Η μεγαλοκαρδία του Γρίβα και η… καρδιά του που εξαφανίστηκε

Σαράντα έξι χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από τον θάνατο του Αρχηγού της ΕΟΚΑ, Στρατηγού Γεώργιου Γρίβα Διγενή, ο οποίος βρέθηκε νεκρός στο μπάνιο της οικίας που χρησιμοποιούσε ως κρησφύγετο στον Άγιο Νικόλαο στη Λεμεσό.
 
Όπως και σε άλλες περιπτώσεις ηγετών, ή σημαντικών προσώπων, έτσι και στην περίπτωση του Γρίβα Διγενή, τον θάνατο του, ακολούθησε μια ακατάσχετη παραφιλολογία, στα όρια της συνωμοσιολογίας, για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες έχασε τη ζωή του.
 
Ο δρ. Λάκης Αναστασιάδης στο βιβλίο του «Κυπρίων Ιατρών Έργα», δίνει μια ξεκάθαρη εικόνα για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες ο Γρίβας Διγενής απεβίωσε στις 27 Ιανουαρίου 1974, σχεδόν επτά μήνες πριν τα τραγικά γεγονότα του πραξικοπήματος και της τουρκικής εισβολής. Γεννημένος το 1898, τον Ιανουάριο του 1974, ο Γεώργιος Γρίβας διένυε το 76^ο έτος της ζωής του με τα περισσότερα χρόνια να τα περνά στα πεδία των μαχών. Από την Μικρασιατική Εκστρατεία το 1919, τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και τον αιματηρό εμφύλιο που ακολούθησε στην Ελλάδα, το 1955 βρέθηκε στην Κύπρο για τον Εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ.
Σύμφωνα με πρόσωπα του περιβάλλοντός του καθ΄όλη τη διάρκεια αυτής της πορείας, η κατάσταση της υγείας του ήταν άριστη.

Η επιδείνωση της κατάστασής της υγείας του
Η κατάσταση της υγείας του Γεωργίου Γρίβα Διγενή επιδεινώθηκε τον Οκτώβριο του 1973. Επειδή οι συνθήκες στο κρησφύγετό του στη Λεμεσό, δεν ήταν κατάλληλες, μεταφέρθηκε σε νέο κρησφύγετο το οποίο ετοιμάστηκε για τον σκοπό αυτό, στην κατοικία του ζεύγους Μάριου και Έλλης Χριστοδουλίδη, στο ίδιο σπίτι που διέμενε και κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού Αγώνα, στην περιοχή Αγίου Νικολάου.
 
Εκεί, κλήθηκε ο βαφτιστικός και αδελφότεκνoς του, παθολόγος καρδιολόγος, Δώρος Παπαπέτρου, από τη Λάρνακα για να τον εξετάσει. Ο γιατρός του συνέστησε φαρμακευτική αγωγή και τον ξανά επισκέφθηκε τον Ιανουάριο του 1974, μετά την επιδείνωση της κατάστασης της υγείας του.
 
«Ο Διγενής ένιωθε φοβερή εξάντληση και είχε σοβαρή δύσπνοια. Δεν ήταν σε θέση να ανέβει μόνος τα σκαλιά του ιατρείου του ακτινολόγου Παυλίδη και τον μετέφερα στα χέρια μου», δήλωσε ο Μάριος Χριστοδουλίδης που τον συνόδευσε στο γιατρό.
 
Σε έκθεση που ετοίμασε ο ακτινολόγος Σπύρος Παυλίδης μετά τον θάνατο του Γρίβα , στις 4 Φεβρουαρίου, έγραψε ότι, «διαπιστώθηκε μεγάλη καρδιά με συμφόρηση των πνευμόνων, ως αποτέλεσμα ανεπάρκειας της αριστερής κοιλίας και συνέστησαν στον Στρατηγό Γρίβα στην παρουσία του κ. Χριστοδουλίδη, ότι η κατάσταση της υγείας του είναι πολύ σοβαρή και χρήζει άμεσης εισδοχής σε κλινική και αυστηρής παρακολούθησης από καρδιολόγο».
 
Σύμφωνα με τον γιατρό, ο Διγενής ευχαρίστησε τον γιατρό και του είπε ότι θα σκεφθεί και θα αποφασίσει τι θα κάνει. Ούτε ακόμα και οι πολύ αγαπημένοι του άνθρωποι, Μάριος και Έλλη, δεν μπόρεσαν να τον πείσουν να εισαχθεί σε κλινική, ούτε δέχθηκε πρόταση τους για μεταφορά των απαραίτητων ιατρικών μηχανημάτων στο κρησφύγετο.
 
Τις επόμενες ημέρες, σύμφωνα με το ζεύγος Χριστοδουλίδη που τον φιλοξενούσε, η κατάσταση του ήταν σταθερή. Διατηρούσε πνευματική διαύγεια, το χιούμορ του και διαπίστωνε μόνος, παίρνοντας τον σφυγμό του, την ύπαρξη αρρυθμίας ή διαλείψεων, όπως τις χαρακτηρίζει ο ίδιος.
 
Η μέρα του θανάτου του
Στις 27 Ιανουαρίου του 1974, ημέρα Κυριακή ο Στρατηγός Διγενής ξύπνησε νωρίς, έφαγε πρόγευμα και στρώθηκε στο γράψιμο, όπως ήταν η καθημερινή του ρουτίνα, σύμφωνα με την κ. Έλλη Χριστοδουλίδου. Ενώ πλησίαζε το μεσημέρι και η οικοδέσποινα βρισκόταν στην κουζίνα, ο Διγενής, βρισκόταν δίπλα ακριβώς στο μπάνιο και αστεϊζόταν μαζί της.
 
«Ξαφνικά, άκουσα ένα μπαμ και ανοίγοντας την πόρτα του μπάνιου, είδα τον Αρχηγό σωριασμένο, μπρούμύτα στο έδαφος. Παρατήρησα ένα γδάρσιμο στο δεξί μέρος του μετώπου του, που προφανώς προκλήθηκε από τη πτώση του. Προσπάθησαν να του δώσω τις πρώτες βοήθειες δοκιμάζοντας ακόμα και το φιλί της ζωής, αλλά χωρίς αποτέλεσμα», δήλωσε στον δρ. Λάκη Αναστασιάδη η κ. Έλλη Χριστοδουλίδου. Αμέσως ειδοποιήθηκαν οι γιατροί Τάκης Αριστείδου και Γαστών Σχίζας, με τον δεύτερο να διαπιστώνει τον θάνατό του.
 
«Το έμαθε ο Μακάριος»
Το ίδιο βράδυ, ο προσωπικός γιατρός του, Δώρος Παπαπέτρου ζήτησε τηλεφωνικά, από τον παθολογοανατόμο Χριστόδουλο Λιβέρη να μεταβεί από τη Λευκωσία στη Λεμεσό, για να ταριχεύσει τη σορό, κάποιου δήθεν Ελλαδίτη αξιωματικού που θα αποστέλλετο στο εξωτερικό.
 
Σύμφωνα με την κ. Έλλη, «είναι γεγονός ότι υπήρξε αυτή η σκέψη, δηλαδή να μεταφερθεί η σορός μυστικά, για αυτό και κρύψαμε τη σορό μέσα στο κρησφύγετο. Όμως γύρω στα μεσάνυκτα μας επισκέφθηκε ο αγωνιστής Αντώνης Γεωργιάδης, συγκάτοικος του Διγενή στο ίδιο κρησφύγετο κατά τον απελευθερωτικό αγώνα και μας πληροφόρησε ότι ο γιατρός Σχίζας, πανικοβλημένος από το συμβάν, αποκάλυψε σε γνωστούς του, τον θάνατο του Διγενή και ότι ο Μακάριος ήδη το έχει μάθει».
 
Τι κατέδειξε η νεκροτομή
Έτσι, αντί ταρίχευση την επομένη το πρωί της 28^ης Ιανουαρίου, διενεργήθηκε νεκροτομή επί τόπου από τον παθολογοανατόμο γιατρό Χριστόδουλο Λιβέρη, στην παρουσία των γιατρών Δώρου Παπαπέτρου και Τάκη Αριστείδου. Παρευρίσκετο και ο χημικός Νίκος Σέρβος από τη Λευκωσία.  Η καρδιά, η αορτή, η τραχεία και οι πνεύμονες του Διγενή παραλήφθηκαν από τον γιατρό Χριστόδουλο Λιβέρη, ο οποίος επέστρεψε την ίδια μέρα στη Λευκωσία.

Ο ξαφνικός θάνατος του Γρίβα, όπως τον περιέγραψε, η παρούσα στο συμβάν Έλλη Χριστοδουλίδου, συνάδει με κοιλιακή μαρμαρυγή, μια θανατηφόρα αρρυθμία που συχνά επισυμβαίνει στους ασθενείς με σοβαρής μορφής στένωση της αορτικής βαλβίδας και επιφέρει τον θάνατο σε μερικά δευτερόλεπτα. Η παρουσία δε του αορτικού ανευρύσματος στην ανιούσα αορτή, που περιέγραψε ο γιατρός Λιβέρης, ήταν αποτέλεσμα της σοβαρού βαθμού χρόνιας στένωσης της αορτικής βαλβίδας.
 
Χάθηκε η καρδιά του
Ο γιατρός Χριστόδουλος Λιβέρης αφού ταρίχευσε την καρδιά του Διγενή τη φύλαξε στο χημείο του στη Λευκωσία. Όταν τον Απρίλιο του 1978 ο αγωνιστής Μάριος Χριστοδουλίδης, στο σπίτι του οποίου πέθανε ο Αρχηγός της ΕΟΚΑ, ζήτησε την ταριχευμένη καρδιά του Αρχηγού, για να την εκθέσουν στο προγραμματιζόμενο να λειτουργήσει Μουσείο Αγώνος, η καρδιά δεν υπήρχε. Δόθηκαν δύο εκδοχές από τον γιατρό Λιβέρη και τον βοηθό του Ανδρέα Λεωνίδου.
 
Η πρώτη εκδοχή ήταν ότι ο βοηθός στο Χημείο Ανδρέας Λεωνίδου, «την πήρε και την έθαψε κάποια μέρα, κάπου στο χωριό του, γιατί τους τηλεφωνούσαν και τους απειλούσαν». Όταν η εκδοχή αυτή δεν θεωρήθηκε πειστική, τότε και οι δύο ισχυρίστηκαν ότι, «η γυάλα με την καρδιά χάθηκε κατά τη μετακόμιση του εργαστηρίου».
 
Σαράντα χρόνια αργότερα το 2014 ο παθολογοανατόμος χημικός Χριστόδουλος Λιβέρης, έδωσε μια τρίτη εκδοχή. Ότι, δηλαδή, το καλοκαίρι του 1974, με το χάος που επικράτησε μετά την τουρκική εισβολή, συνέπεσε να μετακομίσει από το εργαστήριο του σε άλλο κτήριο. Την ίδια περίοδο είχαν γίνει και δύο διαρρήξεις στο εργαστήριο του. Δεν μπορεί να αποκλείσει την πιθανότητα η μεγάλη γυάλα με την ταριχευμένη καρδιά του Διγενή, να κλάπηκε.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

• «Εσκοτώσαν τον Μάρκο μας… Αγκαλιαστήκαμε τζαι είπαμε εμείναμε μόνες μας»
• Ο ήρωας μαθητής που δολοφόνησαν οι Άγγλοι πέντε μήνες μετά την εισβολή
• Το δημοψήφισμα του 1950, οι άγνωστες ιστορίες και ένας μύθος που καταρρίφθηκε
• «Στέλιο ήρθαμε να σε απελευθερώσουμε μην φοβάσαι, βγες έξω, είμαστε Έλληνες»

Με πληροφορίες από το βιβλίο «Κυπρίων ιατρών έργα» του Λάκη Αναστασιάδη