Τι κρίνεται στη συνάντηση Πούτιν, Ερντογάν, Ροχανί

Η πρώτη φορά ήταν τον Νοέμβριο του 2017 στο Σότσι. Η δεύτερη τον Απρίλιο του 2018 στην Άγκυρα. Η τρίτη τον Σεπτέμβριο του 2018 στην Τεχεράνη. Και η τέταρτη σήμερα πάλι στο Σότσι. Οι συναντήσεις του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν με τους ομολόγους του της Τουρκίας, Ταγίπ Ερντογάν και του Ιράν, Χασάν Ροχανί αποδεικνύουν ότι η συνεργασία των τριών συναναδόχων χωρών της λεγόμενης "διαδικασίας της Αστάνα” για την επίλυση της συριακής κρίσης αντέχει, παρά τις επιμέρους διαφωνίες και τις έξωθεν παρεμβολές.

Ίσως γιατί αυτό που έμοιαζε αρχικά ως τακτική σύγκλιση δυνάμεων με επιδιώξεις κατά βάση ανταγωνιστικές αναδεικνύει με το πέρασμα του χρόνου χαρακτηριστικά περισσότερο στρατηγικά. Η επιθυμία της Μόσχας να εξασφαλίσει το "μαλακό υπογάστριό” της στον Εύξεινο και την Κασπία, η καχυποψία του Ερντογάν ως προς τις πραγματικές προθέσεις της Δύσης απέναντί του και η ανάγκη της Τεχεράνης να διαφύγει από τον κλοιό των αμερικανικών κυρώσεων σχηματίζουν ένα πλαίσιο ευρύτερο και κρισιμότερο και από τα τεκταινόμενα στη Συρία. Άλλωστε, η δρομολογούμενη "ευρασιατική ολοκλήρωση” στην οποία πρωταγωνιστούν η Ρωσία και η Κίνα, δημιουργεί το δικό της "βαρυτικό πεδίο”, το οποίο αντικειμενικά έλκει αναδυόμενες οικονομίες, με φιλοδοξίες αυτόνομης πορείας.

Διευκολύνεται αυτή η σχέση και από την επιλογή της Μόσχας να πλαισιώνει τον διάλογο σε θέματα ασφαλείας και υψηλής πολιτικής με προσοδοφόρες συμπράξεις στον ενεργειακό και εν γένει οικονομικό τομέα, οι οποίες αποκτούν δική τους δυναμική που δεν επιτρέπει τις οπισθοχωρήσεις και πάντως διαφυλάσσονται αλώβητες ακόμη και όταν προκύπτουν επεισόδια ψυχρότητας. Η ιστορία του αγωγού ρωσικού φυσικού αερίου Turkish Stream και του πυρηνικού σταθμού του Ακουγιού είναι επ΄ αυτού διδακτική – όπως και η συγκατάθεση της Τεχεράνης σε μία ανισοβαρή συμφωνία κατανομής των δικαιοδοσιών των παράκτιων κρατών της Κασπίας, με κύριο αντάλλαγμα την προώθηση των ιρανο-ρωσικών συναλλαγών στα εθνικά νομίσματα, έξω από βεληνεκές του δολαρίου.

Καθόλου τυχαία, ο προγραμματισμός του Πούτιν για το Σότσι περιλαμβάνει και διμερή συνάντηση με τον Ροχανί, σε φάση έξαρσης των πιέσεων της Ουάσιγκτον έναντι της Τεχεράνης, ενώ η αντίστοιχη με τον Ερντογάν πραγματοποιήθηκε τον Ιανουάριο στη Μόσχα.

Είναι άλλωστε χαρακτηριστικό ότι την ώρα που η τριμερής της Αστάνα σχεδιάζει την "επόμενη μέρα” στη Συρία, οι ΗΠΑ ακόμη δεν έχουν ξεκαθαρίσει πώς θα κινηθούν στην περιοχή και αν εν τέλει θα υλοποιηθεί και με ποιους όρους η εξαγγελία Τραμπ για απόσυρση των αμερικανικών δυνάμεων από τα κουρδοκρατούμενα εδάφη, η οποία κατόπιν πολλών αντιστάσεων στη Ουάσιγκτον μετατίθεται για τον Μάιο.

Αντ' αυτού, η αμερικανική διπλωματία αναλώνεται στη διοργάνωση διεθνούς συνάντησης στη Βαρσοβία, με κύριο αντικείμενο την ανάδεξη της "ιρανικής απειλής” (δηλ. της ατζέντας Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας), με καρύκευμα μια πρώτη παρουσίαση του σχεδίου επίλυσης της ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης που εκπονεί ο γαμπρός και σύμβουλος του Ντόναλντ Τραμπ, Τζάρεντ Κούσνερ. Το ότι η προσέλευση των ευρωπαϊκών δυνάμεων εμφανίζεται υποβαθμισμένη, ενώ και η ίδια η φιλοξενούσα Πολωνία διαφωνεί με την πρωτοβουλία Τραμπ να καταγγείλει την διεθνή συμφωνία του 2015 για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης είναι αποκαλυπτικό. Όπως είναι, τουλάχιστον στα μάτια των άμεσα ενδιαφερομένων, και η διαπλοκή των μεσανατολικών ζητημάτων με τη αντιρωσική συσπείρωση που επιχειρεί η Ουάσιγκτον με αιχμή τις αντολιοοευρωπαϊκές χώρες.

Οι συζητήσεις Πούτιν, Ερντογάν και Ροχανί στο Σότσι πρόκειται να επικεντρωθούν στην συγκρότηση της επιτροπής που θα εκπονήσει το νέο σύνταγμα της Συρίας, στην κατάσταση που επικρατεί στον ανταρτοκρατούμενο θύλακα της Ίντλιμπ και στο μέλλον των κουρδοκρατούμενων περιοχών ανατολικά του Ευφράτη, μετά την αναμενόμενη αμερικανική αποχώρηση.

Το τελευταίο αυτό ζήτημα είναι και το πιο λεπτό, καθώς η Άγκυρα διαπραγματεύεται με τις ΗΠΑ την δημιουργία, όπως παλαιόθεν επιδιώκει, μιας ζώνης ασφαλείας νοτίως των συνόρων, υπό τον έλεγχο του τουρκικού στρατού, προκειμένου να απωθηθούν οι μαχητές του YPG (αδελφής οργάνωσης του ΡΚΚ στη Συρία) και να εγκατασταθεί ένας αριθμός Σύρων προσφύγων από αυτούς που έχουν καταφύγει στην Τουρκία.

Οι δισταγμοί των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων απέναντι σε μια ευρεία επιχείρηση, η διάθεση πολλών στις ΗΠΑ και το Ισραήλ να υπεραμυνθούν της επένδυσής τους στο κουρδικό στοιχείο και η περιορισμένη χρησιμότητα της δημιουργίας μιας ασφαλούς ζώνης πλάτους μερικών χιλιομέτρων, όταν το YPG και οι τοπικοί σύμμαχοί του ελέγχουν όλο το ανατολικό τρίτο της συριακής επικράτειας περιπλέκουν τους σχεδιασμούς.

Είναι σε αυτό το σημείο που παρεμβάλλεται η ρωσική διπλωματία, προβάλλοντας ως καταλληλότερη απάντηση στις τουρκικές ανησυχίες ασφαλείας και ως λύση σύμφωνη με την ακεραιότητα και κυριαρχία της Συρίας την αποδοχή της επίμαχης περιοχής στον έλεγχο των δυνάμεων της Δαμασκού. Προς το σκοπό αυτό διευκόλυνε την ανάπτυξη αποσπασμάτων του συριακού στρατού στην περιοχή της Μάνμπιτζ υπό τύπον ασπίδας, μεσολαβεί σε διακριτικές συνομιλίες μεταξύ των Κούρδων και της κυβέρνησης Άσαντ, ενώ ανακάλεσε πρόσφατα, δια στόματος Πούτιν, την συμφωνία του Χαλεπίου του 1998, οπότε, υπό την απειλή πολέμου, η Δαμασκός ανέλαβε έναντι της Άγκυρας την υποχρέωση να σφραγίσει τα σύνορα στο ΡΚΚ.

Η αποκάλυψη του Ταγίπ Ερντογάν σε πρόσφατη συνέντευξή του ότι η τουρκική πλευρά βρίσκεται σε άμεσες επαφές χαμηλού επιπέδου με την κυβέρνηση της Δαμασκού, την οποία κατά τα λοιπά δεν αναγνωρίζει, είναι διαφωτιστική.

Άλλωστε η Άγκυρα δέχεται την πίεση των εταίρων της ως προς το ζήτημα της Ίντιλμπ. Η περιοχή, η οποία τελεί υπό τις προβλέψεις της ρωσοτουρκικής συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός του περασμένου Σεπτεμβρίου κατοικείται από περίπου τρία εκατομμύρια ανθρώπους και αποτελεί το τελευταίο προπύργιο των αντικυβερνητικών ανταρτών στη Συρία. Ωστόσο τον έλεγχο του 70% της έκτασής της έχει αναλάβει η ακραία ισλαμιστική οργάνωση Χάρατ Ταχρίρ αλ-Σαμ, μετεξέλιξη της αλ Κάιντα, απωθώντας τις φιλοτουρκικές ένοπλες οργανώσεις και δημιουργώντας προπλάσματα κρατικής διοίκησης.

Η Άγκυρα αδυνατεί να υλοποιήσει την υποχρέωση που έχει αναλάβει να ειρηνεύσει την περιοχή και αντιμετωπίζει τον κίνδυνο μιας ρωσο-συριακής εισβολής στον θύλακα, και ενδεχομένως ενός νέου προσφυγικού κύματος. Προς το παρόν, Μόσχα και Δαμασκός τηρούν στάση αναμονής, έχοντας το βλέμμα στραμμένο στις εξελίξεις στα βορειοαντολικά, αλλά λκαι στις ευρύτερες ισορροπίες της "διαδικασίας της Αστάνα”.