τα όσα πρόσφερε ο πατέρας τους στον αγώνα.
 

Δειτε Επισης

Υπουργός Υγείας: Προσδοκία στήριξης από διεθνή κοινότητα για λύση στο Κυπριακό
Kατάργηση φορολόγησης εισοδήματος στο φιλοδώρημα υπαλλήλων με σύμβαση στη Δημόσια Υπηρεσία
Ενέκρινε τον προϋπολογισμό της Αρχής Ψηφιακής Ασφάλειας η Ολομέλεια
Ανησυχία Βουλευτών για μείωση του αποθεματικού του Ταμείου ΑΠΕ και ΕΞΕ
Αναμένει υλοποίηση έργων και προειδοποιεί η Συντ. Γονέων Σχολείων του Ύψωνα
Ξεδίπλωσε το πλάνο του για τα πρόστιμα ο Βαφεάδης-Στο τραπέζι η μείωση κατά 50% του εξώδικου υπό προϋποθέσεις
Μη διενέργεια ελέγχου σε όλες τις περιπτώσεις εσόδων της ΓΔ Ανάπτυξης διαπιστώνει η Ελεγκτική
BINTEO: Μαθητής συγκινεί... Ξυρίζει το κεφάλι του για να συμπαρασταθεί σε καρκινοπαθή καθηγήτρια
Αναμένει ανακοινώσεις από Υπουργεία για τα ενοίκια σε βιοτεχνικές ζώνες η Επ. Εσωτερικών
Aύξηση κατά 5,5% των υπό κυπριακή σημαία πλοίων ανακοίνωσε η Υφ. Ναυτιλίας