Πώς αναλύουν δύο κοινωνιολόγοι τις ταραχές που εκτυλίσσονται στις ΗΠΑ

Την έκρυθμη κατάσταση που επικρατεί στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής(ΗΠΑ) μετά τον θάνατο του Αφροαμερικανού Τζορτζ Φλόιντ, στη Μινεάπολη, κατά τη σύλληψη του από λευκούς αστυνομικούς, σχολιάζουν στο ΚΥΠΕ ο κοινωνιολόγος Δρ. Νίκος Περιστιάνης και ο Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου Ευάγγελος Στεργιούλης.

Ο Δρ. Νίκος Περιστιάνης χαρακτήρισε αναμενόμενες και δικαιολογημένες τις διαδηλώσεις και την έκρηξη οργής που ξέσπασαν στις ΗΠΑ εναντίον της αστυνομικής βίας και του ρατσισμού απέναντι στους μαύρους.  
 
Είπε ότι ο θάνατος του Αφροαμερικανου Τζορτζ Φλόιντ μετά από υπέρμετρη βία που ασκήθηκε εναντίον του από ένα λευκό αστυνομικό είναι μόνο η αφορμή που οδήγησε «στην έκρηξη του ηφαιστείου που σιγόβραζε κάτω από τις δομές της αμερικάνικης κοινωνίας».

Σημείωσε ότι οι ρίζες της έκρυθμης αυτής κατάστασης και τα αίτια του χάσματος, που παραμένει μέχρι σήμερα αγεφύρωτο μεταξύ μαύρων και λευκών, εκτείνονται βαθύτερα στον χρόνο και στην ιστορία των ΗΠΑ, προσθέτοντας ότι για πολλά χρόνια υπήρχε
εκμετάλλευση και καταπίεση των μαύρων.  
 
Ανέφερε ότι το κοινωνικό ρήγμα και οι ανισότητες μεταξύ μαύρων και λευκών πλήττουν την αμερικανική κοινωνία από τον καιρό της ίδρυσης της αμερικανικής δημοκρατίας. «Η οικονομία της Αμερικής κτίστηκε πάνω στο δουλεμπόριο των μαύρων. Για μια μεγάλη χρονική περίοδο εισάγονταν σκλάβοι ωσάν να ήταν ζώα μέσα σε πλοία και μέσα σε απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης», είπε ο κ. Περιστιάνης.  
 
Είπε ότι το ίδιο το σύνταγμα των ΗΠΑ συγκεκαλυμμένα επέτρεπε το σύστημα της δουλείας και για χρόνια επικρατούσε ο φυλετικός διαχωρισμός, με επεισόδια ανισότητας και βίας εναντίον των μαύρων, με αποκορύφωμα τη δράση της Κου Κλουξ Κλαν.
 
Ανέφερε ότι μέσα από το κίνημα των πολιτικών δικαιωμάτων και από τη δεκαετία του 1960 και μετά οι μαύροι απέκτησαν πραγματικά δικαιώματα. Σημείωσε, ωστόσο, ότι το χάσμα και οι συστημικές ανισότητες μεταξύ μαύρων και λευκών συνεχίζουν να υπάρχουν παρά την πρόοδο που υπήρξε, προσθέτοντας ότι  «οι ζωές των μαύρων χάνονται χωρίς ιδιαίτερο σοβαρό λόγο και με ασήμαντες αφορμές».
 
Ο κ. Περιστιάνης χαρακτήρισε σημαντικό το γεγονός ότι η αμερικανική κοινωνία κατάφερε να αναδείξει στην προεδρία της χώρας ένα μαύρο, εντούτοις σήμερα, όπως είπε, της χώρας ηγείται ένας "θρασύδειλος ρατσιστής και ένας κοινωνιοπαθητικός παλιάτσος", όπως χαρακτήρισε τον Αμερικανό Πρόεδρο ο Νόαμ Τσόμσκι, «ο οποίος δεν έχει καμία αίσθηση δικαιοσύνης και ισότητας, χωρίς κοινωνικές ευαισθησίες και καμία ανάληψη ευθύνης».
 
Ανέφερε ότι οι δηλώσεις και τα σχόλια του Προέδρου των ΗΠΑ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ρίχνουν λάδι στη φωτιά και δυναμιτίζουν το ήδη τεταμένο κλίμα.
 
Είπε ακόμη ότι πολλές φορές οι μικρές ή μεγάλες επαναστάσεις, παρά τη βία που προκαλούν, αποτελούν αφορμή για σημαντικές βελτιώσεις προς όφελος της δικαιοσύνης και της ισότητας. Ανέφερε ότι οι συγκρούσεις και ρίξεις είναι αναπόφευκτες κάποιες φορές για επίλυση προβλημάτων. «Στην ιστορία των κοινωνιών, η βία δεν είναι πάντοτε αρνητικό φαινόμενο», είπε, σημειώνοντας ότι η δημοκρατία, όπως την ξέρουμε σήμερα, προέκυψε μέσα από μια μεγάλη επανάσταση.
 
Είπε ότι οι ταραχές στις ΗΠΑ έχουν πάρει μεγαλύτερη διάσταση από ό,τι σε παρόμοιες καταστάσεις στο παρελθόν λόγω του μεγάλου αριθμού των μαύρων που έχασαν τη ζωή τους από τον πανδημία του κορωνοϊού σε σύγκριση με τους λευκούς, αλλά και των επικείμενων προεδρικών εκλογών στη χώρα.
  
Ο κ. Περιστιάνης χαρακτήρισε αξιέπαινες και αξιοθαύμαστες τις εκδηλώσεις αλληλεγγύης που πραγματοποιούνται σε πολλές χώρες, ανάμεσα τους και η Κύπρος, κάνοντας αναφορά στην πρόσφατη πραγματοποίηση αντιρατσιστικών εκδηλώσεων στη χώρα μας για τον τρόπο που τυγχάνουν μεταχείρισης οι ξένοι, αλλά και για τις συνθήκες διαβίωσης των μεταναστών σε χώρους κράτησής τους.
 
Μιλώντας στο ΚΥΠΕ, ο Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου Ευάγγελος Στεργιούλης είπε ότι «οι ΗΠΑ ακολουθούν εδώ και πολλές δεκαετίες ένα δικό τους μοντέλο αστυνόμευσης το οποίο έχει αποτύχει παταγωδώς. Τα περισσότερα Αστυνομικά Σώματα στις ΗΠΑ λειτουργούν με ένα παρωχημένο σύστημα αστυνομικής εκπαίδευσης, η διάρκεια του οποίου δεν ξεπερνά τους 3-4 μήνες και η εκπαίδευση των υποψηφίων αστυνομικών επικεντρώνεται σε αστυνομικές πρακτικές, αμυντικές και επιθετικές τακτικές (offensive – defensive tactics)».
 
«Απουσιάζουν παντελώς εκπαιδευτικές ενότητες για τον ρόλο και την αποστολή του αστυνομικού θεσμού στην προάσπιση της ανθρώπινης ζωής, ως  κυρίαρχης αξίας του ανθρώπινου πολιτισμού, καθώς και η διασφάλιση των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων των πολιτών. Σε αντίθεση με τα ευρωπαϊκά αστυνομικά συστήματα εκπαίδευσης που έχουν αναβαθμισθεί σε πανεπιστημιακά πρότυπα διάρκειας τουλάχιστον τριών ετών, τα αστυνομικά εκπαιδευτικά συστήματα των περισσοτέρων αστυνομιών των ΗΠΑ, συνεχίζουν ακόμη και σήμερα να λειτουργούν με ένα παρωχημένο μοντέλο αστυνομικής εκπαίδευσης», είπε.
 
«Από κοινωνικής και πολιτικής πλευράς αξίζει να σημειωθεί ότι τα δραματικά γεγονότα που εξελίσσονται αυτές τις ημέρες στη μεγαλύτερη υπερδύναμη του κόσμου δυστυχώς επιβεβαιώνουν τη ρήση ενός εκ των σημαντικότερων εκπροσώπων του Διαφωτισμού, του Άγγλου φιλοσόφου John Locke, ο όποιος είπε χαρακτηριστικά ότι: «αν ένας ηγεμόνας χρησιμοποιεί την εξουσία του εναντίον του λαού του, τότε ο λαός έχει το δικαίωμα να τον αντιμετωπίσει με βία, διότι ο σωστός τρόπος για να αντιμετωπιστεί η παράνομη βία της εξουσίας είναι η ίδια η βία», σημείωσε.
 
Ερωτηθείς ποια είναι τα βαθύτερα αίτια αυτής της κρίσης, ο κ. Στεργιούλης είπε ότι «η αστυνομική βία στις ΗΠΑ δεν είναι ένα νέο φαινόμενο, διέπεται από βαθιές  ιστορικές, πολιτικές και κοινωνικές καταβολές και έχουν στιγματίσει αρνητικά τον κοινωνικό και πολιτικό πολιτισμό της  αμερικανικής κοινωνίας. Ανάλογα περιστατικά δολοφονίας πολιτών από αστυνομικούς έχουν συμβεί σε διάφορες πολιτείες των ΗΠΑ, έχοντας οδηγήσει σε βίαιες μαζικές εξεγέρσεις πολιτών και μάλιστα με αντίποινα σε βάρος αθώων αστυνομικών
 
«Θυμίζω τις εκτεταμένες μαζικές εξεγέρσεις στα μέσα της δεκαετίας του 60,  η μεγαλύτερη εκ των οποίων έγινε στο  Los Angeles τον Αύγουστο του 1965 όταν χιλιάδες Αφροαμερικανοί ξεχύθηκαν από τα γκέτο στους δρόμους διαδηλώνοντας για τον ξυλοδαρμό από την αστυνομία ενός νεαρού μαύρου, με αποτέλεσμα να υπάρξουν  αιματηρές συγκρούσεις με τις αστυνομικές δυνάμεις και να σκοτωθούν πάνω από τριάντα μαύροι», είπε.
 
Δυστυχώς, πρόσθεσε, «το φαινόμενο της παράνομης  αστυνομικής βίας  συνεχίζεται και στις μέρες μας, με αποτέλεσμα να συντηρείται ένας φαύλος κύκλος βίας και αίματος στις ΗΠΑ, που αποτελεί ντροπή για τον ανθρώπινο πολιτισμό του 21ου αιώνα».
Ερωτηθείς γιατί οι ΗΠΑ δεν έχουν καταφέρει μέχρι σήμερα να αντιμετωπίσουν το φυλετικό και θεσμικό ρατσισμό  εναντίον των μαύρων, είπε ότι «δυστυχώς οι ΗΠΑ αποτελούν μία χώρα όπου οι φυλετικές διακρίσεις και ο ρατσισμός είναι μία σκληρή πραγματικότητα. Είναι τεκμηριωμένο επιστημονικά ότι η οικονομική ανάπτυξη των ΗΠΑ, από συστάσεως τους ως κράτος, στηρίχθηκε στην εργασία των μαύρων, συχνά  υπό αντίξοες συνθήκες εργασίας και διαβίωσης».
 
«Οι πολιτικές των εκάστοτε κυβερνήσεων για την ενσωμάτωση των Αφροαμερικανών στις δομές της σύγχρονης αμερικανικής κοινωνίας όχι μόνο δεν απέδωσαν, αλλά αντιθέτως υπήρξαν πολιτικές, κυρίως μετά το οικονομικό κραχ του 1923, οι οποίες σκοπίμως συνέβαλαν και εν πολλοίς εδραίωσαν τις φυλετικές διακρίσεις και τη δημιουργία των γκέτο, που συνεχίζουν να υπάρχουν και να συντηρούνται ακόμη και σήμερα», είπε. 
 
Ανέφερε, επίσης, ότι «στο δημοκρατικό πολίτευμα, οι εκτελεστικές εξουσίες της Αστυνομίας διέπονται από την αρχή της νομιμότητας, πηγάζουν από τους νόμους και το σύνταγμα του κράτους και υλοποιούνται προς το συμφέρον των ίδιων των πολιτών και κατ’ επέκταση της ευρύτερης κοινωνίας. Έχει, λοιπόν, τεράστια σημασία για την εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας, η δομή και η αποτελεσματικότητα ενός σύγχρονου αστυνομικού εκπαιδευτικού συστήματος με  ανθρωποκεντρική διάσταση που αποτελεί άλλωστε και τη βασική συνιστώσα της αποστολής κάθε σύγχρονης Αστυνομίας».
 
«Μέσα από τη δημιουργία μίας ορθής αστυνομικής παιδείας και γενικότερης αστυνομικής κουλτούρας για το σεβασμό των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων των πολιτών, επιτυγχάνεται η κοινωνική αποδοχή της Αστυνομίας και η αποφυγή των κοινωνικών συγκρούσεων, όπως αυτές που εξελίσσονται τις τελευταίες μέρες στις ΗΠΑ», κατέληξε.
 
Ο κ. Ευάγγελος Στεργιούλης είναι Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου και ε.α. Υποστράτηγος της Ελληνικής Αστυνομίας. Υπηρέτησε επί σειρά ετών στην έδρα της Ευρωπαϊκής Αστυνομικής Υπηρεσίας-Europol, στη Χάγη και διετέλεσε προϊστάμενος των Εθνικών Γραφείων Interpol και Europol της Ελλάδας. Έχει διδάξει στις Ακαδημίες της Ελληνικής και Κυπριακής Αστυνομίας, καθώς και στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου. Είναι μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Εγκληματολογίας, του Ελληνικού Οργανισμού Πολιτικών Επιστημόνων και ερευνητής του Ελληνικού Ινστιτούτου για τα Ηνωμένα Έθνη.