«Υπερβολική και βεβιασμένη η κοινωνική φοβία απέναντι σε ασθενείς με κορωνοϊό»

Το μούδιασμα και ο πανικός γύρω από τον κορωνοϊό, συνεχίζουν να επικρατούν ανάμεσα στην κοινωνία, η οποία προσπαθεί συνεχώς να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα που προέκυψαν. Μιας κοινωνίας που άλλαξε λόγω του ιού, τόσο τους ρυθμούς, όσο και τις συνήθειές της.

Από μια τόσο ξαφνική αλλαγή στους ρυθμούς της κοινωνίας, θα μπορούσε κάποιος εύκολα να σκεφτεί, ότι ίσως αναπτυχθεί το φαινόμενο του κοινωνικού στίγματος, απέναντι σε αυτούς που έχουν προσβληθεί από τον κορωνοϊό.

Στο παρελθόν τέτοια φαινόμενα, ήταν συνηθισμένα, όπως στην περίπτωση των λεπρών, τους οποίους απομόνωναν, υπό το φόβο να μην μεταδώσουν τον ιό.

Θα μπορούσε όμως να υπάρξει σήμερα το φαινόμενο του κοινωνικού στιγματισμού, απέναντι στους ανθρώπους που προσβλήθηκαν από κορωνοϊό;

Μιλώντας στον REPORTER, o κοινωνιολόγος Νεκτάριος Παρτασίδης ανέφερε ότι,ίσως το μόνο σίγουρο είναι πως με το τέλος της πανδημίας από την ιογενή λοίμωξη του κορωνοϊού (COVID-19), τόσο τοπικά όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο, ο κόσμος όπως τον γνωρίζαμε μέχρι σήμερα, από πολλές απόψεις δεν θα είναι ποτέ ο ίδιος όπως πριν. Σχετικά με το φαινόμενο του κοινωνικού στίγματος, οφείλουμε αρχικά να σημειώσουμε πως συνιστά μέρος της ερμηνευτικής κοινωνιολογίας και κεντρικό θεωρητικό πυλώνα του Έρβινγκ Γκόφμαν, σε συνάφεια και με τις προεκτάσεις που συνεπάγεται για το κοινωνικό γίγνεσθαι. Έπειτα, η πρώτη σκέψη όπου αναφύεται για την περίοδο του αναγκαίων μέτρων φυσικού «κοινωνικού περιορισμού» (ας μην ξεχνάμε ότι κοινωνικά μας ενώνει ψηφιακά και το διαδίκτυο μέσω των τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας) που διανύουμε στην Κύπρο ακολουθώντας τα δραστικά μέτρα και άλλων ευρωπαϊκών ή μη κρατών, λόγω της νέας ιογενούς λοίμωξης του κορωνοϊού (COVID-19) που έλαβε πανδημικές διαστάσεις, είναι το κατά ήμισυ γνωστό παροιμιώδες απόφθεγμα το οποίο αποδίδεται στον Άντριου Σμιθ. Ότι δηλαδή ενδέχεται να υποβόσκουν πραγματικά ρίσκα για τα κοινωνικά σύνολα “oι άνθρωποι να φοβούνται ό,τι δεν μπορούν να κατανοήσουν και να μισούν ό,τι δεν μπορούν να κατανικήσουν”».

Ο κ. Παρτασίδης εξήγησε πως η προσωπική του εκτίμηση είναι ότι την κυπριακή κοινωνία -δεδομένης και της κοινωνικής (προ)ιστορικότητας, την οποία κουβαλά πολιτισμικά ως τόπος- η διαπίστωση περί κοινωνικής φοβίας είναι κάπως υπερβολική και ίσως βεβιασμένη.

«Εκείνο που παρατηρείται, είναι μάλλον ένα έντονο “κοινωνικό μούδιασμα” που κυριότερα οφείλεται στις πρωτόγνωρες συνθήκες προσαρμογής -για τα σύγχρονα δεδομένα- που έχουν διαμορφωθεί με βάση τοπικές και διεθνείς κλίμακες, σε συνδυασμό με τη ροή πληροφοριών ή συχνότητας χαρακτηριστικών λέξεων που κυκλοφορούνται από τα παραδοσιακά και νέα μέσα επικοινωνίας (χωρίς να εξαιρούνται οι ιδιωτεύοντες χρήστες αυτών των μέσων). Σε τούτο, συμβάλλουν οι επεξηγηματικές προσεγγίσεις αναφορικά με προσδιορισμό της φύσης ή παρελκόμενων του δεδομένου υγειονομικού προβλήματος, το οποίο εν δυνάμει συνιστά πηγή κοινωνικής αστάθειας, αποδιοργάνωσης, αβεβαιότητας, και ηθικού πανικού, διότι στην ουσία του εφάπτεται και είναι αναπόσπαστο μέρος των κοινωνικών δομών».

Επιπλέον, όπως ανέφερε «χρειάζεται να υπογραμμιστεί, πως ανεξαρτήτως “οικονομικής στάθμισης” στην πυραμίδα της κοινωνικής διαστρωμάτωσης, οι άνθρωποι μηδενός εξαιρουμένου, παραμένουν -αν και σε διαφορετικούς βαθμούς- εκτεθειμένοι στις επιπτώσεις των διάφορων βιοφυσικών ή άλλων κινδύνων που ανακύπτουν. Η ρευστή κατάσταση την οποία βιώνουμε ως παρούσα κοινωνική πραγματικότητα, σε επίπεδο της (εκάστοτε) οργανωμένης διακυβέρνησης αναφορικά με την Κυπριακή Δημοκρατία, όπως και σε επίπεδο τεχνοκρατικής θέσμισης και χάραξης κοινωνικής πολιτικής, το λιγότερο πρέπει να αποτελέσει αφορμή για ανθρωποκεντρική επανίδρυση των οιονδήποτε «στάσιμων» κοινωνικών συντεταγμένων και διαρρυθμίσεων, σε συνάρτηση με το πρότυπο Πίεσης και Απελευθέρωσης (PAR model) του Πιερ Μπλάηκη, τη δημιουργία προληπτικών και προδραστικών μηχανισμών (π.χ. Εταιρεία Ανάλυσης Κινδύνου, Καναδικό Δίκτυο Ρίσκων και Κινδύνων) απέναντι σε ελλοχεύοντες -και ενδεχομένως θανάσιμους- βιοκινδύνους, άλλες φυσικές ή μη καταστροφές, σε σχέση με ενδυνάμωση των επιπέδων κοινωνικής ανακλαστικότητας, για να θυμηθούμε και τον Άντονι Γκίντενς».

Επισήμανε εξάλλου πως «στη φιλοσοφική εποχή της (μετα)νεωτερικότητας, οι κοινωνίες της διακινδύνευσης που πραγματεύεται στο έργο του ο Ούλριχ Μπεκ, καταγράφεται πως είναι αναπόδραστα συνυφασμένες με τα κάθε λογής ρίσκα, τα οποία συστήνουν -τρόπον τινά- τη νέα κανονικότητα για τον σύγχρονο κοινωνικό κόσμο».

Πρέπει να ελαχιστοποιηθεί το ενδεχόμενο αποξένωσης των νοσούντων

Το ενδεχόμενο αποξένωσης των προσώπων που έχουν προσβληθεί από τον κορωνοϊό, είναι ορατό, ωστόσο, πρέπει όλοι μας να συμβάλουμε, ο καθένας με τον δικό του τρόπο για να μην φθάσουμε σε αυτό το αποτέλεσμα.

Σύμφωνα με τον κ. Παρτασίδη, «χάριν κοινωνιολογικής ακρίβειας, οφείλουμε να σημειώσουμε ότι και για το ζήτημα των προσβληθέντων από την ιογενή λοίμωξη του νέου κορωνοϊού (COVID-19), δεν πρόκειται καθόλου περί αποξένωσης, αλλά περί ενδεχόμενης απαξίωσης. Δηλαδή την διαφοροποιητική κατηγοριοποίηση (π.χ. βιολογικά και άλλα χαρακτηριστικά, κουλτούρα, κοινωνικοοικονομική θέση, κατάσταση υγείας, πολιτισμικοί κώδικες και πρακτικές), που ενέχεται στο αρνητικό επένδυμα του κοινωνικού στιγματισμού, όπως ακριβώς συνέβαινε άλλοτε και όπως εξακολουθεί να συμβαίνει ανά την υφήλιο, με αποτέλεσμα να απολήγει ενίοτε και σε κοινωνικό αποκλεισμό».

Προκειμένου να σκιαγραφήσουμε έναν αδρό ορισμό, ο κοινωνικός στιγματισμός εξυπακούεται, όπως σημιεώνει, «το αναγνωριστικό σημάδι, εξ’ ου και το “σημείο στίξης”, η “δερματοστιξία” (τατουάζ), κλπ. Σε γενικές γραμμές, συνεπάγεται την απόδοση συγκεκριμένων εμφανών ή μη “χαρακτηριστικών γνωρισμάτων” -όπου ίσως να παραμορφώνουν την αλήθεια- σε ανθρώπινα πρόσωπα (π.χ. μεμονωμένα άτομα ή και σύνολα ομάδων), στοχεύοντας στην “αποκόλληση” και εντέλει τον καθολικό “αποδιωγμό” από τον κοινωνικό ιστό».

Το κοινωνικό παράδειγμα από το παρελθόν της ανθρώπινης ιστορίας -παρότι τότε δεν υπήρχε αντίστοιχη ορολογία- καταδεικνύει ότι ο κοινωνικός στιγματισμός, στην καθημερινότητα εντοπίζεται αρκετά διάχυτος (π.χ. σημάδεμα σκλάβων, τελετές περάσματος), αφού ανέκαθεν, προβαλλόταν ως ευκαιριακό μέσο για εξάσκηση επίσημου ή ανεπίσημου κοινωνικού ελέγχου, ειδικότερα εφ’ όσον στενές ή ευρύτερες περιστάσεις το ευνοούσαν.

«Υπό τις περιστάσεις σαφώς και για την κυπριακή κοινωνία επικρέμαται αναλογικά τέτοια πιθανότητα, η οποία χρειάζεται να ελαχιστοποιηθεί μέσα από αξιόπιστες και έγκυρες, ενημερωτικού τύπου πληροφορίες, που παρέχονται -μεταξύ άλλων- από την επιστημοσύνη και τις γνώσεις επαϊόντων, ερευνητικών κέντρων, αρμοδίων φορέων και οργανισμών, όπως και την αναμετάδοσή τους από αντικειμενικά παραδοσιακά και νέα μέσα επικοινωνίας.».

Οι αντιδράσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα «troll»

Σε ότι αφορά τις αντιδράσεις των πολιτών αναφορικά με τα μέτρα που έλαβε και συνεχίζει να λαμβάνει η Κυβέρνηση, αλλά και τη διακωμώδηση διαφόρων γεγονότων γύρω από τον ιό, ο κοινωνιολόγος στράφηκε στο θέμα της κοινωνικής μόρφωσης.

«Η κοινωνική μόρφωση διαχωρίζεται σε υψηλή και χαμηλή και εκδηλώνεται μέσα από νοοτροπίες και συμπεριφορές. Επιπλέον, είναι συγκρίσιμη/μετρήσιμη με κοινωνικούς δείκτες, όμως δεν εξυπακούεται ποσοτικό μέγεθος, αλλά ποιοτικό μέγεθος. Αφορά την πολιτισμική ωριμότητα/ανωριμότητα που εκδηλώνεται στον χώρο και τον χρόνο, η οποία παράλληλα απορρέει από τα ποσοστά “αποθεμάτων” κοινωνικής ιστορικότητας και πολιτικής παράδοσης, τα οποία διαθέτει οποιαδήποτε κοινωνία. Νομίζω όμως δεν χρειάζεται να επεκταθώ περαιτέρω».

«Oι ουρές στις υπεραγορές αποτέλεσμα ηθικού πανικού»

Εξάλλου, το τελευταίο διάστημα είδαν το φως της δημοσιότητας φωτογραφίες και βίντεο από υπεραγορές στο εξωτερικό, που άδειασαν λόγω του κορωνοϊού, ενώ και στην Κύπρο είδαμε φαινόμενα όπου πολίτες είχαν σχηματίσει σε αρκετές υπεραγορές ουρές για να ψωνίσουν.

Σύμφωνα με τον κ. Παρτασίδη, «η σπασμωδική αυτή αντίδραση, όπως παρατηρήθηκε τοπικά σε διάφορους ευρωπαϊκούς και άλλους πληθυσμούς, κατά κανόνα τείνει να πυροδοτείται κυρίως από το γενικό αίσθημα ηθικού πανικού, που μπορεί προσωρινά ή και μόνιμα να επικρατεί με κεντρικό συστατικό ένα μετέωρο “πέπλο φόβου”, κατόπιν εκδήλωσης ή έκθεσης σε ακραίους κινδύνους, όπου η πλειοψηφία των ανθρώπων διατηρεί συγκεχυμένα ή καθ’ υπερβολή την εντύπωση ότι απειλείται τόσο η ατομική φυσική ύπαρξη, όσο και το ίδιο το κοινωνικό σύνολο στο οποίο ανήκουν».

Σημείωσε εξάλλου ότι «ο ηθικός πανικός, συνήθως προκύπτει μέσα από εσφαλμένους ή σκόπιμους χειρισμούς πραγματικών ή κατασκευασμένων κινδύνων, την πρόκληση αγανάκτησης του “δημοσίου αισθήματος” από την καθ’ οιονδήποτε τρόπο μαζική διάδοση υποθετικών, ψευδών, αβάσιμων ή άλλως πως πληροφοριών, για γεγονότα ή καταστάσεις (π.χ. βιοτρομοκρατία, φυσικές καταστροφές, πολεμικές συρράξεις, ενεργειακή κρίση) και κατά συνέπεια τα μεγέθη των ρίσκων που συνεπάγονται».

Δειτε Επισης

Δίωρη στάση εργασίας από τους χαμηλόμισθους της ΙΣΟΤΗΤΑΣ-Φωνές για στασιμότητα στην ανέλιξη
Δεν υποχωρεί η σκόνη, παραμένει η θερμή αέρια μάζα-Στους 26 βαθμούς Κελσίου η θερμοκρασία
Ακούει εισηγήσεις και καθορίζει τα επόμενα βήματα για την κοινωνική ένταξη μεταναστών ο ΥΠΕΣ
Διφορούμενες οι αντιδράσεις για τα μέτρα-Φόβοι για νέα φυγή στα κατεχόμενα για καύσιμα
Υπουργός Υγείας: Προσδοκία στήριξης από διεθνή κοινότητα για λύση στο Κυπριακό
Kατάργηση φορολόγησης εισοδήματος στο φιλοδώρημα υπαλλήλων με σύμβαση στη Δημόσια Υπηρεσία
Ενέκρινε τον προϋπολογισμό της Αρχής Ψηφιακής Ασφάλειας η Ολομέλεια
Ανησυχία Βουλευτών για μείωση του αποθεματικού του Ταμείου ΑΠΕ και ΕΞΕ
Αναμένει υλοποίηση έργων και προειδοποιεί η Συντ. Γονέων Σχολείων του Ύψωνα
Ξεδίπλωσε το πλάνο του για τα πρόστιμα ο Βαφεάδης-Στο τραπέζι η μείωση κατά 50% του εξώδικου υπό προϋποθέσεις