Πώς δύο γυναίκες με απώλεια ακοής έγιναν τα «αυτιά» των κωφών στον κορωνοϊό

Όλοι ήρθαμε αντιμέτωποι με το άγνωστο αυτές τις μέρες. Όλοι ακούσαμε νέες ορολογίες, όλοι έπρεπε να προσαρμοστούμε σε νέες δυσκολίες. Όμως κάποιοι άνθρωποι μπήκαν σ’ αυτή τη διαδικασία χωρίς καν να μπορούν να ακούσουν. Μπήκαν στην απομόνωση, ενώ αισθάνονται πιο απομονωμένοι από ποτέ…
 
Ο κορωνοϊός είναι μια ακόμη πιο περίπλοκη εμπειρία για τα άτομα με απώλεια ακοής. Όμως δύο Κύπριες, η Θέκλα Νεοκλέους και η Δέσποινα Ιωάννου, παρά τις δυσκολίες που και οι ίδιες αντιμετωπίζουν, ρίχθηκαν στην μάχη απέναντι του. Εντελώς εθελοντικά και χωρίς κανένα κέρδος, ξεκίνησαν από την πρώτη ημέρα να δίνουν τον δικό τους αγώνα για ενημέρωση των ατόμων με απώλεια ακοής, που βρέθηκαν πιο αποκομμένα από ποτέ από την ενημέρωση, την στιγμή που, όπως όλοι οι πολίτες, αγωνιούσαν, είχαν απορίες, είχαν ανάγκη από πληροφορίες.
 
Το διάγγελμα της σιωπής
Η απώλεια ακοής είναι ευρεία έννοια και οι τρόποι επικοινωνίας των ατόμων αυτών διαφέρουν. Γι’ αυτό και είναι εξαιρετικά σημαντικό να έχουν πρόσβαση σε ενημέρωση στην νοηματική, αφού κάποιοι μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορούν να παρακολουθήσουν τις εξελίξεις. Δυστυχώς, όπως εξήγησαν στον REPORTER η Δέσποινα και η Θέκλα, όχι μόνο δεν συμβαίνει αυτό, αλλά αυτοί οι άνθρωποι σήμερα αισθάνονται πιο απομονωμένοι από ποτέ.
 
Έφεραν ως παράδειγμα στην κουβέντα μας τα πρώτα διαγγέλματα του Προέδρου της Δημοκρατίας, τότε που όλοι οι Κύπριοι, κολλημένοι στην τηλεόραση, περίμεναν να ακούσουν τι θα ανακοινωθεί. Δεν υπήρχε παράθυρο με διερμηνέα στη νοηματική, ούτε υπότιτλοι. Και κάποιοι Κύπριοι δεν άκουσαν…
 
«Είναι λες και βλέπαμε μόνο τις κινήσεις του Προέδρου. Είχα σκεφτεί να βάλω τον γιο μου, που είναι εφτά χρονών, να μου μεταφράζει. Οι σκέψεις των μεγάλων, όμως, δεν πάνε στα μυαλά των  μικρών», εξηγεί η Θέκλα.
 
«Νοιώσαμε απομονωμένοι», τονίζει η Δέσποινα, περιγράφοντας την προσπάθειά της να διαβάσει τα χείλη του Προέδρου. «Δεν το λέμε για να κατηγορήσουμε τον Πρόεδρο. Ίσως να μην έχουν αντιληφθεί στο κράτος μας ότι ανήκουμε κι εμείς στην κοινωνία της Κύπρου, πληρώνουμε κι εμείς φόρους, κάνουμε τα ίδια πράγματα με όλους, με μια διαφορά: Χωρίς την ακοή μας», τονίζει.
 
Και δεν γνωρίζουν όλα τα άτομα με απώλεια ακοής να διαβάζουν τον γραπτό λόγο ή τα χείλη. Αν και κάποιοι χειρίζονται και τους τρεις τρόπους, κάποιοι άλλοι χρειάζονται οπωσδήποτε διερμηνεία στη νοηματική.
 
Τελικά περιορίστηκαν στους τίτλους, στο κάτω μέρος της τηλεόρασης και έψαχναν εκ των υστέρων να διαβάσουν στο διαδίκτυο και να ρωτήσουν γνωστούς… «Δεν χωράνε μέσα σε ένα μάτι φωνές, διαγγέλματα, νέα μέτρα. Κουραστήκαμε και το άσχημο είναι ότι δεν καταλαβαίναμε. Έπρεπε να ενημερωνόμασταν κι εμείς μαζί με όλους τους άλλους», λέει η Θέκλα.
 
Ακόμη και τα ολιγόλεπτα δελτία ειδήσεων στην νοηματική δεν αρκούν, ιδιαίτερα αυτές τις μέρες. «Όλοι οι συμπολίτες μας έχουν συνέχεια ενημέρωση, από το πρωί μέχρι αργά το βράδυ, κι εμείς έχουμε εκείνα τα λίγα λεπτά, που λένε μόνο τα πιο σημαντικά», σημειώνει η Δέσποινα. Όπως τονίζουν, τουλάχιστον το ΡΙΚ που είναι κρατικό κανάλι, θα έπρεπε να βάζει υποτίτλους και διερμηνέα. Όλοι οι πολίτες έχουν το ίδιο δικαίωμα στην ενημέρωση. «Γνωρίζουν όλοι ότι υπάρχει νοηματική γλώσσα. Πόσες φορές έχω δει τους κωφούς/βαρήκοους να λένε με παράπονο πόσο απομονωμένοι είναι», υπογραμμίζει η Θέκλα.
 
Η ανάγκη έγινε προσφορά
Η Δέσποινα είχε δημιουργήσει μία σελίδα από τον Δεκέμβριο για την ενημέρωση ατόμων με απώλεια ακοής. Μετά το πρώτο διάγγελμα του Προέδρου και το τεράστιο κενό που δημιούργησε στους κωφούς η εξαίρεσή τους από τη διαδικασία, η Θέκλα της πρότεινε την βοηθήσει, ώστε να ενημερώνουν και να βοηθούν άτομα με απώλεια ακοής και η συνεργασία τους εξελίσσεται άψογα.
 
«Ως πρώην παρουσιάστρια δελτίου ειδήσεων στην νοηματική γλώσσα, ξέρω πως είναι αδύνατον να μεταφράσεις λέξη προς λέξη την είδηση. Τα απλοποιούμε για να είναι κατανοητά προς τους κωφούς και τους βαρήκοους. Το ίδιο κάνουμε με την Θέκλα με τις ενημερώσεις», εξηγεί η Δέσποινα.
 
Κι αυτό που κάνουν είναι πραγματικά αξιοθαύμαστο. Είναι η απόδειξη πως δύο ενεργοί πολίτες αρκούν για να κάνουν τον κόσμο ένα πιο φιλόξενο μέρος. Προφανώς δεν έπρεπε να «αντικαθιστούν» το κράτος στην ενημέρωση των ατόμων με απώλεια ακοής για τόσο σοβαρά ζητήματα. Το γεγονός, όμως, ότι το έκαναν και το κάνουν, είναι η απόδειξη πως όταν θέλεις πραγματικά να προσφέρεις στην κοινωνία, τίποτα δεν σε σταματά.
 
«Με τη Δέσποινα είπαμε και ξαναλέμε ότι δεν θέλουμε κανένα άτομο με απώλεια ακοής να μην ενημερώνεται εν καιρώ πανδημίας», επισημαίνει η Θέκλα, μια επισήμανσή που γίνεται πολλές φορές κατά τη διάρκεια της διαδικτυακής μας συζήτησης.
 
Και δεν ήταν απλό το έργο που ανέλαβαν. Για παράδειγμα, όταν βγήκαν οι οδηγίες για την αποστολή των μηνυμάτων στο 8998, η Δέσποινα και η Θέκλα ετοίμασαν βίντεο που εξηγούσαν στην νοηματική σε τι αντιστοιχούσε ο κάθε αριθμός. Το έκαναν κι ύστερα έμαθαν πως δεν λειτουργούσε η υπηρεσία των sms και αναγκάστηκαν να κάνουν νέα ενημέρωση, για το πώς συμπληρώνεται το έντυπο Β.  Κι όταν επαναλειτούργησε η διαδικασία των sms, έπρεπε ξανά να ενημερώσουν. Συνολικά έκαναν μία σειρά από βίντεο για να εξηγήσουν μόνο τη διαδικασία της κατ’ εξαίρεσης εξόδου και να δείξουν παραδείγματα πώς ακριβώς πρέπει να συντάσσεται το μήνυμα. Έφτιαξαν οκτώ διαφορετικά βίντεο, ένα για κάθε αριθμό…

 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Μια αλλιώτικη διαμαρτυρία των κωφών/βαρήκοων-«Έχουμε δικαίωμα στην ενημέρωση»
 
Πώς κάνεις αναστολή δανείου στη νοηματική;
«Καθίσαμε με την Θέκλα και εξηγήσαμε στους κωφούς ότι δεν υπάρχουν φάρμακα για να αντιμετωπίσουμε τον κορωνοϊό. Ότι δεν είναι για λίγες μέρες. Τους λέγαμε συμβουλές, πόσο σημαντικό είναι να παραμένουν στο σπίτι, συμβουλές για το πλύσιμο των χεριών, της καθαριότητας. Tους δίναμε ελπίδες και αισιόδοξα μηνύματα, αγάπη έστω και μέσα από βιντεάκια», αναφέρει η Δέσποινα.
 
«Δεν περιμένουμε οφέλη από κανέναν. Θέλουμε μόνο να μην μείνει πίσω κανένας πολίτης. Πάντα ενωμένοι, όλοι μπροστά», τονίζει η Θέκλα. Η βοήθεια που έχουν προσφέρει αυτές τις ημέρες οι δύο γυναίκες δεν περιγράφεται. Όπως λένε, με το που μπαίνουν στο διαδίκτυο, δέχονται καταιγισμό βιντεοκλήσεων, μέχρι και δέκα ταυτόχρονα, από άτομα που ζητούν να τους εξηγήσει κάποιος στη νοηματική διαδικασίες που πρέπει να ακολουθούν. Για παράδειγμα, κάποιοι συνάνθρωποί μας ήθελαν να τους εξηγήσουν πώς να πληρώσουν διαδικτυακά τους λογαριασμούς τους, πώς να καταθέσουν τις κοινωνικές τους ασφαλίσεις, γιατί πάντοτε πήγαιναν εκεί. Ρωτούσαν πώς πρέπει να γίνει η διαδικασία για αναστολή του δανείου τους, πώς να κάνουν αίτηση για τα κυβερνητικά σχέδια…
 
Και η Δέσποινα και η Θέκλα ακούραστα προσπαθούν να ανταποκριθούν σε όλον αυτό τον καταιγισμό ερωτημάτων…
 
Ευτυχώς, εξηγούν, έχουν και την καλή διάθεση και τη βοήθεια των διερμηνέων, που από την πρώτη στιγμή στάθηκαν δίπλα τους. Όπως λένε, δεν είναι εύκολο ούτε και γι’ αυτούς. «Τους ευχαριστούμε θερμά, γιατί χωρίς αυτούς θα ήμασταν απομονωμένοι», υπογραμμίζει η Δέσποινα.
 
Στη σελίδα βάζουν όλα τα links που υπάρχουν διαθέσιμα από τα κανάλια για να παρακολουθούν όσες φορές θέλουν τους διερμηνείς στα δελτία ειδήσεων. Δυστυχώς κι αυτά είναι λίγα. Έκκλησή τους είναι να ανεβαίνουν από τα κανάλια περισσότερα.
 
Πίσω από μια μάσκα
Ένα συγκλονιστικό στοιχείο, που ίσως κανείς μας να μην σκέφτηκε τις μέρες αυτές, είναι πως για πολλά άτομα με απώλεια ακοής, τα χείλη αποτελούν βασικότατο εργαλείο επικοινωνίας. Και τώρα, για λόγους ασφαλείας όλων μας, τα χείλη είναι κρυμμένα πίσω από μια μάσκα…
 
Όπως μας εξηγεί η Θέκλα, έτυχε να την σταματήσουν για αστυνομικό έλεγχο. «Ο αστυνομικός φορούσε μάσκα και μιλούσε μόνος του. Από πού έπρεπε εγώ να πάρω τα λόγια του; Από τα μάτια του;». Όταν του εξήγησε πως έχει απώλεια ακοής, της έκανε νόημα «κόλλα» και του έδειξε το έντυπό της. Για ένα κωφό άτομο, που είναι χρήστης της νοηματικής και δεν ξέρει τον γραπτό λόγο, είναι εξαιρετικά δύσκολο να επικοινωνήσει και η μάσκα το καθιστά ακόμη δυσκολότερο. «Πρέπει να μπορούν να ακούνε χωρίς να τραβάνε συνέχεια το αυτί της κοινωνίας των ακουόντων», λέει η Θέκλα χαρακτηριστικά. «Τρέμουμε στην ιδέα να μην κολλήσουν οι διερμηνείς κορωνοϊό. Τα αυτιά τους είναι και δικά μας. Τα μάτια μας δικά τους».
 
Η σκέψη ότι η μάσκα θα καταστεί υποχρεωτική για την προστασία της υγείας μας, είναι τρομακτική για τους ανθρώπους που εξαρτώνται τόσο πολύ από τα χείλη. «Όταν είναι όλοι με μάσκα, δύσκολα θα τα βγάλουμε πέρα», λέει η Θέκλα. «Τα χείλη σου είναι τα αυτιά μου. Αν τα κρύβεις δεν μπορώ να σε ακούσω», λέει η Δέσποινα. Έχουν δει ότι στο εξωτερικό κυκλοφόρησαν κάποιες μάσκες με διάφανο «παράθυρο» μπροστά από τα χείλη, όμως κάτι τέτοιο δεν είναι διαθέσιμο στην Κύπρο.
 
Ακόμη και ο γραπτός λόγος δεν είναι πάντα αρκετός. Δεν έχουν όλα τα άτομα με απώλεια ακοής την ίδια ευχέρεια στον γραπτό λόγο, υπάρχουν άτομα που γράφουν όπως μιλούν στην νοηματική, δηλαδή με τις δικές της λέξεις και τη δική της σύνταξη. Κι αν τα άτομα αυτά χρειαστεί να κάνουν τεστ; Αν χρειαστούν θεραπεία; Δεν θέλουν να τους λένε τα βασικά, θέλουν να τους τα λένε αναλυτικά, όπως τα εξηγούν οι γιατροί σε οποιονδήποτε ασθενή. Θέλουν ισότητα. Απέναντι στην κοινωνία και απέναντι στον κορωνοϊό.