Οι μάχες σώμα με σώμα στο Κοτζά Καγιά και μια μεγάλη χαμένη ευκαιρία
06:56 - 20 Ιουλίου 2019
20 Ιουλίου 1974, ώρα 5:20… Οι Τούρκοι εισβάλλουν στην Κύπρο και μέσα σε τρεις μέρες καταλαμβάνουν την Κερύνεια και την περιοχή γύρω από την πόλη.
Σε εκείνο το θλιβερό τριήμερο για τη χώρα μας, μια μάχη έμεινε στην ιστορία, που θα μπορούσε να οδηγήσει σε αποτυχία του Αττίλα στο νησί μας. Ήταν η μάχη του Κοτζά Καγιά.
Ήταν η μάχη που οι καταδρομείς λύγισαν τις τουρκικές δυνάμεις και κατέλαβαν το Κοτζά Καγιά. Μια μάχη που περιέγραψαν στη δημοσιογράφο Άννα Ανδρέου και στο βιβλίο της «Ραντεβού με τους Στρατηγούς», ο Ταγματάρχης Χαλούκ Ουστουγκέν και ο Λόκατζης Σάββας Πέτρου, αλλά και μια μάχη, την οποία κατέγραψε και ο πρόεδρος του Παγκύπριου Συνδέσμου Έφεδρων Καταδρομέων, Μάκης Οικονομίδης.
Όπως εξιστορεί ο Χαλούκ Ουστουγκέν, τότε διοικητής του 2ου Λόχου Καταδρομέων, το πρωί της 20ης Ιουλίου αποβιβάστηκε στο χωριό Κρηνί με 159 Τούρκους κομάντος. Μετά την απόβαση μετέβησαν στο ύψωμα Κοτζά Καγιά, στο οποίο έδρευε λόχος μουτζαχίντ και ήταν στα χέρια των Τ/κ από το 1963.
Σε κάποια στιγμή, όπως λέει ο Ουστουγκέν, ενώ ετοίμαζαν το λόχο τους για επίθεση στο ύψωμα «Αετοφωλιά», έφτασε λαχανιασμένος ο Τουρκοκύπριος διοικητής του Αγίου Ιλαρίωνα Μετζίτ Μεχμέτ και του είπε: «Διοικητά μου χάσαμε το ύψωμα Κοτζά Καγιά, χάσαμε το νησί, σας παρακαλώ επιτεθείτε…»
Με τη σειρά του, ο λόκατζης Σάββας Πέτρου, μέλος της 31η Μοίρας Καταδρομών, εξιστορεί πως ανέβηκαν στο ύψωμα Κοτζά Καγιά, χωρίς να τους πάρει μυρωδιά κανείς και κατάφεραν να το καταλάβουν.
Αρχικά, είχαν μπει στη χαράδρα από την «Αετοφωλιά», η οποία βρίσκεται δυτικά του Αγίου Ιλαρίωνα. Ακολούθως, ο λοχαγός, τους κατηύθυνε προς τα δεξιά και τον ακολούθησαν. Σε ένα σημείο, πέρασαν τον δρόμο Αγίου Ιλαρίωνα-Κοτζά Καγιά κάθετα.
«Aρχίσαμε να ανεβαίνουμε με τα τέσσερα στο βουνό μέχρι εκεί που ήταν στημένες οι τουρκικές κεραίες, οι οποίες εξασφάλιζαν την επικοινωνία του τουρκικού στρατού με την Τουρκία. Τον θόρυβο μας τον κάλυπτε η γεννήτρια τους. Καταλάβαμε το στρατόπεδο. Μια ομάδα έμεινε εκεί να διασφαλίζει από ανατολικά και οι υπόλοιποι με δυτική κατεύθυνση κάναμε κρούση στα πολυβολεία τους από πάνω προς τα κάτω. Δεν περίμεναν ότι θα φτάναμε από τέτοια κατεύθυνση. Έξω από το στρατόπεδο ήταν τα αλεξίπτωτα τους. Τους πήραμε από πάνω προς τα κάτω, ενώ εκείνοι μας περίμεναν από κάτω προς τα πάνω, από την κατεύθυνση του καναδικού αποσπάσματος του ΟΗΕ».
«Ήταν η πιο κρίσιμη περιοχή»
Ο Χαλούκ Ουστουγκέν ανέφερε πως, «ήταν η πιο κρίσιμη περιοχή του νησιού και βρισκόταν στα χέρια των Τ/κ από το 1963. Αυτός που είχε το Κοτζά Καγιά υπό τον έλεγχο του, είχε ένα πλεονέκτημα. Από εκεί μπορούσε να ελέγχεται ο δρόμος Λευκωσίας-Κερύνειας».
Έτσι μετά την ενημέρωση που έλαβε από τον Τ/κ μουτζαχίντ, ο Ουστουγκέν προσπάθησε να επικοινωνήσει μέσω ασυρμάτου με το Διοικητήριο Επιχειρήσεων Στρατού, χωρίς επιτυχία. Τελικά, ο διοικητής του 1ου Τάγματος Καταδρομέων έλαβε την απόφαση για επίθεση, καλώντας τους στρατιώτες να πολεμήσουν μέχρι τελικής πτώσεως.
Ο Ταγματάρχης, εξιστόρησε και τα λόγια που τους είπε ο διοικητής πριν από τη μάχη στο Κοτζά Καγιά… «Φίλοι μου, η καρδιά του νησιού χτυπάει στο ύψωμα Κοτζά Καγιά. Η απώλεια του θέτει σε κίνδυνο τις ζωές των συμπατριωτών μας και των στρατιωτών μας. Θα πολεμήσετε μέχρι να χυθεί και η τελευταία σταγόνα του αίματος σας και θα ανακτήσετε τα υψώματα Κοτζά Καγιά και Ατάκ. Η αμαρτία της διαταγής αυτής είναι δική μου και η πράξη δική σας».
Όπως αναφέρει ο Ουστουγκέν, η επίθεση στο Ατάκ ανατέθηκε στον Ογούζ Γενέρ, ενώ στο Κοτζά Καγιά στον ίδιο.
Πιστεύουν ότι τους πρόδωσαν οι κυανόκρανοι
Πριν ακόμα ξεκινήσει η επίθεση, οι κατοχικές δυνάμεις είχαν δεχθεί επίσκεψη από ένα αξιωματικό ή υπαξιωματικό των Ηνωμένων Εθνών, την οποία ο Ουστουγκέν θεώρησε ύποπτη, αφού όπως ισχυρίζεται, οι κυανόκρανοι εκείνες τις μέρες κινούνταν εναντίον του Αττίλα.
Σε εκείνη την επίσκεψη το μέλος της ειρηνευτικής δύναμης είχε ζητήσει να μιλήσει με τον διοικητή του 1ου Τάγματος, ο οποίος τον έδιωξε, αρνούμενος να του πει οτιδήποτε.
«Τότε, ο Καναδός ειρηνευτής μπήκε στο τζιπ του και κατευθυνόμενος προς την Κερύνεια, στα 100-150 μέτρα άρχισε να αναβοσβήνει τα φώτα 4-5 φορές. Αμέσως κρυφτήκαμε σε μια πλαγιά και ξεκίνησε να βάλλει εναντίον μας το πυροβολικό. Καταλάβαμε ότι αυτός ο αξιωματικός ή υπαξιωματικός, δρούσε καθαρά υπέρ των Ε/κ δυνάμεων».
«Η μάχη των λεόντων»
Η μάχη ξεκίνησε με ανταλλαγή πυρών στο Κοτζά Καγιά, το οποίο διέθετε απόκρημνες περιοχές, με αποτέλεσμα η μάχη να καθίσταται δύσκολη.
Όπως λέει, «ο εχθρός απέναντι μας ήταν πολυπληθής και ισχυρός (σ.σ. Ε/κ καταδρομείς). Έριχναν εναντίον μας αντιαεροπορικά και ρουκέτες. Παρόλο που η δική μας επιχείρηση ήταν αργή, άρχισε να προχωρεί. Η μάχη είχε μετατραπεί σε μάχη λεόντων. Έγιναν μάχες στήθος με στήθος, οι χειροβομβίδες έπεφταν σαν στραγάλια».
«Βρήκαμε τόσα πολλά όπλα»/«Είχαμε μόνο τα όπλα μας»
Ο Τούρκος αξιωματικός ισχυρίζεται ακόμα πως η υποχώρηση των Ε/κ καταδρομέων ξεκίνησε τις πρωινές ώρες, όταν είδαν ότι οι Ε/κ είχαν πολλές απώλειες, ενώ υποστηρίζει ότι αφού κατέλαβαν το ύψωμα, βρήκαν εκεί εγκαταλελειμμένα τέσσερα αντιαεροπορικά, πολυβόλα, εκατοντάδες όπλα και ασυρμάτους. «Επλαγήκαμε, ήταν τόσα πολλά».
Από την άλλη ο λοκατζής Σάββας Πέτρου, αναφέρει στο βιβλίο ότι, εκείνο το βράδυ η 31η Μοίρα Καταδρομών δεν είχε νεκρούς στο Κοτζά Καγιά, αφού όλοι κι όλοι οι Ε/κ στρατιώτες ήταν 60 άτομα και είχαν από ένα όπλο ο καθένας, τα οποία κατά την υποχώρηση τα πήραν μαζί τους.
Παράλληλα, διέψευσε και τον ισχυρισμό του Χαλούκ Ουστουγκέν ότι οι απώλειες της ε/κ πλευράς ήταν 200 άντρες, χαρακτηρίζοντας το ως υπερβολή, αφού ακόμα και οι νεκροί από τις βόμβες ναπάλμ στις 20 Ιουλίου, ήταν πολύ λιγότεροι.
«Αν είχαμε πυρομαχικά δεν θα χάναμε το Κοτζά Καγιά», είπε κατηγορηματικά ο κ. Πέτρου, ο οποίος αναφέρθηκε και σε ένα περιστατικό με ένα Ελλαδίτη αξιωματικό, με τον οποίο συναντήθηκαν πριν από τη μάχη και τους είχε υποσχεθεί ενισχύσεις. Ο αξιωματικός, τους είχε διαμηνύσει, πως ήταν σίγουρος ότι οι καταδρομείς θα καταλάμβαναν το ύψωμα. Τελικά, το ύψωμα το κατέλαβαν, αλλά οι ενισχύσεις δεν έφθασαν ποτέ…
Όσον αφορά τις τουρκικές απώλειες στη μάχη του Κοτζά Καγιά, ο Ουστουγκέν ισχυρίζεται ότι υπήρχαν συνολικά έξι Τούρκοι νεκροί. Ένας αξιωματικός, ένας υπαξιωματικός και τέσσερις απλοί στρατιώτες, ενώ οι τραυματίες ήταν είκοσι δύο.
Για τη μάχη του Κοτζά Καγιά, ο Ουστουγκέν έλαβε χρυσό μετάλλιο και δέκα χρόνια αργότερα δόθηκε το όνομα του στο ύψωμα.
Η μάχη του Κοτζά Καγιά μέσα από τα μάτια του Προέδρου του Συνδέσμου
Εφέδρων Καταδρομών και τότε Ανθυπολοχαγού, Μάκη Οικονομίδη:
«Σάββατο 20 Ιουλίου 1974. Έχουν περάσει πάνω από δώδεκα ώρες από την έναρξη των τουρκικών επιχειρήσεων για κατάληψη της Κύπρου. Οι καταδρομείς ακατάπαυστα μάχονται σε όλα τα μέτωπα. Η μια επιχείρηση διαδέχεται την άλλη.
Ώρα 18.30. Οι 11ος, 12ος και 13ος Λόχοι Κρούσεως της 31 Μοίρας Καταδρομών μόλις έχουν ολοκληρώσει την τοπογραφική ενημέρωση σε πρόχειρες αμμοδόχους στο ύψωμα της “Αετοφωλιάς”. Μια νέα επιχείρηση τους περιμένει: Η κατάληψη του στρατοπέδου Καταδρομών των Τούρκων στο ύψωμα Κοτζά Καγιά, το οποίο εντωμεταξύ έχει ενισχυθεί από δυνάμεις αλεξιπτωτιστών που πάτησαν το πρωί τα άγια χώματα της Κύπρου.
Το σούρουπο, η εκκίνηση του 13ου Λόχου Κρούσεως, μετά τον επιβεβλημένο έλεγχο ατομικής παραλλαγής. Προσκύνημα και στάση στο εικόνισμα του Προφήτη Ηλία, που βρήκαμε στο μονοπατάκι. Ο Λοχαγός θυμάται πως είναι η ονομαστική γιορτή του. Βράδυ, ώρα 21.00, η διείσδυση στα μετόπισθεν του εχθρού από το σημαδιακό ανάχωμα πλησίον της σκοπιάς.
Ο 13ος Λόχος Κρούσεως διασχίζει τη χαράδρα. Παντελώς ανορθόδοξο και άκρως επικίνδυνο. Όμως μόνο από εκεί δεν θα μας περίμενε ο εχθρός. Εισερχόμαστε στο δάσος της Αγύρτας. Αποφυγή των τουρκικών περιπόλων που ούτε καν διανοούνται πως κινούμαστε σ’ απόσταση αναπνοής από αυτές. Παράλληλα προς τον ίδιο αντικειμενικό σκοπό κινούνται οι 11ος και 12ος Λόχοι Κρούσεως. Το έδαφος τραχύ κι απροσπέλαστο. Κινούμαστε αναρριχώμενοι. Τα κιβώτια πυρομαχικών αλλάζουν συνεχώς χέρια. Ανάβαση με πόδια και χέρια.
Φωτιές παντού.
Αριστερά προβάλλει στοιχειωμένο το κάστρο του Άγιου Ιλαρίωνα. Μέσα στους καπνούς. Θεέ μου σ’ ευχαριστούμε που μας αξίωσες να φτάσουμε εδώ. Ψύχωση είχε γίνει ο Άγιος Ιλαρίωνας για όλους τους καταδρομείς όλα εκείνα τα χρόνια. Στους στρατιωτικούς αγώνες των Μοιρών Καταδρομών η επωδός για κάθε Μοίρα ήταν το ανταγωνιστικό σύνθημα ‘‘ …στον Άγιο Ιλαρίωνα εμείς θα βγούμε πρώτοι…’’
Ώρα 22.55. Άφιξη έξω από το στρατόπεδο. Η ομάδα των 22 ανδρών, έχοντας δύο ανιχνευτές, διασταυρώνει με τη σειρά το λευκό, από ασβεστολιθικό κονίαμα, μονοπάτι. Όλοι λαμβάνουν θέση μάχης. Μόνο ο γρύλος διακόπτει την ηρεμία της νύκτας. Μια κουκουβάγια φτερουγίζει δυνατά. Μένουμε όλοι κάτω και σχεδόν δεν αναπνέουμε. Την ίδια ώρα ο 11ος Λόχος Κρούσεως καταλαμβάνει θέση, έτοιμος για την καθήλωση των πολυβολείων του ανατολικού τομέα.
Ο 12ος Λόχος αναλαμβάνει την ευθύνη του βόρειου τομέα. Μια απέραντη ησυχία βασιλεύει. Η ηρεμία της νύκτας κάθεται στο θρόνο της. Οι καταδρομείς δεν αισθάνονται τίποτα πια. Περιμένουν αγωνιωδώς το σύνθημα για την κρούση. Ο χρόνος άπειρος. Είναι η ώρα μηδέν.
Ο Λοχαγός δρασκελίζει το πέτρινο τείχος. Πέφτει πάνω στο σκοπό. Τον γαζώνει ακαριαία. Άμεση κινητοποίηση της ομάδας. Μπαίνουμε στους θαλάμους του στρατοπέδου. Το προσωπικό, κυρίως Τούρκοι αλεξιπτωτιστές, είναι κατάχαμα οκλαδόν. Ανυποψίαστοι αναπαύονται. Φανοί θυέλλης στις γωνίες. Καμία αντίδραση. Ο αιφνιδιασμός απόλυτα επιτυχής.
Ταυτόχρονα, καταλαμβάνονται και εκκαθαρίζονται εκ των έσω τα πολυβολεία από τους 11ο και 12ο Λόχους Κρούσεως. Η μάχη κρίθηκε. Μια φωτοβολίδα από το Λοχαγό του 13ου Λόχου Κρούσεως σήμανε την επίτευξη του στόχου.
Αποστολή εξετελέσθη. Ώρα 23.15. Έλεγχος του χώρου και των πολεμικών εφοδίων. Τοποθέτηση εχθρικών πολυβόλων σε κατάλληλες θέσεις και λήψη θέσεων μάχης για αντιμετώπιση ενδεχόμενων αντεπιθέσεων.
Είναι μεσάνυκτα. Καταφθάνει σήμα πως η 32 Μοίρα Καταδρομών αντιμετωπίζει προβλήματα στην επιχείρηση Άσπρης Μούττης. Ο Διοικητής του 13ου Λόχου Κρούσεως, με δύο πολυβολητές (ο εις από το Άρσος και ο έτερος από το Μάμμαρι), σπεύδει να ενισχύσει την προσπάθειά της με καλυπτικά πυρά.
Σε λίγο αρχίζει το αναμενόμενο. Στους πρόποδες, Τούρκοι ετοιμάζονται για το γιουρούσι. Ανάβουν φωτιές και αρχίζουν με την καθοδήγηση των ηγητόρων τους αλαλαγμούς. Κατευθύνονται προς εμάς. Μας θεωρούν εύκολη λεία.
Η μάχη είναι σκληρή. Οι Τούρκοι αντεπιτίθενται με μανία. Είναι μάχη κατά κυριολεξία σώμα με σώμα. Οι σφαίρες βουίζουν δαιμονικά από πάνω και δίπλα από τα κεφάλια μας σαν σφήκες. Δεν υπάρχει σιγή ή στάση μεταξύ βολών. Ένα τούρκικο πολυβόλο Browning, 50 χιλιοστών, πολεμικό λάφυρο, τοποθετημένο από μας σχεδόν στην κορυφογραμμή, τους κατακερματίζει από απόσταση τριών περίπου μέτρων. Τα επιτιθέμενα τμήματα διαλύονται. Η ίδια σκηνή επαναλαμβάνεται μέχρι το πρώτο φως.
Η ώρα έχει φθάσει 05.00 της 21 Ιουλίου. Άρχισε να ροδίζει η αυγή. Γνωστοποιείται πως το τάγμα πεζικού που θα έπρεπε να έλθει να παραλάβει το ύψωμα αδυνατεί να εκτελέσει την αποστολή του. Βρισκόμαστε σε εχθρικό έδαφος βαλλόμενοι από κάθε κατεύθυνση. Ακόμα και από τον Άγιο Ιλαρίωνα.
Το ύψωμα είναι διάσπαρτο με πτώματα. Κοράκια υπερίπτανται του χώρου. Οι αντεπιθέσεις έχουν τερματιστεί. Περιεργαζόμαστε το χώρο του στρατοπέδου. Το Διοικητήριο. Τα κρεβάτια είναι εκτός θαλάμων. Αναρτημένα δελτία θέσης με φωτογραφίες. Δίψα. Δροσίζουμε τα χείλη μας με ίχνη νερού από βαρέλι με πετρέλαιο.
Ώρα 12.00 μεσημέρι. Έκδοση νέας διαταγής. Ο 11ος Λόχος Κρούσεως να αναχαιτίσει αποβατικές δυνάμεις στον Καραβά. Οι 12ος και 13ος
Λόχοι Κρούσεως να κινηθούν προς τη διάβαση Αγίου Παύλου για αντιμετώπιση τμημάτων αλεξιπτωτιστών. Ανασυγκρότηση στην “Αετοφωλιά”.
Διώχνουμε το Λόχο. Μένουμε πίσω με τον Υπολοχαγό Ηλία Γλεντζέ. Εκείνος παγιδεύει, με ολύμπια ηρεμία το χώρο κι εγώ τον καλύπτω. Οι Τούρκοι δειλά-δειλά πλησιάζουν. Είναι σε απόσταση μερικών μέτρων. Όταν η παγίδευση του χώρου ολοκληρώνεται, διανοίγουμε με αιφνιδιαστικά πυρά τον κλοιό. Παίρνουμε το μονοπάτι με το πεσμένο δένδρο. Εν μέσω καταιγιστικών πυρών πορευόμαστε ταχύτατα προς τα φίλια τμήματα.
Δευτέρα, ώρα 15.00. Διάβαση Αγίου Παύλου. Προσκλητήριο. Νεκρική σιγή. Μόνο το θρόισμα των φύλλων συνοδεύει τη σιωπή μας. Απών ο Χριστοφόρου Χριστόφορος, εκ Ποταμού του Κάμπου, της 74Α ΕΣΣΟ.
Ώρα 15.30 και ο ήλιος ακόμα καίει. Όλοι σε στάση προσοχής. Μάτια νυσταγμένα. Χείλη ξερά. Κορμιά κατάκοπα. Ο Ταγματάρχης Αλέξανδρος Μανιάτης κραυγάζει: ‘‘Ηθικό’’;
Η απάντηση μία. Υπόκωφη και μακρόσυρτη: ‘‘Ακμαιότατο!’’
Σε λιγότερο από μια ώρα, η 31 Μοίρα Καταδρομών αναλάμβανε τη νέα αποστολή της εν καιρώ υποτιθέμενης εκεχειρίας».
Ροη Ειδησεων
Πριν 27 λεπτά | ΕΛΛΑΔΑ
Βίντεο ντοκουμέντο από τη δολοφονία της Κυριακής-Η στιγμή που ο 39χρονος τραβάει το μαχαίριΠριν 35 λεπτά | Ποδόσφαιρο Κύπρος
Λέουβενμπεργκ: Πονάει ο αποκλεισμός, όμως θα προχωρήσουμε σε μια νέα σεζόν με καλύτερα αποτελέσματαΠριν 39 λεπτά | Ποδόσφαιρο Ελλάδα
Η FIFA ενημέρωσε και επίσημα πως δεν υπάρχει θετικό δείγμα στην Εθνική ΑνδρώνΠριν 41 λεπτά | POLICE REPORTER
Ανέκοψαν όχημα για έλεγχο και εντόπισαν 120 κροτίδες-Συνελήφθη 22χρονοςΠριν 54 λεπτά | ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Μονόλεπτη σιγή στη Βουλή στη μνήμη των θυμάτων από τη Γενοκτονία ΑρμένιωνΠριν 54 λεπτά | ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Δέσμευση Βουλής για προώθηση υγειονομικής περίθαλψης με επίκεντρο τον ασθενήΠριν 54 λεπτά | ΠΟΛΙΤΙΚΗ
ΑΚΕΛ για την έγκριση αιτήματος Κοσόβου για ένταξη στο ΣτΕ-«Καταψηφίσαμε την έκθεση Μπακογιάννη και ΕΛΚ»
