Νιγηρία: Μάχη κατά των fake news ενόψει των εκλογών

Στη Νιγηρία οι ψευδείς ειδήσεις μπορεί να είναι εξωφρενικές, όμως διαδίδονται και γίνονται πιστευτές ευρέως, σε βαθμό που ακόμη και ο πρόεδρος της χώρας αισθάνθηκε υποχρεωμένος να διαβεβαιώσει πρόσφατα ότι δεν έχει... πεθάνει και δεν έχει πάρει τη θέση του ένας... Σουδανός σωσίας του.
 
"Είμαι πραγματικά εγώ, σας διαβεβαιώνω", είπε ο πρόεδρος Μουχαμαντού Μπουχάρι στα τέλη του 2018 προσπαθώντας να διαψεύσει την "είδηση" που την είδαν πάνω από 500.000 φορές οι χρήστες του Facebook, του Twitter και του YouTube.
 
Τα fake news στη Νιγηρία μπορεί να αποδειχθούν θανατηφόρα. Το διακύβευμα είναι υψηλό ενόψει των προεδρικών εκλογών του Σαββάτου, που σημαδεύτηκαν από έντονη δυσαρέσκεια των ψηφοφόρων για την ανεργία, τη φτώχεια και την ανασφάλεια σε ορισμένες περιοχές της χώρας. Αξιωματούχοι προειδοποιούν τον κόσμο ότι πλαστές ή παλιές φωτογραφίες που εικονίζουν βιαιοπραγίες μεταξύ αντιπάλων φυλών θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν βεντέτες.
 
Πολλοί άνθρωποι σκοτώθηκαν πέρσι όταν ξέσπασαν βίαια επεισόδια μετά τη δημοσίευση φρικτών, αλλά ψεύτικων φωτογραφιών που υποτίθεται ότι έδειχναν τους νεκρούς από τις συγκρούσεις μεταξύ κτηνοτρόφων και καλλιεργητών στην κεντρική Νιγηρία. "Τα fake news σκοτώνουν. Έχουμε δει πολλά τέτοια περιστατικά", εξήγησε ο Τόλου Ογκουνλέσι, ένας σύμβουλος Τύπου του προέδρου. "Ορισμένες θανάσιμες συγκρούσεις ξεκίνησαν από fake news", πρόσθεσε, υποστηρίζοντας ότι το πρόβλημα θα μπορούσε να αμβλυνθεί αν κατονομάζονταν δημοσίως οι άνθρωποι που διαδίδουν τέτοιες "ειδήσεις".
 
Στην πολυπληθέστερη χώρα της Αφρικής οι ψευδείς αναρτήσεις στους ιστοτόπους κοινωνικής δικτύωσης είναι τόσο πολλές που 16 μέσα ενημέρωσης αποφάσισαν να συνεργαστούν, αναπτύσσοντας μια πρωτοβουλία διασταύρωσης των ειδήσεων (CrossCheck Nigeria) για να ελέγχουν τις "ύποπτες" προεκλογικές πληροφορίες που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο.
 
Ορισμένες από τις ιστορίες που πρόσφατα διέψευσε το CrossCheck Nigeria: ότι η πρώτη κυρία ζητά από τους Νιγηριανούς να καταψηφίσουν τον σύζυγό της και ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ στηρίζει τον υποψήφιο της αντιπολίτευσης Ατίκου Αμπουμπακάρ. Τέτοιου είδους ισχυρισμοί σχεδόν πάντα ξεκινούν από τους ιστοτόπους κοινωνικής δικτύωσης και, μερικές φορές, φτάνουν και στους ειδησεογραφικούς ιστοτόπους των μέσων ενημέρωσης. Το CrossCheck Nigeria είναι παρόμοιο με το Africa Check, τον πρώτο οργανισμό διασταύρωσης των πληροφοριών που λειτουργεί στην Αφρική από το 2012.
 
Στις ΗΠΑ, ο όρος fake news χρησιμοποιήθηκε ευρέως μετά τις εκλογές του 2016 και τη φερόμενη εκστρατεία παραπληροφόρησης της Ρωσίας. Όμως στην Αφρική οι ψευδείς ειδήσεις είναι εδώ και πολλά χρόνια στην επικαιρότητα: τροφοδοτούνται εν μέρει από τον αναλφαβητισμό αλλά και τη μυστικοπάθεια των κυβερνήσεων. Το πρόβλημα γιγαντώνεται καθώς το 1,2 δισεκατομμύριο Αφρικανοί αποκτούν πρόσβαση στο διαδίκτυο και κινητά τηλέφωνα.
 
Ορισμένες κυβερνήσεις θέλουν να γίνει ποινικό αδίκημα η δημοσίευση ψευδών ειδήσεων, μια πρόταση την οποία θεωρούν απαράδεκτη οι δημοσιογράφοι κυρίως στις χώρες όπου ο Τύπος ήδη ελέγχεται και οι ρεπόρτερ μπορεί να βρεθούν ακόμη και στη φυλακή αν ασκήσουν κριτική στις αρχές.
 
Πέρσι, ο πρόεδρος της Κένυας Ουχούρου Κενιάτα επικύρωσε τον νόμο που επιβάλει πρόστιμα και ποινές φυλάκισης σε όσους διαδίδουν ψευδείς ειδήσεις. Είχαν προηγηθεί οι προεδρικές εκλογές του 2017, οι οποίες αμαυρώθηκαν από εκστρατείες παραπληροφόρησης μέσω του διαδικτύου, οι οποίες υποδαύλισαν τις πολιτικές εντάσεις, σε μια χώρα γνωστή για τα μετεκλογικά επεισόδια βίας.
Στην Ουγκάντα, όπου καταγράφηκε αύξηση των ψευδών, αρνητικών για την κυβέρνηση, ειδήσεων οι αρχές προειδοποιούν ότι οι δράστες θα διωχθούν με βάση έναν νόμο του 2011 που προβλέπει την ποινική τιμωρία όποιων κάνουν "κατάχρηση" ηλεκτρονικών υπολογιστών.
 
Πολλοί ακτιβιστές πάντως, και στις δύο προαναφερόμενες χώρες, τονίζουν ότι η αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης με νομοθετικά μέτρα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να λογοκριθεί ο τύπος. Ένας ακτιβιστής της αντιπολίτευσης στην Ουγκάντα φυλακίστηκε πέρσι με την κατηγορία ότι κατηγόρησε ψευδώς την κυβέρνηση ότι προσπάθησε να σκοτώσει τον ποπ σταρ και πολιτικό Μπόμπι Γουάιν. Τον Ιανουάριο όμως δικαστήριο διέταξε την αποφυλάκισή του, κρίνοντας ότι η δημοσίευση ψευδών ειδήσεων δεν συνιστά ποινικό αδίκημα.
 
Ορισμένες κυβερνήσεις σε χώρες της Αφρικής έχουν κατηγορηθεί επίσης ότι διαδίδουν οι ίδιες ψευδείς ειδήσεις ή ότι παραχαράσσουν αληθινές ιστορίες. "Τα fake news έχουν γίνει το εισιτήριο για να δαιμονοποιούνται οι δημοσιογράφοι και τα μέσα ενημέρωσης", είπε ο εκπρόσωπος της Διεθνούς Αμνηστείας στη Νιγηρία, Ίσα Σανούσι, σημειώνοντας ότι στη χώρα αυτή οι ψευδείς ειδήσεις διαδίδονται γρήγορα και επειδή πολύ συχνά οι Νιγηριανοί αξιωματούχοι δεν είναι πρόθυμοι να μοιραστούν τις επίσημες πληφορορίες. "Το μοναδικό πράγμα που πυροδοτεί τα fake news είναι ότι δεν είναι διαθέσιμες οι (αληθείς) πληροφορίες. Η λύση για να σταματήσουμε την παραπληροφόρηση στη Νιγηρία είναι η διαφάνεια, ιδίως από την πλευρά των αρχών", σχολίασε.
 
Τα ψέματα διαδίδονται στους ιστοτόπους κοινωνικής δικτύωσης τόσο συχνά και γρήγορα που ορισμένοι άνθρωποι, τα "θύματά" τους, δεν μπορούν να κάνουν τίποτα παρά μόνο να τα προσπερνούν. Ο βραβευμένος με Νόμπελ συγγραφέας Ουόλε Σογίνκα, είπε σε ένα συνέδριο που οργανώθηκε από το BBC ότι διασκεδάζει κάθε φορά που διαβάζει τον... επικήδειό του.
Υπογραμμίζοντας όμως πόσο σοβαρό είναι το πρόβλημα, ο Σογίνκα προειδοποίησε ότι "αν δεν προσέξουμε, ο Γ΄ Παγκόσμιος Πόλεμος θα αρχίσει από fake news και αυτά τα fake news θα τα έχει πιθανότατα επινοήσει κάποιος Νιγηριανός".
 
Πηγή: ΑΠΕ