Ληγμένα φάρμακα αξίας εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ ξεχασμένα σε αποθήκες

Οι Φαρμακευτικές Υπηρεσίες (ΦΥ) με τις ενέργειες τους έχουν παραβιάσει τις αρχές της χρηστής διοίκησης, ίσης μεταχείρισης και διαφάνειας όσον αφορά τη διαδικασία που ακολούθησαν για ενοικίαση του γραφειακού και αποθηκευτικού χώρου στην πολυκατοικία «Δορυφόρος» για τη στέγαση των Κεντρικών Γραφείων των ΦΥ, αναφέρεται σε Ειδική ΄Εκθεση με θέμα "΄Έλεγχος Φαρμακευτικών Υπηρεσιών", που ετοιμάστηκε από την Ελεγκτική Υπηρεσία.

Στην έκθεση της, η Ελεγκτική Υπηρεσία παρατηρεί ότι η επιλογή της εν λόγω πολυκατοικίας, έγινε χωρίς προηγουμένως τη δημοσίευση Πρόσκλησης Δήλωσης Ενδιαφέροντος (ΠΔΕ) και τον καθορισμό των απαιτήσεων των ΦΥ ή/και κατάλληλων κριτηρίων επιλογής, όπως η τοποθεσία του κτηρίου, το απαιτούμενο εμβαδό γραφειακών χώρων, ο αριθμός των χώρων στάθμευσης, η περίοδος ενοικίασης, το δικαίωμα του ενοικιαστή για παράταση της περιόδου ενοικίασης, η εξασφάλιση Αδειών/Πιστοποιητικού Έγκρισης κ.ά.

"Μόνο μέσα από μια τέτοια ανοικτή διαδικασία θα ήταν δυνατή η συμμετοχή όλων των πιθανών ενδιαφερομένων οικονομικών φορέων, προς όφελος του δημοσίου. Σημειώνουμε ότι την περίοδο εκείνη ενδεχομένως να μην υπήρχε επίσημα θεσμοθετημένη μια τέτοια ανοικτή διαδικασία για την ενοικίαση κτηρίων, ανέκαθεν όμως αποτελούσε ορθή πρακτική η αναζήτηση της βέλτιστης επιλογής μέσω της επαρκούς έρευνας της αγοράς, δηλαδή της προκήρυξης πρόσκλησης για εκδήλωση ενδιαφέροντος", αναφέρεται.

Η Ελεγκτική Υπηρεσία διαπίστωσε ότι τα πωλητήρια έγγραφα του 3ου και 4ου ορόφου έχουν ημερομηνία 11.6.2001 και κατατέθηκαν στο Κτηματολόγιο στις 29.6.2001, ενώ η μεταβίβαση και ο διαχωρισμός έγινε το 2013.

Ο Διευθυντής των ΦΥ, σημειώνεται στην έκθεση, υπέγραψε νέες συμβάσεις ενοικίασης – με τους ίδιους όρους αλλά ξεχωριστές συμβάσεις για κάθε όροφο – με τον νέο ιδιοκτήτη, χωρίς προηγουμένως να παραπέμψει το εν λόγω θέμα στην ΕΕΚΕ για εξέταση/έγκριση και στη συνέχεια στο ΥΟ για τελική έγκριση. Επίσης, ως ημερομηνία υπογραφής των νέων συμβάσεων καταγράφηκε η 14η Μαΐου 2001, δηλαδή ημερομηνία προγενέστερη της πραγματικής.

"Η Υπηρεσία μας δεν έχει στοιχεία πότε στην πραγματικότητα έγινε η υπογραφή των δύο νέων συμβάσεων. Από τα πιο πάνω συμπεραίνεται ότι έγινε καταγραφή ψευδούς ημερομηνίας υπογραφής των συμβάσεων", αναφέρεται.

Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός, σημειώνεται, ότι ήδη επρόκειτο για κτήριο ηλικίας 8 ετών, τα προβλήματα ποιότητας που παρουσίαζε το κτήριο, και το γεγονός ότι την εποχή εκείνη άρχιζε η σοβαρή μείωση των τρεχουσών τιμών των ενοικίων λόγω της οικονομικής κρίσης, θεωρούμε αδικαιολόγητες τις αυξήσεις που συμφωνήθηκαν.

Παρατηρούμε, αναφέρεται στην έκθεση, ότι η όλη διαδικασία που ακολουθήθηκε για τη στέγαση των Κεντρικών Γραφείων των ΦΥ στην πολυκατοικία «Δορυφόρος», δεν συνάδει με τις προβλεπόμενες διαδικασίες που ακολουθούνται από το δημόσιο για ενοικίαση κτηρίων για κάλυψη των στεγαστικών αναγκών του, ούτε και με τις διαδικασίες που εύλογα θα αναμενόταν να ακολουθηθούν εκεί που δεν υπήρχαν θεσμοθετημένες διαδικασίες, και δεν διασφάλισε το δημόσιο συμφέρον.

Όσον αφορά το θέμα της αγοράς καταστήματος στην πολυκατοικία «Δορυφόρος» από τον Διευθυντή ΦΥ, αναφέρεται ότι την περίοδο (τέλος του 2000, αρχές του 2001) που γινόταν η πρώτη αγορά του καταστήματος στην πολυκατοικία «Δορυφόρος» από την ιδιοκτήτρια εταιρεία ο Διευθυντής ΦΥ ενεργούσε εκ μέρους του Κράτους ως Διευθυντής ΦΥ για την ενοικίαση του 3ου και 4ου ορόφου του ίδιου κτηρίου από την ίδια εταιρεία, και μετέπειτα (μέσα του 2003) όταν έγινε η δεύτερη αγορά του καταστήματος, ο Διευθυντής ΦΥ ενεργούσε για την ενοικίαση και του 2ου ορόφου στο ίδιο κτήριο.

Σημειώνεται, ότι στο άρθρο 60(2) του περί Δημοσίας Υπηρεσίας Νόμου καθορίζεται ότι κάθε δημόσιος υπάλληλος οφείλει να μην αναλαμβάνει, είτε ατομικώς είτε ως μέλος συλλογικού οργάνου, την επίλυση ζητήματος και να μη συμπράττει στην έκδοση πράξεων, αν ο ίδιος ή πρόσωπο με το οποίο έχει ιδιάζουσα σχέση ή συγγενής του εξ αίματος ή εξ αγχιστείας μέχρι και του τέταρτου βαθμού έχει πρόδηλο συμφέρον.

Στην έκθεση, αναφέρεται επίσης, ότι οι δαπάνες για την αγορά φαρμάκων το 2016 ανήλθαν σε €96,5εκ., σε σύγκριση με €92,4 εκ. το 2015. Σύμφωνα με στοιχεία που τηρούνται στο μηχανογραφημένο σύστημα των Κεντρικών Αποθηκών, οι συνολικές αγορές εντός του 2016 ανήλθαν σε €100,3 εκ., σε σχέση με €92,6 εκ. κατά το 2015 και 20 από τους 93 συνολικά προμηθευτές του Τμήματος προμήθευσαν φάρμακα αξίας €78,6 εκ. (€78,4% των συνολικών αγορών).

Σύμφωνα με έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, ποσό ύψους €37,5 εκ. ή 37,4% των συνολικών αγορών για το 2016, αφορά σε 25 από τα περίπου 1600 είδη φαρμάκων που αγοράστηκαν, τα πλείστα από τα οποία εξασφαλίστηκαν υπό μονοπωλιακό καθεστώς, γεγονός το οποίο οδηγεί σε ψηλό κόστος αγοράς. Σημειώνεται ότι έγιναν επίσης, αγορές φαρμάκων ύψους €3,0 εκ. έγιναν και από το Υπουργείο Υγείας.

Η Αν. Διευθύντρια Φαρμακευτικών Υπηρεσιών ανέφερε ότι αναπόφευκτα έχουν εξασφαλιστεί φάρμακα υπό μονοπωλιακό καθεστώς διότι αφορούν κατά κύριο λόγο σε πρωτότυπα φάρμακα (καινοτόμα φάρμακα) τα οποία προστατεύονται από Δίπλωμα Ευρεσιτεχνίας και μοναδικά αδειοδοτημένα φάρμακα στη Δημοκρατία.

Στην έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, αναφέρεται ότι ο χώρος στον οποίο στεγάζονται οι Φαρμακευτικές Αποθήκες, για τον οποίο καταβάλλεται ετήσιο ενοίκιο ύψους €135.000, βρίσκεται σε βιομηχανικό τεμάχιο, το  οποίο παραχωρήθηκε από το Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού το 1979, με μίσθωση, σε συγκεκριμένη εταιρεία για 33 χρόνια και ανανεώθηκε για άλλα 33 χρόνια (μέχρι 30.4.2045) με ετήσιο ενοίκιο ύψους €6.660. 

Για τον όλο χειρισμό του θέματος από πλευράς του κράτους, την υπενοικίαση δηλαδή βιομηχανικού τεμαχίου για στέγαση κρατικών υπηρεσιών με πολλαπλάσιο ενοίκιο (€135.000 το χρόνο), στάλθηκε από την Ελεγκτική Υπηρεσία, επιστολή προς τον Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Ενέργειας, Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού και τη Γενική Διευθύντρια του Υπουργείου Υγείας με ημερομηνία 29.9.2016. Σύμφωνα με πληροφόρηση από το Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού, δεν έχει ληφθεί ακόμα απάντηση στη γνωμάτευση που ζήτησε το Υπουργείο από τη Νομική Υπηρεσία κατά πόσο υπάρχει νόμιμος τρόπος ανάκτησης του τεμαχίου από το Κράτος ή σε περίπτωση που δεν είναι κατορθωτό, αναπροσαρμογή του ενοικίου που καταβάλλει η συγκεκριμένη εταιρεία.

Οπως αναφέρεται στην έκθεση, παρατηρήθηκε ότι το συμβόλαιο ενοικίασης των αποθηκών των Φαρμακευτικών Υπηρεσιών έληξε στις 31.12.2012, χωρίς ωστόσο την υπογραφή νέου συμβολαίου.  Ο Κεντρικός Φορέας Στέγασης Κρατικών Υπηρεσιών, (ΚΦΣΚΥ), στον οποίο το Τμήμα αποτάθηκε τον Δεκέμβριο 2015, παραχώρησε αρχικά έγκριση για ανανέωση του ενοικιαστηρίου συμβολαίου για περίοδο πέντε ετών, δηλαδή μέχρι τις 30.6.2020 με δυνατότητα παράτασης για άλλες δύο περιόδους των δύο ετών, με δεδομένο ότι ο αποθηκευτικός χώρος διαθέτει όλες τις κατά νόμο απαιτούμενες άδειες. Ωστόσο, επανήλθε με νέα επιστολή και σημείωσε ότι, λόγω του ότι το κτήριο στο οποίο στεγάζεται ο αποθηκευτικός χώρος έχει ανεγερθεί σε κρατική γη (στη βιομηχανική περιοχή Στροβόλου), πληροφόρηση την οποία δεν γνώριζε κατά την αρχική εξέταση του αιτήματος, ζήτησε την προσκόμιση πρόσθετων στοιχείων.

Μέχρι την ολοκλήρωση του ελέγχου δεν υπήρχε καμία νέα ενημέρωση ή εξέλιξη για το θέμα, ενώ  από 1.1.2017, η διαχείριση των αποθηκευτικών χώρων έχει μεταφερθεί στο Υπουργείο Υγείας, το οποίο συνεχίζει να καταβάλλει ενοίκιο ύψους €135.000 ετησίως. 

Η Ελεγκτική Υπηρεσία, στην έκθεση σημειώνει ότι παρατήρησε πως παρουσιάζεται σημαντική καθυστέρηση στην εξέταση των αιτήσεων που υποβάλλονται για εγγραφές καινούργιων φαρμάκων και στην έκδοση των σχετικών αδειών κυκλοφορίας από το Συμβούλιο Φαρμάκων.

Η Αν. Διευθύντρια Φαρμακευτικών Υπηρεσιών ανέφερε ότι κύριος λόγος για τον οποίο παρατηρούνται καθυστερήσεις, είναι η μη πληρότητα των στοιχείων που κατατίθενται από τους αιτητές, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα μεγαλύτερο χρόνο αξιολόγησης και καθυστέρηση στην ολοκλήρωση της διαδικασίας αξιολόγησης με την ανταλλαγή πέραν της μιας αλληλογραφίας με τις εταιρείες. Ανέφερε επίσης ότι, ο Τομέας Φαρμακορρύθμισης καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε να αξιολογούνται οι αιτήσεις για έκδοση άδειας κυκλοφορίας εντός των χρονοδιαγραμμάτων, ωστόσο σημειώνεται το διαχρονικό πρόβλημα υποστελέχωσης των Φαρμακευτικών Υπηρεσιών σε αντίθεση με τις ολοένα αυξανόμενες ευθύνες που έχει.

Στην έκθεση σημειώνεται ότι η εγκατάσταση του συστήματος Διαχείρισης Αποθεμάτων (SAP) έχει ολοκληρωθεί, ωστόσο εκκρεμεί για χρόνια η εγκατάσταση του συστήματος Διαχείρισης και Τιμολόγησης Συνταγών (PPIS/Medico) στα φαρμακεία του Παλαιού Νοσοκομείου Λευκωσίας, Παλαιού Νοσοκομείου Λεμεσού, Νέου Νοσοκομείου Λεμεσού, Παλαιού Νοσοκομείου Λάρνακας, Νέου Νοσοκομείου Λάρνακας, και του Νοσοκομείου Πάφου καθώς και στο Κέντρο Υγείας Γερίου με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται η παρακολούθηση της κατανάλωσης των φαρμάκων, η οποία αποτελεί το 41,7% της συνολικής κατανάλωσης και του ύψους των αποθεμάτων στα εν λόγω φαρμακεία. Το σύστημα PPIS αποκτήθηκε με σκοπό την εφαρμογή του εκεί όπου δεν υπάρχει Ενιαίο Πληροφοριακό Σύστημα Υγείας (ΟΠΣΥ).

Η Αν. Διευθύντρια Φαρμακευτικών Υπηρεσιών μενημέρωσε ότι ο κύριος λόγος που εκκρεμεί η εγκατάσταση του PPIS είναι η έλλειψη ενοποιημένης ηλεκτρονικής διασύνδεσης με τη βάση δεδομένων του αρχείου πληθυσμού, απαραίτητη προϋπόθεση για την εγγραφή ενός ασθενή. Μας ανέφερε επίσης ότι, οι Φαρμακευτικές Υπηρεσίες έχουν θέσει επανειλημμένα υπόψη της μονάδας Πληροφορικής του Υπουργείου Υγείας την προώθηση του θέματος, ωστόσο η Μονάδα δεν έχει προχωρήσει σε οποιεσδήποτε ενέργειες επειδή η εφαρμογή του νέου Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος Υγείας (ΟΠΣΥ), το οποίο θα αντικαταστήσει το PPIS, αναμένεται εντός του 2019.

Παρατηρήθηκε επίσης, ότι, σύμφωνα  με στοιχεία που τηρούνται στο μηχανογραφικό σύστημα των κεντρικών αποθηκών (SAP), φάρμακα των οποίων η ημερομηνία λήξης έχει παρέλθει και, ως εκ τούτου, δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν, παραμένουν στην αποθήκη. Το κόστος των εν λόγω φαρμάκων ανέρχεται σε €377.000 περίπου. Όπως διαπιστώθηκε, για κάποια από αυτά έχουν ήδη εξασφαλιστεί οι σχετικές εγκρίσεις καταστροφής τους ενώ για άλλα δεν έχουν ακόμα προωθηθεί οι ενδεδειγμένες ενέργειες.

Οπως σημειώνεται στην έκθεση, η Παγκύπρια Οργάνωση Αποκατάστασης Αναπήρων με επιστολή της προς τον Έφορο Συμβουλίου Φαρμακευτικής στις 16.10.2015, κατήγγειλε την ανυπαρξία κατάλληλων προσβάσεων στα φαρμακεία για άτομα με αναπηρίες, γεγονός το οποίο αποτελεί παραβίαση της Διεθνούς Σύμβασης του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες που επικυρώθηκε από την Κυπριακή Δημοκρατία το 2011 και ζήτησε όπως γίνουν άμεσα οι απαιτούμενες αλλαγές έτσι ώστε τα φαρμακεία να είναι προσβάσιμα για τα άτομα με αναπηρίες.

Η Αν. Διευθύντρια Φαρμακευτικών Υπηρεσιών ανέφερε ότι οι Φαρμακευτικές Υπηρεσίες με εγκύκλιό τους ημερομηνίας 25.1.2016, ενημέρωσαν όλα τα υφιστάμενα ιδιωτικά φαρμακεία για τις πρόνοιες του περί Ρυθμίσεως Οδών και Οικοδομών Νόμου (Κεφ. 96) και ζήτησαν να προβούν, όπου είναι εφικτό, στις κατάλληλες ενέργειες για την εύκολη πρόσβαση των ατόμων με αναπηρίες. Μας ανέφερε επίσης ότι, στις προδιαγραφές για τη λειτουργία νέου φαρμακείου, αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση η διασφάλιση άνετης και ασφαλούς διακίνησης ανάπηρων προσώπων.

Οπως σημειώνεται στην έκθεση, η ανυπαρξία συστήματος αποκομιδής των αποβλήτων σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μεταξύ των οποίων και η Κύπρος, διαφάνηκε και από έρευνα που διεξήγαγε ο μη κερδοσκοπικός συνασπισμός HCWH (Health Care Without Harm Europe). Βάσει των αποτελεσμάτων της έρευνας, ο HCWH προτείνει ως ιδανικό ένα σύστημα συλλογής εύκολο στη χρήση και στην πρόσβαση, χρηματοδοτημένο από τη φαρμακοβιομηχανία, δωρεάν για το κοινό, ικανό να ταξινομεί και να ανακυκλώνει τις συσκευασίες, να διασφαλίζει τη χημική απενεργοποίηση των απορριμμάτων, τη δημόσια υγεία και την ευαισθητοποίηση του κοινού.

Συστήνει επίσης την πληροφόρηση του  κοινού σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των φαρμακευτικών απορριμμάτων, την αποφυγή μόλυνσης του νερού, την ενθάρρυνση επιστροφής μη χρησιμοποιημένων φαρμάκων, τον εντοπισμό των σημείων συλλογής, τον διαχωρισμό και ανακύκλωση των άδειων συσκευασιών και φυλλαδίων οδηγιών, την εκπαίδευση φαρμακοποιών και άλλων αδειοδοτημένων πολιτών, για την ορθή ενημέρωση του κοινού.

 

ΚΥΠΕ